Gruzini

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Gruzini
ქართველები
Kartwelebi
Ilustracja
Populacja

7–8 mln.

Miejsce zamieszkania

Gruzja: 3 224 564[1]
Turcja: 168 000[2]
Rosja: 157 803[3]
Iran: 67 000[4]
Abchazja: 46 499[5]
Ukraina: 34 199[6]
Niemcy: 25 000[7]
Azerbejdżan: 9 912[8]

Język

Język gruziński

Religia

prawosławie

Gruzini (gruz. ქართველები Kartwelebi) − naród kartwelski, zamieszkujący głównie Gruzję (3,2 mln), a także Turcję (168 tys.), Rosję (157 tys.) oraz Iran (62 tys.). Posługuje się językiem gruzińskim, który należy do kartwelskiej rodziny językowej. Dominującym wyznaniem wśród Gruzinów jest prawosławie.

Gruzini wywodzili się z cywilizacji kolchijskiej i iberyjskiej starożytności, Kolchida była połączona ze światem helleńskim, podczas gdy Iberia znajdowała się pod wpływem Imperium Achemenidów, dopóki Aleksander Wielki nie podbił jej[9]. W IV wieku Gruzini stali się jednymi z pierwszych, którzy przyjęli chrześcijaństwo, a obecnie większość Gruzinów to prawosławni, przy czym większość podąża za narodowym autokefalicznym gruzińskim Kościołem prawosławnym[10][9], chociaż istnieje niewielka grupa gruzińskich katolików społeczności muzułmańskich, a także znacznej liczby niereligijnych Gruzinów. Położone na Kaukazie, na kontynentalnym skrzyżowaniu Europy i Azji, w średniowieczu Gruzini utworzyli zjednoczone królestwo Gruzji w 1008 r[10][9][11]., imperium pankaukaskie[12], później inauguracja Złotego Wieku Gruzji, szczytu politycznej i kulturalnej potęgi narodu. Trwało to do osłabienia, a następnie rozpadu królestwa w wyniku XIII-XV-wiecznych najazdów Mongołów i Timura, czarnej śmierci, upadku Konstantynopola, a także wewnętrznych podziałów po śmierci Jerzego V Wspaniały w 1346, ostatni z wielkich królów Gruzji[13].

Następnie i przez cały okres nowożytny Gruzini stali się politycznie podzieleni i zdominowani przez Imperium Osmańskie i kolejne dynastie Iranu. Gruzini zaczęli szukać sojuszników i znaleźli na horyzoncie politycznym Rosjan jako potencjalnego zastępcę utraconego Cesarstwa Bizantyjskiego „w imię wiary chrześcijańskiej”. Gruzińscy królowie i rosyjscy carowie wymienili się co najmniej 17 ambasadami[13], co zakończyło się w 1783 r., kiedy Herakliusz II ze wschodniego gruzińskiego królestwa Kartli-Kacheti zawarł sojusz z Imperium Rosyjskim. Sojusz rosyjsko-gruziński przyniósł jednak odwrotny skutek, ponieważ Rosja nie była chętna do wypełnienia warunków traktatu, przystępując do aneksji[9] niespokojnego królestwa w 1801 r. oraz zachodniego gruzińskiego królestwa Imereti w 1810 r. Było kilka powstań i ruchów mających na celu przywrócenie państwowości, z których najbardziej godnym uwagi był spisek z 1832 r., który upadł[10]. Ostatecznie rosyjskie panowanie nad Gruzją zostało potwierdzone w różnych traktatach pokojowych z Iranem i Turkami, a pozostałe terytoria gruzińskie zostały wchłonięte przez Imperium Rosyjskie w ciągu XIX wieku w sposób fragmentaryczny. Gruzini na krótko potwierdzili swoją niezależność od Rosji pod rządami Pierwszej Republiki Gruzińskiej w latach 1918-1921, a wreszcie w 1991 roku od Związku Radzieckiego[14].

Naród gruziński składał się z różnorodnych podgrup geograficznych, z których każda posiadała charakterystyczne tradycje, obyczaje, dialekty, a w przypadku Svanów i Mingrelian także własne języki regionalne. Język gruziński, z własnym unikalnym systemem pisma i bogatą tradycją pisemną, sięgającą V wieku, jest językiem urzędowym Gruzji, a także językiem nauczania wszystkich Gruzinów mieszkających w tym kraju. Według Ministerstwa ds. Diaspory Gruzji, nieoficjalne statystyki mówią, że na świecie jest ponad 5 milionów Gruzinów[15].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ 2014 GENERAL POPULATION CENSUS MAIN RESULTS. GENERAL INFORMATION, census.ge [dostęp 2021-11-07] (ang.).
  2. ↑ Joshua Project. People groups, joshuaproject.net [dostęp 2021-11-07] (ang.).
  3. ↑ Итоги Всероссийской переписи населения 2010 года в отношении демографических и социально-экономических характеристик отдельных национальностей, gks.ru [dostęp 2021-11-07] (ros.).
  4. ↑ Iran — People Groups, joshuaproject.net [dostęp 2021-11-07] (ang.).
  5. ↑ Население Абхазии: перепись 2011 года, ethno.kavkaz.narod.ru [dostęp 2021-11-07] (ros.).
  6. ↑ Всеукраїнський перепис населення 2001. Русская версия. Результаты. Национальность и родной язык, ukrcensus.gov.ua [dostęp 2021-11-07] (ros.).
  7. ↑ Georgian in Germany, joshuaproject.net [dostęp 2021-11-07] (ang.).
  8. ↑ Ethnic composition of Azerbaijan 2009, pop-stat.mashke.org [dostęp 2021-11-07] (ang.).
  9. ↑ a b c d Donald Rayfield, Edge of empires : a history of Georgia, London 2019, ISBN 1-78914-059-5, OCLC 1053903394 [dostęp 2022-02-20].
  10. ↑ a b c Ronald Grigor Suny, The making of the Georgian nation, wyd. 2nd ed, Bloomington: Indiana University Press, 1994, ISBN 0-253-35579-6, OCLC 29908699 [dostęp 2022-02-20].
  11. ↑ David Braund, Royal Imagery in Medieval Georgia. By Antony Eastmond. University Park: Pennsylvania State University Press, 1998. xx, 268 pp. Appendix. Notes. Bibliography. Index. Illustrations. Plates. Photographs. $55.00, hard bound., „Slavic Review”, 58 (3), 1999, s. 682–683, DOI: 10.2307/2697599, ISSN 0037-6779, JSTOR: 2697599 [dostęp 2022-02-20].
  12. ↑ Christelle Jullien, Stephen H. Rapp Jr. The Sasanian World through Georgian Eyes. Caucasia and the Iranian Commonwealth in Late Antique Georgian Literature, „Abstracta Iranica” (Volume 37-38-39), 2018, DOI: 10.4000/abstractairanica.45819, ISSN 0240-8910 [dostęp 2022-02-17].
  13. ↑ a b W.E.D. Allen, Anthony D. Mango, Russian embassies to the Georgian kings (1589-1605), Cambridge [England]: Published for the Hakluyt Society at the University Press, 1970, ISBN 978-1-4094-4599-9, OCLC 131377 [dostęp 2022-02-20].
  14. ↑ Magdalena Włodarczyk, Stosunki polsko-gruzińskie w latach 1918 – 1921, 2016.
  15. ↑ Georgia Population (2022) - Worldometer, www.worldometers.info [dostęp 2022-02-20] (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • W.E.D. Allen (1970) Russian Embassies to the Georgian Kings, 1589–1605, Hakluyt Society, ISBN 978-1-4094-4599-9 (hbk)
  • Eastmond, Anthony (2010), Royal Imagery in Medieval Georgia, Penn State Press
  • Suny, R. G. (1994), The Making of the Georgian Nation, Indiana University Press, ISBN 978-0253209153
  • Lang, D. M. (1966), The Georgians, Thames & Hudson
  • Rayfield, D. (2013), Edge of Empires: A History of Georgia, Reaktion Books, ISBN 978-1789140590
  • Rapp, S. H. Jr. (2016) The Sasanian World Through Georgian Eyes, Caucasia and the Iranian Commonwealth in Late Antique Georgian Literature, Sam Houston State University, USA, Routledge
  • Toumanoff, C. (1963) Studies in Christian Caucasian History, Georgetown University Press
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gruzini&oldid=67065143”