Przejdź do zawartości

Jan Fryderyk

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jan Fryderyk
Ilustracja
ilustracja herbu
książę wołogoski
Okres

od 1560 (1567)
do 1569

Poprzednik

Filip I wołogoski

Następca

Bogusław XIII

książę szczeciński
Okres

od 1569
do 1600

Poprzednik

Barnim IX Pobożny

Następca

Barnim X Młodszy

biskup Pomorskiego Kościoła Ewangelickiego
Okres

od 1557
do 1573

Poprzednik

Marcin Wejher

Następca

Kazimierz VII

Dane biograficzne
Dynastia

Gryfici

Data i miejsce urodzenia

27 sierpnia 1542
Wolgast

Data i miejsce śmierci

9 lutego 1600
Wolgast

Ojciec

Filip I wołogoski

Matka

Maria saska

Żona

Erdmuta

Dzieci

NN, córka (nieślubna)

Jan Fryderyk zwany Mocnym (ur. 27 sierpnia 1542 w Wołogoszczy, zm. 9 lutego 1600, tamże[1]) – w latach 15601569 książę wołogoski (wraz z bratem Bogusławem XIII), od 1569 książę szczeciński, w latach 15571574 biskup kamieński, syn Filipa I z dynastii Gryfitów.

Życie i panowanie

[edytuj | edytuj kod]

Był drugim dzieckiem i zarazem drugim synem (najstarszym, który dożył wieku dojrzałego) Filipa I, księcia pomorskiego, szczecińskiego i wołogoskiego oraz Marii saskiej. Imiona otrzymał po bracie matki, elektorze saskim Janie Fryderyku I[2]. Kapituła kamieńska 29 sierpnia 1556 wybrała go na urząd (pierwszego świeckiego) biskupa kamieńskiego. Diecezję objął ostatecznie 15 czerwca 1557[3]. Po objęciu tego stanowiska był w latach 15581560 studentem na uniwersytecie w Greifswaldzie[4]. Po zaledwie dwóch latach przerwał je, by objąć po zgonie ojca władzę w Księstwie Wołogoskim pod regencją matki i stryja Barnima IX Pobożnego a także krewnych, tj. księcia saskiego na Gotha Jana Fryderyka II oraz Wolfganga, księcia anhalckiego na Köthen[2]. Następnie książę przez dwa lata przebywał na dworze cesarza w Wiedniu, po czym w 1567 objął samodzielne rządy w Księstwie Wołogoskim wraz z bratem Bogusławem XIII. W wyniku zrzeczenia się 4 kwietnia 1569 przez stryja Barnima IX Pobożnego Księstwa Szczecińskiego Jan Fryderyk objął je i panował w nim aż do śmierci, ponieważ także w podziale z 23 lipca 1569 przypadło mu ono w udziale[3][5]. W 1574 zrezygnował z biskupstwa kamieńskiego, przekazując je najmłodszemu z braci – Kazimierzowi VII[2].

W 1570 był gospodarzem wielkiego kongresu pokojowego w Szczecinie, który zakończył I wojnę północną z udziałem Polski, Danii, miast hanzeatyckich, Szwecji i Rosji; skutecznie wystąpił w imieniu cesarza jako pośrednik w rokowaniach[4]. Jednak koszty kongresu i krach finansowy spowodowany bankructwem w 1572 wielkiego domu bankowego Loitzów zrujnowały księstwo[3]. Jednym z wierzycieli, którzy nie spłacali długu, była Polska[potrzebny przypis]. Mimo to w latach 15751577 Jan Fryderyk m.in. przebudował w renesansowym stylu Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie i Słupsku[3][4]. Był znanym mecenasem nauki. Utrzymywał bliskie kontakty z Polską[potrzebny przypis].

Jan Fryderyk zmarł po długiej chorobie, trwającej od 1593, 9 lutego 1600 w Wołogoszczy, dokąd przybył pod koniec stycznia. Ciało zostało przewiezione do Szczecina 13/14 lutego 1600 i złożone w grobie, w kościele zamkowym pod wezwaniem św. Ottona 15 marca 1600[2][6]. Księstwo Szczecińskie w trudnej sytuacji finansowej (książęce zadłużenie wyniosło 300 000 guldenów[7]) przejął brat Barnim X Młodszy[8].

Plany małżeńskie. Rodzina

[edytuj | edytuj kod]

Początkowo (około 1560/1561) zamierzano na dworze polskim wydać za ówczesnego księcia wołogoskiego najmłodszą z sióstr Zygmunta II AugustaKatarzynę, co mogłoby ułatwić objęcie przez Gryfitę tronu polskiego po śmierci ostatniego Jagiellona. Jednak wobec niemożności uzgodnienia wspólnego stanowiska (strona polska wymagała od władcy pomorskiego udzielenia jej pożyczki, strona pomorska zaś godziła się ją dać jedynie pod zastaw dóbr w Prusach Królewskich) do finalizacji rozmów nie doszło[9].

Ostatecznie Jan Fryderyk, po konsultacjach z bratem Bogusławem XIII 5 kwietnia 1569 i podpisaniu układu małżeńskiego oraz zaręczynowego 5 czerwca tegoż roku w Zechlinie, ożenił się 17 lutego 1577 na zamku szczecińskim z młodszą o prawie 19 lat Erdmutą, córką Jana Jerzego, elektora brandenburskiego i Sabiny, margrabianki na Ansbach. Małżeństwo to było bezpotomne, a stosunki między małżonkami nie układały się najlepiej, co zdaje się potwierdzać naturalne potomstwo księcia[9].

Z nieznanej z imienia konkubiny miał jedno, poświadczone źródłowo dziecko, tj.

Genealogia

[edytuj | edytuj kod]
Jerzy I pomorski
ur. 11 IV 1493
zm. na przeł. 9/10 V 1531
Amelia reńska
ur. 25 VII 1490
zm. 6 I 1525
Jan
ur. ?
zm. ?
Małgorzata (Anhalt)
ur. ?
zm. ?
         
     
  Filip I wołogoski
ur. 14/15 VII 1515
zm. 14 II 1560
Maria saska
ur. 15 XII 1516
zm. w okr. 5–7 I 1583
     
   
1
Erdmuta
ur. 26 VI 1561
zm. 13 XI 1623
OO   17 II 1577
Jan Fryderyk
(ur. 27 VIII 1542, zm. 9 II 1600)
2
NN konkubina
ur. ?
zm. ?
                   
           2        
   
NN, córka
 ur. najp. ok. 1585
 zm. ?
 
List królowej Anglii Elżbiety do księcia szczecińskiego Jana Fryderyka w sprawie zatrzymania okrętów pomorskich 15 maja 1590 roku (ze zbiorów Archiwum Państwowego w Szczecinie)

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, ss. 449-450.
  2. a b c d E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 449.
  3. a b c d v. Bülow: Johann Friedrich, Herzog von Pommern-Stettin. [dostęp 2012-04-05]. (niem.).
  4. a b c K. Kozłowski, J. Podralski, Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, s. 113
  5. U. Scheil: Barnim IX. (XI.) Herzog von Pommern-Stettin. [dostęp 2012-04-05]. (niem.).
  6. W starszej literaturze przedmiotu podawana jest również data dzienna pochówku, tj. 17 lutego. Za: v. Bülow: Johann Friedrich, Herzog von Pommern-Stettin. [dostęp 2012-04-05]. (niem.).
  7. Janina Kochanowska: Kultura artystyczna na dworze książąt szczecińskich w XVI w.. Szczecin: Szczecińskie Towarzystwo Kultury, 1996. ISBN 83-901727-7-1.
  8. K. Kozłowski, J. Podralski, Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, s. 55.
  9. a b E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 450.
  10. E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 465.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Opracowania

[edytuj | edytuj kod]

Opracowania online

[edytuj | edytuj kod]

Literatura dodatkowa (opracowania)

[edytuj | edytuj kod]

Literatura dodatkowa (online)

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]