Bitwa koło Sept Îles

Bitwa morska koło Sept Îles

II wojna światowa, front zachodni
Położenie Sept Îles na mapie Francji (czerwony kwadrat na górze mapy)
Czas	23 października 1943
Miejsce	koło wysp Sept Îles
Terytorium	Francja
Przyczyna	aliancka operacja przeciwko niemieckiej żegludze przybrzeżnej
Wynik	taktyczne zwycięstwo Niemiec
Strony konfliktu
Wielka Brytania III Rzesza
Dowódcy
George Voelcker † Franz Kohlauf
Siły
1 krążownik lekki, 2 niszczyciele, 4 niszczyciele eskortowe 5 torpedowców
Straty
1 krążownik i 1 niszczyciel eskortowy zatopione, 502 zabitych
Położenie na mapie Francji miejsce bitwy
48,883333°N 3,466667°W

Bitwa koło Sept Îles – starcie morskie stoczone w nocy 22/23 października 1943 roku w czasie II wojny światowej pomiędzy okrętami brytyjskiej Royal Navy, a niemieckiej Kriegsmarine w ramach alianckiej operacji Tunnel, na północ od grupy wysp Sept Îles u wybrzeży Bretanii, zakończone zwycięstwem niemieckim. Starcie to nie ma ustalonej nazwy w literaturze, określane jest zwykle jako zatopienie krążownika „Charybdis”.

Podłoże

W drugiej połowie 1943 roku Brytyjczycy prowadzili operację Tunnel, polegającą na ofensywnych patrolach koło wybrzeży francuskich w celu zwalczania niemieckiej żeglugi przybrzeżnej, a szczególnie przechwytywania łamaczy blokady. Działaniami kierowało dowództwo bazy w Plymouth, a głównie brały w nich udział niszczyciele eskortowe 15 Flotylli Niszczycieli, wzmacniane przez krążowniki lekkie i niszczyciele. Ich przeciwnikami były zazwyczaj duże torpedowce typu 1939 (Elbing) z 4 Flotylli Torpedowców z Brestu.

W nocy 3/4 października 1943 roku doszło do starcia w rejonie wysepek Sept Îles między brytyjskimi niszczycielami HMS „Grenville”, „Ulster”, „Limbourne”, „Tanatside” i „Wensleydale” a niemieckimi torpedowcami T22, T23, T25 i T27, które osłaniały statek „Norvard”, eskortowany przez 6 trałowców. Niemieckie torpedowce związały walką artyleryjską zespół aliancki, odciągając go od statku. Lekkie uszkodzenia odniosły niszczyciele „Grenville” (1 zabity, 7 rannych) i "Ulster".

22 października około godziny 19:00 z Plymouth wypłynął zespół brytyjski Task Force 28, w celu przechwycenia statku "Münsterland” (ponad 6000 BRT), który według doniesień wywiadu wypłynął z Brestu. Na początku października zdołał pokonać aliancką blokadę morską, płynąc z Japonii z ładunkiem surowców strategicznych (wolfram, kauczuk, chrom itp.). Statek, narażony w Breście na ataki lotnictwa, został więc wysłany pod silną eskortą poprzez Saint-Malo do Cherbourga. Bezpośrednią eskortę statku stanowiło 6 trałowców z 2 Flotylli i 2 patrolowce, a bliską osłonę zapewniało 5 torpedowców typu 1939: T22, T23, T25, T26, T27. Dowódcą był kmdr ppor. (Korvettenkapitan) Franz Kohlauf na T23. Trasa przebiegała w niedalekiej odległości od brzegów Bretanii.

Okrętem flagowym i najsilniejszą jednostką zespołu TF 28 był krążownik przeciwlotniczy „Charybdis”, uzbrojony w 8 armat uniwersalnych 114 mm, dowodzony przez komandora George A.W. Voelckera. W skład zespołu ponadto wchodziły dwa niszczyciele HMS „Grenville" (typu U) i „Rocket” (typu R) uzbrojone w 4 działa 120 mm i 8 wyrzutni torpedowych każdy oraz 4 niszczyciele eskortowe typu Hunt III: HMS „Limbourne”, „Talybont”, „Stevenstone”, „Wensleydale”, uzbrojone w 2 działa 102 mm i 2 wyrzutnie torpedowe każdy.

Bitwa

Brytyjski zespół płynął na zachód w szyku torowym, z prędkością 13 węzłów. Pogoda była zła - niskie chmury i nadchodzący szkwał. Od godziny 0:30 23 października Brytyjczycy byli śledzeni przez nadbrzeżne stacje radarowe, przekazujące na okręty niemieckie informacje o położeniu. Brytyjczycy wiedzieli o obecności w okolicy około 3 okrętów niemieckich, gdyż niszczyciel „Limbourne” wyposażony był w aparaturę Headache przechwytującą niemiecką korespondencję radiową, nikt jednak nie był w stanie jej przetłumaczyć. Około 1:30 niemiecki zespół został wykryty radarem typu 272 krążownika „Charybdis”, w odległości ok. 12 600 m. Pozostałe niszczyciele, mające słabsze radary, nie znały jednak przez dłuższy czas pozycji przeciwnika. O 1:36 odległość zmalała do ok. 7 200 m.

Niemiecki zespół płynął kontrkursem po lewej burcie Brytyjczyków i już od 1:38 Niemcy widzieli brytyjskie okręty. O 1:46 torpedowce wystrzeliły 24 torpedy, po czym zaczęły się oddalać, zmieniając kurs na południe i dalej na wschód, nie otwierając przy tym ognia (torped nie odpalił jedynie T25, z powodu małego doświadczenia oficera torpedowego, przeniesionego z Luftwaffe). Brytyjskie okręty przygotowywały się do otwarcia ognia, lecz około 1:52 „Charybdis” został trafiony w lewą burtę dwoma torpedami z T23 i T27, które zniszczyły kotłownię i maszynownię i spowodowały duży przechył. Okręt został opuszczony przez załogę, po czym ok. 2:30 zatonął. Trafiony torpedą T22, która oderwała dziobową część okrętu, został także niszczyciel eskortowy „Limbourne”. Torped natomiast uniknęły „Grenville” i „Wensleydale”. Szyk brytyjskiego zespołu załamał się na skutek uników i zapanował chaos, tym bardziej, że drugim w kolejności dowodzenia okrętem był „Limbourne”, z którego nie przekazywano żadnych rozkazów, a jego dowódca kmdr Walther Phipps był ranny. Dopiero po dłuższym czasie dowodzenie zespołem objął kpt mar. Roger Hill na „Grenville”. Z powodu braku ostrzału przez Niemców, dowódcy niszczycieli sądzili, że sprawcami ataku były kutry torpedowe.

Brytyjskie okręty powróciły na miejsce zatonięcia krążownika ok. 3:45. Niszczyciele „Stevenstone” i „Wensleydale” uratowały 107 osób, zginęło 462 członków załogi, w tym dowódca, który pozostał na mostku. Na „Limbourne” zginęło 40 osób. Próba holowania „Limbourne” nie powiodła się z powodu zacięcia steru i po zdjęciu załogi przez „Talybont”, został on po godz. 5 dobity torpedą przez „Rocket” lub „Talybont”. Siły brytyjskie powróciły następnie do Plymouth, gdzie dotarły ok. 10. Zespół niemiecki dopłynął bez strat o 7.30 do Saint-Malo.

Ocenia się, że błędem brytyjskiego dowództwa było powielanie takiego samego schematu taktycznego, poznanego przez Niemców, a także przyjęcie szyku torowego z krążownikiem na czele i wreszcie brak zgrania okrętów niepływających w jednym zespole oraz niewielkie doświadczenie komandora Voelckera i komandora Phippsa (który objął dowodzenie "Limbournem” 22 października) w akcjach na tym akwenie.

W następstwie starcia, 29 października 1943 roku dowódca niemieckiej 4 Flotylli Torpedowców Franz Kohlauf został odznaczony Krzyżem Rycerskim Krzyża Żelaznego.

W 1993 roku wrak „Charybdis” został odnaleziony na północ od archipelagu Sept Îles, na współrzędnych 49°00′N 3°35′W, na głębokości 83 m.

Zestawienie sił

† – okręty zatopione

Niemcy:

• 4 Flotylla Torpedowców - kmdr ppor. Franz Kohlauf
  • T23 (okręt flagowy), T22, T25, T26, T27 - typu 1939

Wielka Brytania:

• Task Force 28 - komandor George A.W. Voelcker
  • krążownik przeciwlotniczy HMS „Charybdis” † (flagowy)
  • niszczyciele: HMS „Grenville”, HMS „Rocket”
  • niszczyciele eskortowe: HMS „Limbourne” † (kmdr Walther J.Phipps), „Talybont”, „Stevenstone”, „Wensleydale”

Bibliografia

• Albert W. Dawidowicz, Feralny "Tunel" w: Morza, Statki i Okręty nr 4/2004, s. 36.