Jaskinia Ciemna
50°11′48″N 19°49′54″E/50,196558 19,831803 Rekonstrukcja obozowiska neandertalczyków | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Położenie |
gmina Skała |
| Właściciel | |
| Długość |
230 m |
| Wysokość otworów |
410 m n.p.m. |
| Wysokość otworów nad dnem doliny |
65 m |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie Polski  | |
| 50°11′48″N 19°49′54″E/50,196558 19,831803
| |
| Strona internetowa | |
Jaskinia Ciemna – jaskinia położona na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego na zboczu Doliny Prądnika, w masywie Góry Koronnej.
Opis jaskini[edytuj | edytuj kod]
Jaskinia jest uważana za największą pod względem wielkości komory na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej[1]. Należy do najważniejszych stanowisk środkowej epoki kamienia w Polsce, na którym znaleziono liczne narzędzia krzemienne należące do kultury mikocko-prądnickiej[2][3]. Badania stratygraficzne miejsca śladów obecności człowieka wskazują na okres dolnego paleolitu (ok. 120 tys. temu). Z powodu zmiany klimatu – około 50 tys. lat temu – grupy neandertalczyków zaprzestały osadnictwa na tym terenie. W środkowej fazie ostatniego zlodowacenia ponownie pojawiły się grupy ludzkie reprezentowane przez Homo sapiens[4]. W 2018 roku archeolodzy odkryli na jej terenie paliczki – kości dłoni neandertalskiego dziecka, które zostały datowane na około 115 tys. lat[5][6]. Stały się one jednocześnie najstarszymi znanymi szczątkami ludzkimi na terenie dzisiejszej Polski. Odkrycie to zostało uznane za Najważniejsze Archeologiczne Odkrycie W Polsce 2018 w rankingu kwartalnika popularnonaukowego Archeologia Żywa[7].
W lipcu 1787 roku jaskinię zwiedzał król Stanisław August Poniatowski[8].
Jaskinia znajduje się na wysokości ok. 65 m nad dnem Doliny Prądnika, składa się z jednej olbrzymiej komory, 88 m długości, 23 m (maksymalnej) szerokości i nieco ponad 10 m wysokości, która u końca zwęża się i przechodzi w tzw. tunel[9]. Dno jaskini jest wyścielone warstwą osadów, miejscami dochodzącymi do 8 metrów[1]. W II połowie XX w. na powierzchni osadów występowały licznie kości i zęby niedźwiedzi jaskiniowych oraz pojedyncze kości wilka, lisa rudego, lisa polarnego, lwa jaskiniowego (Panthera spelaea), hieny jaskiniowej (Crocuta spelaea) oraz rosomaka (Gulo gulo). W warstwie osadów znaleziono dużą liczbę wyrobów krzemiennych oraz przepalonych kości zwierząt, które służyły za opał z powodu małej ilości drewna w czasie zlodowacenia[10].
W środkowej części komory występują stalagmity, których wysokość wynosi 1 metr. Strop jest pokryty licznymi stalaktytami rurkowymi. Charakterystyczne dla tego obiektu kotły wirowe w stropie osiągają średnicę 4 metrów[11].
W jaskini zaobserwowano siedem taksonów nietoperzy, bezkręgowce: między innymi muchówki, chrząszcze, skoczogonki oraz mięczaki, równonogi i błonkówki, a także trzynaście taksonów pajęczaków (pająków i kosarzy)[12]. Temperatura powietrza wynosi 7–8 °C.
Badanie obiektu[edytuj | edytuj kod]
Informacje o jaskini zostały zapisane już w 1691 roku we Flores vitae B. Salomeae Virginis autorstwa Sebastiana Piskorskiego i w Actuarium Historiae Naturalis Regni Poloniae autorstwa Gabriela Rzączyńskiego z 1745 roku. W 1788 roku pisał o niej w pamiętnikach Franciszek Karpiński, a w 1822 Ambroży Grabowski w przewodniku Kraków i okolice.
Pierwsze badania naukowe były prowadzone w latach 1901–1909 i 1912 przez archeologa Stanisława Jana Czarnowskiego, następne prowadził w 1918 i 1919 archeolog Stefan Krukowski, a w latach 1963–1970 Stanisław Kowalski z Muzeum Archeologicznego w Krakowie. Od 2007 roku do dziś badania prowadzi zespół badaczy z Zakładu Archeologii Epoki Kamienia Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego wraz z badaczami Działu Paleolitu i Mezolitu Muzeum Archeologicznego w Krakowie oraz paleontologami z Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN w Krakowie[13].
Podczas pobytu 4 lipca 1787 roku króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, w komorze jaskini zorganizowano koncert. W późniejszych latach zwiedzali ją m.in. Hugo Kołłątaj, Franciszek Karpiński, Stanisław Staszic, Julian Ursyn Niemcewicz i Fryderyk Chopin[14].
W dwudziestoleciu międzywojennym po doprowadzeniu prądu z małej elektrowni zlokalizowanej przy Bramie Krakowskiej, prowadzono w niej badania podziemnego odbioru fal radiowych i z tego powodu – jako obiekt tajny – nie została zinwentaryzowana w 1951 roku, w pierwszym tomie Jaskinie Polski autorstwa Kazimierza Kowalskiego[13].
W 1924 roku jaskinia została uznana za zabytek[15].
Udostępnianie[edytuj | edytuj kod]
Przed wejściem usytuowano zrekonstruowane obozowisko neandertalczyków oraz platformę widokową z panoramą na Dolinę Prądnika i wznoszącą się tuż obok charakterystyczną skałą wapienną zwaną Rękawicą lub Pięciopalcówką. Zwiedzanie odbywa się w okresie letnim, wyłącznie z przewodnikiem. Jaskinia jest oświetlona. Czas zwiedzania wynosi ok. 15 minut. W 1992 roku urządzono ścieżkę dydaktyczną wiodącą przez Górę Koronną i wzgórze Okopy[16][13].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b OPN Jaskinia Ciemna ↓.
- ↑ Kmieciński 1989 ↓, s. 63.
- ↑ Gradziński i in. 2012 ↓, s. 22.
- ↑ Chochorowska i Dagnan-Ginter 1995 ↓, s. 25.
- ↑ Szymon Zdziebłowski: Odkryto najstarsze szczątki człowieka w Polsce. podroze.onet.pl, 2018-10-04. [dostęp 2018-10-04].
- ↑ Szymon Zdziebłowski, Odkryto najstarsze szczątki człowieka na terenie Polski. Mają ponad 100 tys. lat [online], Archeologia Żywa, 2019 [dostęp 2020-01-05] (pol.).
- ↑ Radosław Biel, 10 najważniejszych odkryć archeologicznych w Polsce 2018 [online], Archeologia Żywa, 4 stycznia 2019 [dostęp 2020-01-05] (pol.).
- ↑ Michał Wojenka, Napisy na ścianach Jaskini Złodziejskiej w Ojcowie. Przyczynek do studiów nad historią ruchu turystycznego w okolicach Ojcowa / Inscriptions on walls of Złodziejska Cave in Ojców. A contribution to the study of tourism history in the vicinity of Ojców, „Prądnik. Prace i Materiały Muzeum im. Prof. Władysława Szafera, 29” [dostęp 2020-10-21] (ang.).
- ↑ Gradziński i in. 2012 ↓, s. 18.
- ↑ Chochorowska i Dagnan-Ginter 1995 ↓, s. 28.
- ↑ Gradziński i in. 2012 ↓, s. 19.
- ↑ Gradziński i in. 2012 ↓, s. 20.
- ↑ a b c Gradziński i in. 2012 ↓, s. 21.
- ↑ Szelerewicz i Górny 1986 ↓, s. 79.
- ↑ Szelerewicz i Górny 1986 ↓, s. 80.
- ↑ OPN 2012 ↓.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Mariusz Szelerewicz, Andrzej Górny, Jaskinie Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej, Kraków-Warszawa: PTTK Kraj, 1986, ISBN 83-7005-097-2.
- Michał Gradziński i inni, Stowarzyszenie Speleoklub Beskidzki Materiały 45. Sympozjum Speleologicznego – Jaskinia Ciemna [online], 2012 [zarchiwizowane z adresu 2014-12-29].
- Ścieżka Dydaktyczna Jaskinia Ciemna-Góra Okopy [online].
- Jerzy Kmieciński, Pradzieje Ziem Polskich, Warszawa Łódź: PWN, 1989, ISBN 83-01-03820-9.
- OPN Jaskinia Ciemna [online].
- Elżbieta Chochorowska, Anna Dagnan-Ginter, Pradzieje i Średniowiecze, Kraków: Stowarzyszenie Kultura i Natura, 1995, ISBN 83-901471-2-2.
- Ścieżka Dydaktyczna Jaskinia Ciemna-Góra Okopy [online].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Atrakcje Ojcowskiego Parku Narodowego – Jaskinia Ciemna
- Opis w serwisie Epimenides
- Szczegółowa fotorelacja. [w:] Klub Podróżników „Śródziemie” [on-line]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-23)].