Brama Żuraw w Gdańsku
![]() | |
Żuraw od strony zewnętrznej (Motławy) | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Typ budynku | |
Rozpoczęcie budowy |
1442 |
Ukończenie budowy |
1444 |
Położenie na mapie Gdańska ![]() | |
Położenie na mapie Polski ![]() | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego ![]() | |
![]() |
Brama Żuraw, Żuraw (niem. Krantor) – zabytkowy dźwig portowy i jedna z bram wodnych Gdańska, która mieści się nad Motławą, na końcu ulicy Szerokiej. Jest to jedna z filii Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku oraz największy i najstarszy z zachowanych dźwigów portowych średniowiecznej Europy[2].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Brama w tym miejscu o nieznanym wyglądzie istniała już w 1363, a z 1367 zachowała się łacińska wzmianka o dźwigu caranum. W obecnym kształcie Żuraw zbudowano w latach 1442-1444. Powstały dwie masywne, ceglane wieże i drewniany mechanizm dźwigowy, który był później podwyższany. Mimo że elewacje bramy od strony Motławy i miasta wyglądają inaczej, to cała konstrukcja utrzymana jest w stylu gotyku flamandzkiego. W początku XVII wieku Żuraw stracił swoje znaczenie militarne. Z czasem w ceglanych wieżach zamieszkano i utworzono warsztaty rzemieślnicze, a wraz z przebudową pomieszczeń wybito otwory okienne.
Od powstania służył przede wszystkim jako urządzenie portowe do załadunku towarów i balastu na statki oraz do stawiania masztów jednostek. Mechanizmem są dwie pary kół deptakowych o średnicy około sześciu metrów każde. Jako siłę napędową wykorzystywano ludzi stąpających wewnątrz tych bębnów. Urządzenie było w stanie podnieść ciężar dwóch ton na wysokość 27 metrów bądź, po sprzęgnięciu obu par kół, 4 t na wysokość 11 m.
Żuraw został podpalony w 1945, gdy miasto zdobyła Armia Czerwona. Część drewniana spłonęła, ale ocalała część murów. Bramę zrekonstruowano w końcu lat 50., a 18 grudnia 1959 Żuraw wpisany został do rejestru zabytków[3].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 15 lutego 2023 [dostęp 2013-06-25] .
- ↑ Andrzej Januszajtis, Z dziejów gdańskiej nauki i techniki, 2015, str. 120-125, ISBN 978-83-7348-605-8 .
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych, kobidz.pl .
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Eleonora Zbierska: Żuraw Gdański, Wyd. Gdańskie, Gdańsk 1993