Brama Żuraw w Gdańsku
| ||
 nr rej. 71 z 18.12.1959[1]
| ||
 Żuraw od strony zewnętrznej (Motławy) | ||
| Państwo |  Polska
| |
| Miejscowość |  Gdańsk
| |
| Typ budynku | brama wodna dźwig portowy | |
| Rozpoczęcie budowy | 1442 | |
| Ukończenie budowy | 1444 | |
Położenie na mapie Gdańska   Żuraw Gdański | ||
Położenie na mapie województwa pomorskiego  Żuraw Gdański | ||
Położenie na mapie Polski  Żuraw Gdański | ||
 54°21′02,20″N 18°39′27,27″E/54,350611 18,657575
| ||
Brama Żuraw, Żuraw (niem. Krantor) – zabytkowy (wpisany do rejestru zabytków od 18.12.1959[2]) dźwig portowy i jedna z bram wodnych Gdańska, która mieści się nad Motławą, na końcu ulicy Szerokiej. Jest to jedna z filii Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku oraz największy i najstarszy z zachowanych dźwigów portowych średniowiecznej Europy[3].
Spis treści
Historia[edytuj | edytuj kod]
Brama w tym miejscu o nieznanym wyglądzie istniała już w 1363, a z 1367 zachowała się łacińska wzmianka o dźwigu caranum.
W obecnym kształcie Żuraw zbudowano w latach 1442-1444. Powstały dwie masywne, ceglane wieże i drewniany mechanizm dźwigowy, który był później podwyższany. Mimo że elewacje bramy od strony Motławy i miasta wyglądają inaczej, to cała konstrukcja utrzymana jest w stylu gotyku flamandzkiego.
W początku XVII wieku Żuraw stracił swoje znaczenie militarne. Z czasem w ceglanych wieżach zamieszkano i utworzono warsztaty rzemieślnicze, a wraz z przebudową pomieszczeń wybito otwory okienne.
Od powstania służył przede wszystkim jako urządzenie portowe do załadunku towarów i balastu na statki oraz do stawiania masztów jednostek. Mechanizmem są dwie pary kół deptakowych o średnicy około sześciu metrów każde. Jako siłę napędową wykorzystywano ludzi stąpających wewnątrz tych bębnów. Urządzenie było w stanie podnieść ciężar dwóch ton na wysokość 27 metrów bądź, po sprzęgnięciu obu par kół, 4 t na wysokość 11 m.
Żuraw został podpalony w 1945, gdy miasto zdobyła Armia Czerwona. Część drewniana spłonęła, ale ocalała część murów. Po II wojnie światowej bramę zrekonstruowano w końcu lat 50.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie. 2018-06-30. [dostęp 25.06.2013].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych, kobidz.pl.
- ↑ Andrzej Januszajtis, Z dziejów gdańskiej nauki i techniki, 2015, str. 120-125, ISBN 978-83-7348-605-8.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Eleonora Zbierska: Żuraw Gdański, Wyd. Gdańskie Gdańsk 1993
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Podstrona Muzeum Morskiego dotycząca Żurawia
- Hasło "Żuraw" w Encyklopedii Gdańska
- Pocztówki, grafika i rysunki w serwisie Polona.pl
| |||||||||||||||||
