Dziecko wojny

Dziecko wojny

Иваново детство

Gatunek	dramat wojenny i psychologiczny
Rok produkcji	1962
Data premiery	11 kwietnia 1962
Kraj produkcji	ZSRR
Język	rosyjski
Czas trwania	95 min
Reżyseria	Andriej Tarkowski
Scenariusz	Andriej Tarkowski Władimir Bogomołow Michaił Papawa Andriej Konczałowski
Muzyka	Wiaczesław Owczinnikow
Zdjęcia	Wadim Jusow, film czarno-biały
Produkcja	Mosfilm, ZSRR
Nagrody
1962: Złoty Lew na 23. MFF w Wenecji

Jeźdźcy Apokalipsy Dürera, w których Iwan rozpoznaje napotkanych żołnierzy niemieckich.

Dziecko wojny (ros. Иваново детство) – radziecki dramat wojenny i psychologiczny z 1962 roku, pełnometrażowy debiut reżyserski Andrieja Tarkowskiego. Premiera filmu miała miejsce 11 kwietnia 1962.

Tytuł

Film stanowi swobodną adaptację opowiadania Władimira Bogomołowa Iwan o dziecku-zwiadowcy podczas II wojny światowej. Producent sowiecki narzucił Tarkowskiemu tytuł Dzieciństwo Iwana (oryg. Иваново детство), który reżyser przyjął.

W dystrybucji kinowej w Polsce film wyświetlano pod arbitralnie sformułowanym i pompatycznym tytułem Dziecko wojny, niezgodnym z tytulaturą autorską. W polskich pracach filmoznawczych o Tarkowskim ten nieautorski tytuł bywa bezrefleksyjnie i błędnie powtarzany.

Fabuła, styl, znaczenia

Akcja toczy się podczas II wojny światowej, już po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej. 12-letni Iwan utracił na wojnie rodziców, jego wioska została zniszczona. Służy teraz w armii jako zwiadowca. Powraca z wyprawy za linię frontu, jednak ginie.

Wraz ze swym kolegą ze studiów w moskiewskim WGiK, operatorem Wadimem Jusowem, Tarkowski zrealizowal film równocześnie realistyczny i poetycki. Perfekcyjna od strony psychologicznej gra młodziutkiego Koli Burlajewa (po latach Nikołaj Burlajew będzie cenionym aktorem profesjonalnym), wysmakowane i "malarsko" (mimo czarno-białej taśmy) komponowane kadry, wizjonerski pejzaż (słynny "taniec brzóz"), liczne zbliżenia (z wykorzystaniem dramatycznego wyrazu twarzy, lub tylko oczu, chłopca), rozświetlone i onirycznie ujęte sceny reminiscencji (wspomnień Iwana z niedawnego szczęścia, obrazów matki) – układają się w skupione, najdalsze od patosu (dlatego tak niefortunny był tytuł filmu w polskich kinach), studium nieodwracalnych spustoszeń duchowych, jakie niesie wojna. Iwan, choć to jeszcze dziecko, jest już wypalony wewnętrznie, ogołocony z radosci egzystencji, pełen nienawiści, przypomina bohaterów Dostojewskiego (i tak go pojmuje reżyser), jest martwy duchowo, nim umrze fizycznie. W ten sposób Tarkowski dotyka dwóch, zawsze obecnych w jego filmach, tematów: duchowości oraz zła.

Po triumfalnej premierze światowej na 23. MFF w Wenecji, gdzie obraz zdobył nagrodę główną Złotego Lwa, uznano go powszechnie za arcydzieło kina antywojennego.

Obsada

• Nikołaj Burlajew – rola tytułowa: 12-letni Iwan
• Jewgienij Żarikow – porucznik Galcew
• Nikołaj Grińko – pułkownik Griaznow
• Stiepan Kryło – kapitan Katasonow
• Dmitrij Milutienko – stary człowiek
• Irma Rausz – matka Iwana
• Walentina Malawina – Masza
• Walentin Zubkow – kapitan Cholin

i inni.

Linki zewnętrzne

• Dziecko wojny w bazie IMDb (ang.)
• Dziecko wojny w bazie Filmweb

Bibliografia

• Ivor Montagu: Człowiek i doświadczenie: świat Tarkowskiego. "Film na świecie" 1980, nr 11
• Andriej Tarkowski: Kompleks Tołstoja. Myśli o życiu, sztuce i filmie, wybór, opracowanie, przedmowa Seweryn Kuśmierczyk. Warszawa, Wyd. Pelikan, 1989, rozdział O filmie "Dziecko wojny".
• Dzieciństwo Iwana, [w:] SewerynS. Kuśmierczyk SewerynS., Księga filmów Andrieja Tarkowskiego, Warszawa: Skorpion, 2012, s. 73-108, ISBN 978-83-86466-73-3, OCLC 812713915 .