Bronisław Firla

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bronisław Firla
Data i miejsce urodzenia

15 czerwca 1924
Sucha Górna

Data śmierci

16 grudnia 2019

Narodowość

polska, czeska

Alma mater

Politechnika Wrocławska

Uczelnia

Vysoké učení technické v Brně

Praca
Styl

socrealizm, modernizm

Budynki

Věžičky w Ostrawie-Porubie (razem z B. Jełczaninowem)
kościół ewangelicki w Cierlicku

Projekty

koncepcja urbanistyczna Hawierzowa
osiedle Zábřeh w Ostrawie

Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Medal Wojska Polskiego

Bronisław Firla (ur. 15 czerwca 1924 w Suchej Górnej, zm. 16 grudnia 2019[1]) – polski architekt i malarz[2], uczestnik II wojny światowej, działacz kombatancki i społeczny z Zaolzia.

Jako architekt zaprojektował m.in. części osiedla Zábřeh[3] i socrealistyczny budynek mieszkalny Věžičky(inne języki) (wspólnie z Borysem Jełczaninowem) w Ostrawie. Był współautorem koncepcji urbanistycznej powojennego Hawierzowa[4].

Odznaczony złotym Krzyżem Zasługi, złotym Medalem Wojska Polskiego, krzyżem kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[5] i medalem Zasłużony dla Kultury Polskiej[6]. W 2015 z rozkazu ministra obrony narodowej Rzeczypospolitej Polskiej otrzymał stopień majora[7].

Biografia[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w ewangelickiej rodzinie Polaków na Zaolziu jako syn Franciszka (telegrafisty kolejowego z Suchej Średniej) i Florentyny z domu Polok[8]. W latach 1935–1939 uczęszczał do polskiego gimnazjum realnego w Orłowej[9]. Jego ojciec został zmuszony do podpisania Volkslisty, w wyniku czego w 1943 Bronisław razem z bratem Henrykiem został wcielony do Wehrmachtu i wysłany w Pireneje[10]. W przeciwieństwie do brata (zaginął w trakcie próby ucieczki), w 1944 udało mu się zbiec z niemieckiego wojska i po ucieczce przez Anglię i Holandię dołączyć do 2 Korpusu Polskiego we Włoszech jako Bronisław Filut[11] (w przypadku dostania się do hitlerowskiej niewoli groziła mu kara śmierci za dezercję).

Po zakończeniu wojny wrócił na Śląsk Cieszyński i jesienią 1947 podjął studia architektoniczne na pierwszym powojennym roku Politechniki Wrocławskiej. Dyplom inżyniera architekta uzyskał w 1951 na politechnice w Brnie[12].

Czechosłowacki socrealizm i modernizm[edytuj | edytuj kod]

W 1952 został przyjęty do czechosłowackiego państwowego przedsiębiorstwa Stavoprojekt(inne języki), gdzie do 1985 brał udział w licznych projektach w regionie dzisiejszego kraju morawsko-śląskiego. W latach 50. wspólnie z Borisem Jelčaninovem zaprojektował charakterystyczny budynek mieszkalny Věžičky(inne języki) w socrealistycznej dzielnicy Poruba[13]. Inspiracją dla budowli miał być zburzony w 1913 renesansowy dom U Lhotků przy placu Wacława w Pradze[14]. Jako współtwórca koncepcji urbanistycznej Hawierzowa inspirował się przedwojennym modernizmem, w tym założeniami Le Corbusiera (tzw. triada światło - przestrzeń - zieleń)[15]. Po Porubie zaprojektował elementy (kino Luna, pawilonowe szkoły) kolejnego ostrawskiego osiedla Zábřeh[3]. Projektował i współtworzył także rzeźby, pomniki, płaskorzeźby i neony w Ostrawie i Jeseniku[16][17].

W 1967 zaprojektował późnomodernistyczny kościół ewangelicki w Cierlicku, inspirowany protestanckimi kościołami z Francji i Niemiec z lat 50. XX wieku[18], a przed 1970 nieczynny już zbór Śląskiego Kościoła Ewangelickiego Augsburskiego Wyznania w Karwinie-Dołach. W 1990 został radnym miasta Hawierzowa z ramienia Forum Obywatelskiego[12].

Działalność społeczna[edytuj | edytuj kod]

Od 1953 był członkiem Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego, a w latach 1960-1991 przewodniczącym Pionu Plastycznego w ramach tej organizacji. Po 1968 założył Klub Polskich Kombatantów przy PZKO[12]. Współpracował z polonijnymi pismami w Czechach i na Zaolziu (Zwrot)[7], do 2012 wydał dwa tomy wspomnień Śladami uciekającej pamięci[19].

Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Projekty[edytuj | edytuj kod]

  • "Dom z wieżyczkami" w Porubie
    "Dom z wieżyczkami" w Porubie
  • Kino Luna w Ostrawie
    Kino Luna w Ostrawie
  • Ewangelicki kościół w Cierlicku
    Ewangelicki kościół w Cierlicku
  • Ewangelicki zbór w Karwinie-Dołach (nieczynny)
    Ewangelicki zbór w Karwinie-Dołach (nieczynny)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d In memoriam - Pamięci Architektów Polskich - Bronisław Firla [online], www.archimemory.pl [dostęp 2023-03-22].
  2. ↑ POLAR TV Karvina, V karvinské Mánesově síni vystavuje devadesátiletý Bronisław Firla [online], polar.cz, 2 grudnia 2014 [dostęp 2023-03-22] (cz.).
  3. ↑ a b Zábřeh [online], panelaci.cz [dostęp 2023-03-22] (cz.).
  4. ↑ Kazimierz Banyś, Księga pamiątkowa zjazdu w 2010 roku absolwentów pierwszego rocznika Politechniki Wrocławskiej z okazji 65-lecia Politechniki Wrocławskiej i 100-lecia uczelni technicznych we Wrocławiu [online], 2010.
  5. ↑ a b Kancelaria Prezydenta RP, Lista kombatantów odznaczonych przez Prezydenta RP [online], 2 września 2009 [dostęp 2023-03-22].
  6. ↑ Głos. Gazeta Polaków w Republice Czeskiej, Nie żyje Bronisław Firla [online], glos.live, 17 grudnia 2019 [dostęp 2023-03-22] (cz.).
  7. ↑ a b Zmarł Bronisław Firla – zwrot.cz [online], zwrot.cz [dostęp 2023-03-22] (pol.).
  8. ↑ Sušská rybka, Zmarł mjr inż. arch. Bronisław Firla [online], 27 grudnia 2019 [dostęp 2023-03-22] (pol.).
  9. ↑ Gazeta Codzienna, Orłowa: Pomnik już stoi [online], gazetacodzienna.pl [dostęp 2023-03-22].
  10. ↑ Bronislaw Firla (1924 - 2019) [online], www.pametnaroda.cz [dostęp 2023-03-22] (cz.).
  11. ↑ Gazeta Codzienna, Świadek historii - Bronisław Firla [online], gazetacodzienna.pl [dostęp 2023-03-22].
  12. ↑ a b c Śladami uciekającej pamięci – Książnica Cieszyńska [online], kc-cieszyn.pl [dostęp 2023-03-22].
  13. ↑ Kimberly E. Zarecor, Manufacturing a Socialist Modernity. Housing in Czechoslovakia, 1945-1960, University of Pittsburgh Press, 2011, s. 159-172.
  14. ↑ Soubor domů „Věžičky“ [online], www.ostravskepamatky.cz [dostęp 2023-03-22] (cz.).
  15. ↑ David Macháček, SORELA LAHŮDKÁM NEPŘÁLA. PŘESTO STVOŘIL LABUŽNÍKA [online], Můj rok, 17 maja 2014 [dostęp 2023-03-22] (cz.).
  16. ↑ Záznamy | Sochy a města [online], sochyamesta.cz [dostęp 2023-03-22].
  17. ↑ Bronisław Firla - Ostravské sochy [online] (cz.).
  18. ↑ Przemysław Czernek, Protestancka architektura sakralna na Śląsku Cieszyńskim w XX i XXI wieku, „Rocznik Historii Sztuki”, XLII, Polska Akademia Nauk, 2017, ISSN 0080-3472.
  19. ↑ Śladami uciekającej pamięci [online], knihovna.muzeumct.cz [dostęp 2023-03-22].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bronisław_Firla&oldid=71691891”