Hadar (gwiazda)
β Centauri | |||||||||||||||||
![]() Beta Centauri to jasna gwiazda po prawej, po lewej Alfa Centauri | |||||||||||||||||
Dane obserwacyjne (J2000) | |||||||||||||||||
Gwiazdozbiór | |||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Rektascensja |
14h 03m 49,405s[1] | ||||||||||||||||
Deklinacja |
−60° 22′ 22,93″[1] | ||||||||||||||||
Paralaksa (π) | |||||||||||||||||
Odległość | |||||||||||||||||
Wielkość obserwowana | |||||||||||||||||
Ruch własny (RA) | |||||||||||||||||
Ruch własny (DEC) |
−23,16 ± 0,41 mas/rok[1] | ||||||||||||||||
Prędkość radialna |
5,9 ± 3,8 km/s[1] | ||||||||||||||||
Charakterystyka fizyczna | |||||||||||||||||
Rodzaj gwiazdy | |||||||||||||||||
Typ widmowy | |||||||||||||||||
Wielkość absolutna | |||||||||||||||||
Wiek |
14,1 ± 0,6 mln lat[4] | ||||||||||||||||
Charakterystyka orbitalna | |||||||||||||||||
Krąży wokół | |||||||||||||||||
Półoś wielka |
6960 pc[2] | ||||||||||||||||
Mimośród |
0,0557[2] | ||||||||||||||||
Alternatywne oznaczenia | |||||||||||||||||
|
Hadar (Beta Centauri, β Cen) – druga co do jasności gwiazda w gwiazdozbiorze Centaura, jedenasta co do jasności gwiazda nocnego nieba (obserwowana wielkość gwiazdowa: 0,61m)[3]. Odległa od Słońca o około 390 lat świetlnych[2]. Jej wielkość absolutna to −4,78m[2].
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Tradycyjna nazwa Hadar wywodzi się od arabskiego أرض Ḥaḍar, „ziemia”. Nazwy Hadar i Wezen lub Wazn były dawniej niekonsekwentnie przypisywane gwiazdom Beta Centauri, Alfa Centauri i innym z gwiazdozbiorów Gołębia i Wielkiego Psa[3][5]. Inna nazwa, Agena, wywodzi się od łac. genus, „kolano” i odnosi do położenia w gwiazdozbiorze Centaura[3]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna zaleca użycie nazwy Hadar dla określenia tej gwiazdy[6].
Charakterystyka obserwacyjna
[edytuj | edytuj kod]
Hadar to druga co do jasności gwiazda w gwiazdozbiorze Centaura i jedna z najjaśniejszych gwiazd nocnego nieba[3]. Alfa i Beta Centauri są nazywane „wskaźnikami południa”, bo pomagają znaleźć na niebie pozbawiony jasnych gwiazd południowy biegun niebieski. Znajduje się on blisko punktu przecięcia prostej prostopadłej do linii łączącej te gwiazdy i linii będącej przedłużeniem dłuższej „poprzeczki” Krzyża Południa. Co więcej, biegun południowy znajduje się bardzo blisko połowy wyimaginowanego odcinka łączącego na niebie Hadar i Achernara, inną jasną gwiazdę południowego nieba[7].
Charakterystyka fizyczna
[edytuj | edytuj kod]Hadar jest gwiazdą potrójną[3][8].
Składnik A to ciasny układ spektroskopowo podwójny[4], składający się z dwóch gwiazd należących do typu widmowego B1 (zob. diagram Hertzsprunga-Russella), obiegających wspólny środek masy układu po mocno wydłużonych orbitach; jeden pełny obieg zajmuje im 357 dni[3]. Temperatura tych gwiazd jest rzędu 25 000 K, ich promienie są równe około 9 promieni Słońca, a masa każdej z nich jest ok. 14,7 razy większa od słonecznej[3] (według innej pracy, zakładającej odległość 352 lat świetlnych od układu, masy tych gwiazd wynoszą odpowiednio 10,7 ± 0,1 M☉ i 10,3 ± 0,1 M☉[4]. Jedna z tych gwiazd, a być może nawet obie, jest gwiazdą zmienną typu Beta Cephei[3]. Są sklasyfikowane jako olbrzymy, ale prawdopodobnie są to wciąż gwiazdy ciągu głównego, które dopiero staną się czerwonymi olbrzymami; ich późniejszy los zależy od rzeczywistej masy, obecne oszacowania wskazują, że obie gwiazdy zakończą życie w eksplozji supernowej, lecz jeśli masy byłyby dostatecznie małe (bliżej 8 mas Słońca), mogą stać się masywnymi białymi karłami[3].
Wokół tego układu podwójnego w odległości co najmniej 120 au krąży składnik B, a obieg wokół centralnej pary zajmuje mu co najmniej 225 lat[3]. Jest on gwiazdą typu widmowego B[3] o wielkości gwiazdowej 3,95m[8]. Na niebie dzieli go od centralnej pary odległość 0,4 sekundy kątowej (pomiar z 2014 roku)[8].
Z terenów Polski nie można obserwować tej gwiazdy, należy do obiektów widocznych jedynie z południowej półkuli.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- lista gwiazd w gwiazdozbiorze Centaura
- lista najjaśniejszych gwiazd według jasności wizualnej
- lista najjaśniejszych gwiazd w poszczególnych gwiazdozbiorach
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g Beta Centauri w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ a b c d e f Anderson E., Francis C.: HIP 68702. [w:] Extended Hipparcos Compilation (XHIP) [on-line]. VizieR, 2012. [dostęp 2014-05-05]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l Jim Kaler: HADAR (Beta Centauri). [w:] STARS [on-line]. 2009-07-10. [dostęp 2014-05-05]. (ang.).
- ↑ a b c M. Ausseloos, C. Aerts, K. Lefever, J. Davis, P. Harmanec. High-precision elements of double-lined spectroscopic binaries from combined interferometry and spectroscopy Application to the β Cephei star β Centauri. „Astronomy & Astrophysics”. 455 (1), s. 259-269, sierpień 2006. DOI: 10.1051/0004-6361:20064829. (ang.).
- ↑ Richard Hinckley Allen: Star Names Their Lore and Meaning. Dover Publishing, 1963, s. 154.
- ↑ Naming Stars. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2017-02-01. [dostęp 2017-06-22].
- ↑ Brian Ventrudo: How to Find the South Celestial Pole. One-Minute Astronomer, 2011-03-21. [dostęp 2017-07-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-27)]. (ang.).
- ↑ a b c Mason et al.: WDS J14038-6022AB. [w:] The Washington Double Star Catalog [on-line]. VizieR, 2014.