Cesária Évora

Cesária Évora
Imię i nazwisko	Cesária Joana Évora
Pseudonim	Bosonoga diva
Data i miejsce urodzenia	27 sierpnia 1941 ; Mindelo
Data i miejsce śmierci	17 grudnia 2011 ; São Vicente
Gatunki	morna, coladeira, fado
Zawód	wokalistka
Aktywność	1957–2011
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach
	Strona internetowa

Cesária Joana Évora (ur. 27 sierpnia 1941 w Mindelo^[1], zm. 17 grudnia 2011^[2] na São Vicente^[3]) – piosenkarka z Republiki Zielonego Przylądka, wykonująca mornę, nazywana często „Bosonogą divą” ze względu na swój zwyczaj występowania bez obuwia.

Życiorys

Cesária Évora była córką kucharki, jedną z siedmiorga rodzeństwa. Po śmierci ojca, jako 10-letnie dziecko, trafiła do sierocińca pod opiekę sióstr zakonnych. Po dwóch latach nauki gotowania i szycia rzuciła naukę i w wieku 16 lat zaczęła występować w portowych barach w swoim rodzinnym mieście Mindelo^[4]. Wtedy też zarejestrowała pojedyncze nagrania dla radia. W 1975 przestała występować po paśmie niepowodzeń. Po pewnym czasie powróciła do muzyki, by nagrać dwie płyty: zbiorową, w Portugalii, wraz z innymi piosenkarkami z Republiki Zielonego Przylądka, oraz solową. Obie pozostały bez dużego rozgłosu.

W 1986 w Lizbonie poznała Francuza i mieszkańca Wysp Zielonego Przylądka, José da Silva, przyszłego agenta i producenta, który zaprosił 47-letnią artystkę do Paryża. Dwa pierwsze albumy: La Diva aux pieds nus (1988) i Distino di Belita (1990), stanowiły próbę zaistnienia na rynku. Kolejny, Mar Azul (1991), był pierwszym całkowicie akustycznym, po jego wydaniu zrodziło się określenie „Bosonoga diva”. Trzeci album (1992), z tytułową piosenką Miss Perfumado i Sodade, sprzedał się w dziesiątkach tysięcy egzemplarzy, zdobywając złotą płytę. Po jego wydaniu zaśpiewała recital w paryskiej Olympii. Wkrótce potem ukazały się kolejne albumy: Cesária (1995) i Cabo Verde (1997), obydwa były nominowane do nagrody Grammy, a Évora uznana została za muzyczne odkrycie lat dziewięćdziesiątych. Po tym sukcesie podpisała nowe kontrakty z BMG France, dla którego nagrała albumy Café Atlantico i Sâo Vicente di Longe.

Cesária Évora wzięła udział w nagraniu muzyki do filmów: Bésame mucho w filmie Wielkie nadzieje Alfonso Cuaróna (1998) i Ausencia w filmie Underground Emira Kusturicy. Sama pojawiła się w epizodycznej roli matki młodego mieszkańca Wysp Zielonego Przylądka w filmie Pola Cruchtena Black Dju i w kilkuminutowej sekwencji w O Testamento do Senhor Napomuceno Francesca Manso. Śpiewała także w duetach, m.in. z Teofilo Chantre (Cabo Verde), Eleftherią Arvanitaki, Tanią Libertad, Adriano Celentano, Bernardem Lavilliers, a także, na życzenie Cesárii, z Charles’em Aznavourem. Chęć wspólnego zaśpiewania z Cesárią wyraziła nawet Madonna. Największy rozgłos zyskał utwór śpiewany w duecie z Salifem Keïtą na płycie Moffou – Yamore. Wydane także zostały remiksy jej piosenek – Club Sodade. W 2000 nagrała utwór „Embarcacao”, wraz z polską wokalistką Kayah, wydany na płycie YakaYaKayah. Na wydanym w 2006 roku albumie „Rogamar”, artystka zamieściła piosenkę nagraną w duecie z Dorotą Miśkiewicz „Um Pincelada” („Muśnięcie Pędzlem”)^[5].

W 2004 jej kolejne płyty otrzymały status złotych i platynowych. Płyta Voz d’Amor (Głos miłości) zdobyła nagrodę Grammy w kategorii World Music. W 2004 Évora otrzymała nagrodę Victoires de la Musiques i Medaille des Arts et de la Litterature. Ostatnia płyta Cesárii, Rogamar (2006), potwierdza przywiązanie artystki do muzycznej tradycji jej kraju i jej pozycję w artystycznym świecie w gatunku World Music. Na początku 2007 płyta została nominowana do Victoires de la Musique.

Cesária wspierała młodych muzyków z Wysp Zielonego Przylądka oraz finansowała ich koncerty. Brała także aktywny udział w muzycznych przedsięwzięciach, mających zwrócić uwagę świata na problemy m.in. Afryki. Wzięła udział w nagraniach takich płyt jak Drop The Debt (2002, w apelu o anulowanie długów najuboższych krajów świata), RedHot+Rio (nagrana w celu pomocy w walce z AIDS), Gaïa (promującą ochronę środowiska naturalnego), Crianças di terra (promującą budowę wiosek dziecięcych). W marcu 2003 Cesária Évora jako pierwsza piosenkarka została ambasadorem Światowego Programu Żywnościowego przy ONZ.

Cesária była przywiązana do Cabo Verde i Mindelo, zarówno w życiu, jak i na scenie wykazywała się skromnością i spontanicznością. Śpiewała wyłącznie po kreolsku (w dialekcie z São Vicente) lub po portugalsku (z wyjątkiem Besame mucho, na potrzeby filmu). Miała zasadę, że nigdy nie bisuje dwa razy. Identyfikowała się z tytułową „kobietą z wysp” (Amdjer de nos terra), z płyty Voz d’Amor.

W 2010 dała serię koncertów, z których ostatni odbył się 8 maja. Dwa dni później, po zawale serca przeszła operację w Paryżu. Pod koniec września 2011 ogłosiła, że kończy karierę z powodu złego stanu zdrowia.

Cesária Évora zmarła 17 grudnia 2011 z powodu niewydolności oddechowej i nadciśnienia tętniczego.

Dyskografia

La Diva aux pieds nus (1988)
Distino di Belita (1990)
Mar Azul (1991)
Miss Perfumado (1992)
Sodade, les plus belles mornas de Cesária (1994)
Cesária (1995)
Cabo Verde (1997)
Café Atlantico (1998) – złota płyta w Polsce^[6]
São Vicente di Longe (2001)
Cesária Évora Anthology (2002)
Live in Paris (DVD, 2002)
Voz d’amor (2003) – złota płyta w Polsce^[6]
Club sodade • Cesária Évora by... (2003)
Live d’amor (DVD, 2004)
Rogamar (2006) – złota płyta w Polsce^[7]
Nha Sentimento (2009) – platynowa płyta w Polsce^[8]

Wideografia

Lusafrica (VHS, 1995)
Cesária Évora (Arte, 2000)
Cesária Évora Live in Paris Lusafrica (BMG, 2002)
Live d’Amor au Grand Rex (BMG, 2004)

Odznaczenia

Krzyż Wielki Orderu Infanta Henryka – 1999, Portugalia^[9]
Medal I klasy Orderu Wulkanu – 2006, Republika Zielonego Przylądka^[10]
Kawaler Legii Honorowej – 2009, Francja^[11]
Order Zasługi dla Kultury – 2010, Brazylia^[12]

Przypisy

↑ Steve Huey: Cesária Évora Biography. allmusic.com. [dostęp 2010-03-27]. (ang.).
↑ Słynna piosenkarka Cesaria Evora nie żyje. Polskie Radio, 2011-12-17. [dostęp 2011-12-17].
↑ Cesaria Evora nie żyje. 2011-12-17. [dostęp 2011-12-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-22)].
↑ „The Washington Times”, Grammy-winning singer Cesaria Evora dies at age 70 [dostęp 2011-12-17].
↑ Dorota Miśkiewicz o swoim duecie z Cesárią Évorą..
↑ ^a ^b Złote płyty CD przyznane w 2005 roku [online], ZPAV [dostęp 2021-01-12] .
↑ Złote płyty CD przyznane w 2006 roku [online], ZPAV [dostęp 2021-01-12] .
↑ Platynowe płyty CD przyznane w 2010 roku [online], ZPAV [dostęp 2021-01-12] .
↑ Cidadãos Estrangeiros Agraciados com Ordens Portuguesas. presidencia.pt. [dostęp 2011-12-17]. (port.).
↑ Cesária Évora, Intérprete. Esquina do Tempo. [dostęp 2019-05-13]. (port.).
↑ Légion d’honneur pour Césaria Evora, „diva aux pieds nus et à la voix d’or”. ladepeche.fr, 2009-02-09. [dostęp 2011-12-17]. (fr.).
↑ Ministério da Cultura: Ordem do Mérito Cultural 2010. www2.cultura.gov.br. [dostęp 2014-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]. (port.).

Linki zewnętrzne

Strona oficjalna

[1] Steve Huey: Cesária Évora Biography. allmusic.com. [dostęp 2010-03-27]. (ang.).

[2] Słynna piosenkarka Cesaria Evora nie żyje. Polskie Radio, 2011-12-17. [dostęp 2011-12-17].

[3] Cesaria Evora nie żyje. 2011-12-17. [dostęp 2011-12-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-22)].

[4] „The Washington Times”, Grammy-winning singer Cesaria Evora dies at age 70 [dostęp 2011-12-17].

[5] Dorota Miśkiewicz o swoim duecie z Cesárią Évorą..

[złoto2005-6] Złote płyty CD przyznane w 2005 roku [online], ZPAV [dostęp 2021-01-12] .

[7] Złote płyty CD przyznane w 2006 roku [online], ZPAV [dostęp 2021-01-12] .

[8] Platynowe płyty CD przyznane w 2010 roku [online], ZPAV [dostęp 2021-01-12] .

[9] Cidadãos Estrangeiros Agraciados com Ordens Portuguesas. presidencia.pt. [dostęp 2011-12-17]. (port.).

[10] Cesária Évora, Intérprete. Esquina do Tempo. [dostęp 2019-05-13]. (port.).

[11] Légion d’honneur pour Césaria Evora, „diva aux pieds nus et à la voix d’or”. ladepeche.fr, 2009-02-09. [dostęp 2011-12-17]. (fr.).

[12] Ministério da Cultura: Ordem do Mérito Cultural 2010. www2.cultura.gov.br. [dostęp 2014-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]. (port.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]