Brama Żuraw w Gdańsku
 nr rej. 71 z 18.12.1959[1]
| |
 Żuraw od strony zewnętrznej (Motławy) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Typ budynku | |
| Rozpoczęcie budowy |
1442 |
| Ukończenie budowy |
1444 |
Położenie na mapie Gdańska  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
 54°21′02,20″N 18°39′27,27″E/54,350611 18,657575
| |
Brama Żuraw, Żuraw (niem. Krantor) – zabytkowy dźwig portowy i jedna z bram wodnych Gdańska, która mieści się nad Motławą, na końcu ulicy Szerokiej. Jest to jedna z filii Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku oraz największy i najstarszy z zachowanych dźwigów portowych średniowiecznej Europy[2].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Brama w tym miejscu o nieznanym wyglądzie istniała już w 1363, a z 1367 zachowała się łacińska wzmianka o dźwigu caranum. W obecnym kształcie Żuraw zbudowano w latach 1442–1444. Powstały dwie masywne, ceglane wieże i drewniany mechanizm dźwigowy, który był później podwyższany. Mimo że elewacje bramy od strony Motławy i miasta wyglądają inaczej, to cała konstrukcja utrzymana jest w stylu gotyku flamandzkiego. W początku XVII wieku Żuraw stracił swoje znaczenie militarne. Z czasem w ceglanych wieżach zamieszkano i utworzono warsztaty rzemieślnicze, a wraz z przebudową pomieszczeń wybito otwory okienne.
Od powstania służył przede wszystkim jako urządzenie portowe do załadunku towarów i balastu na statki oraz do stawiania masztów jednostek. Mechanizmem są dwie pary kół deptakowych o średnicy około sześciu metrów każde. Jako siłę napędową wykorzystywano ludzi stąpających wewnątrz tych bębnów. Urządzenie było w stanie podnieść ciężar dwóch ton na wysokość 27 metrów bądź, po sprzęgnięciu obu par kół, 4 t na wysokość 11 m.
Żuraw został podpalony w 1945, gdy miasto zdobyła Armia Czerwona. Część drewniana spłonęła, ale ocalała część murów. Bramę zrekonstruowano w końcu lat 50., a 18 grudnia 1959 Żuraw wpisany został do rejestru zabytków[3]. W latach 2022[4]–2024[5] obiekt został poddany kompleksowej modernizacji. W trakcie prac remontowych odkryto tysiące zabytkowych przedmiotów datowanych od średniowiecza po XX wiek[6].
-
Żuraw od strony wewnętrznej (miasta) -
Żuraw od strony południowej
.jpg)
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025 [dostęp 2013-06-25].
- ↑ Andrzej Januszajtis, Z dziejów gdańskiej nauki i techniki, 2015, str. 120-125, ISBN 978-83-7348-605-8.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych [online], kobidz.pl [zarchiwizowane z adresu 2013-09-27].
- ↑ Rusza remont Żurawia. Symbol Gdańska zostanie poddany kompleksowej modernizacji [online], gdansk.pl, 23 marca 2022 [dostęp 2024-05-01].
- ↑ Gdański Żuraw otwarty. Zaglądamy do środka razem z pierwszymi zwiedzającymi [online], gdansk.pl, 30 kwietnia 2024 [dostęp 2024-05-01].
- ↑ Anna Rembisz-Lubiejewska, Niezwykłe zabytki odkryte podczas remontu gdańskiego Żurawia [online], Archeologia Żywa, 29 kwietnia 2024 [dostęp 2024-05-18] (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Eleonora Zbierska: Żuraw Gdański, Wyd. Gdańskie, Gdańsk 1993
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Podstrona Muzeum Morskiego dotycząca Żurawia
- Hasło „Żuraw” w Encyklopedii Gdańska
- Pocztówki, grafika i rysunki w serwisie Polona.pl
| Zachowane bramy murów | |
|---|---|
| Zachowane bramy wodne | |
| Częściowo zachowane bramy | |
| Niezachowane bramy |
