Przejdź do zawartości

Brama Oruńska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Brama Oruńska
Petershagener Tor
Ilustracja
Brama Oruńska, widok w kierunku północnym, w tle wieża kościoła Zbawiciela na Zaroślaku
Państwo

 Polska

Miejscowość

Gdańsk

Adres

Trakt św. Wojciecha

Typ budynku

brama miejska

Rozpoczęcie budowy

1655

Ukończenie budowy

1656

Ważniejsze przebudowy

XIX w.

Zniszczono

1927

Plan budynku
Plan budynku
Położenie na mapie Gdańska
Mapa konturowa Gdańska, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Brama Oruńska”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Brama Oruńska”
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Brama Oruńska”
Ziemia54°20′29,166″N 18°38′32,293″E/54,341435 18,642304
Współczesny widok miejsca, w którym znajdowała się Brama Oruńska

Brama Oruńska (również Brama Zaroślak, Brama Petreszawska; niem. Petershagener Tor[1]) – nieistniejąca, nowożytna brama miejska w Gdańsku. Znajdowała się w pobliżu granicy Zaroślaka i Starych Szkotów, na początku dzisiejszej ulicy Trakt św. Wojciecha, na wysokości obecnego zachodniego krańca Opływu Motławy. Była południowym wylotem z miasta w kierunku Oruni.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Brama powstała w latach 1655–1656. Stanowiła domknięcie południowych nowożytnych fortyfikacji Gdańska. Znajdowała się na wąskim pasie terenu, ograniczona od zachodu bastionami Biskupiej Górki w postaci dzieła koronowego, a konkretniej Bastionu Zbawiciela oraz Kanałem Raduni i jego wałem, a od wschodu ograniczona była fosą płynącą na północ wzdłuż Bastionu św. Gertrudy. Stanowiła jedną z dwóch bram Gdańska prowadzących na południe, wraz z położoną za Bastionem św. Gertrudy Bramą Nizinną[2].

W 1867 r. Brama Oruńska otrzymała dodatkowe wrota kolejowe, położone ze wschodniej strony bramy, bezpośrednio nad fosą, w miejscu, w którym do dziś przebiegają tory kolejowe linii Warszawa-Gdańsk. Wówczas była to linia kolejowa łącząca stację czołową Gdańsk Brama Nizinna z Nowym Portem (linia kolejowa nr 249). Linia ta na terenie dzisiejszego Śródmieścia biegła wzdłuż zachodniej fosy gdańskich umocnień, bezpośrednio nad jej brzegiem[3]. Była to więc jedna z trzech bram o funkcji kolejowej, razem z dedykowaną temu Bramą Kolejową oraz drogowo-kolejową Bramą Oliwską. W 1878 r. przez wrota drogowe bramy przeprowadzono jednotorową linię tramwaju konnego na Orunię (zob. tramwaje w Gdańsku), która w 1897 r. została zelektryfikowana[4].

W związku z rozwojem techniki wojskowej, a w szczególności artylerii, umocnienia tego rodzaju nie miały już znaczenia militarnego pod koniec XIX wieku. Pierwsze plany likwidacji bramy pod szeroką promenadę z plantami powstawały już w 1890 r.[5] Do wybuchu I wojny światowej nie udało się doprowadzić tego przedsięwzięcia do skutku, głównie z uwagi na przeciągające się kwestie uregulowania własności gruntów pomiędzy miastem Gdańsk a rządem pruskim[6]. W 1897 r. zniwelowano zachodnią fosę, kończąc ślepo Opływ Motławy na wysokości Bramy Oruńskiej[7], w kształcie istniejącym do dziś. Na początku XX wieku brama była pozbawiona wrót i pełniła funkcję rogatki miejskiej.

Brama została rozebrana przez władze Wolnego Miasta Gdańsk w 1927 roku[4]. Obecnie po obiekcie nie ma śladu. Nazwę bramy nosi położony nieopodal przystanek autobusowy ZTM Gdańsk.

Galeria

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. PLAN DER STADT DANZIG, 1908, Deusche Fotothek – Sächsische Landesbibliothek – Staats- und Universitätsbibliothek Dresden (SLUB).
  2. Kasprzak s. 48.
  3. Omilanowska s. 305.
  4. a b Brama Oruńska – Gedanopedia.
  5. Omilanowska s. 314–316.
  6. Omilanowska s. 328.
  7. Omilanowska s. 325.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Monika Kasprzak: Fortyfikacje gdańskie od schyłku średniowiecza do końca XIX wieku. Geneza, rozwój i przemiany przestrzenne umocnień Gdańska i Wisłoujścia. Studium archeologiczne. Łódź-Gdańsk: 2020.
  • Małgorzata Olimanowska: Defortyfikacja Gdańska na tle przekształceń miast niemieckich w XIX wieku. Biuletyn Historii Sztuki nr 72. Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2010.