Jaskinia Niedźwiedzia (Sudety)
50°14′03″N 16°50′03″E/50,234167 16,834167
 Wnętrze jaskini | |
| Plan jaskini | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie |
Gmina Stronie Śląskie |
| Właściciel |
Skarb Państwa |
| Długość |
około 4500[1] m |
| Deniwelacja |
118 m (-29,7 m, +88,6 m)[1] |
| Wysokość otworów |
800, 807 m n.p.m. |
| Wysokość otworów nad dnem doliny |
10 i 15 m |
| Ekspozycja otworów |
ku NW |
| Data odkrycia |
14 października 1966 |
| Odkrywca |
Roman Kińczyk |
| Ochrona i dostępność |
rezerwat |
Położenie na mapie Sudetów  | |
| 50°14′03″N 16°50′03″E/50,234167 16,834167
| |
| Strona internetowa | |
Jaskinia Niedźwiedzia – najdłuższa jaskinia całych Sudetów, położona w Masywie Śnieżnika, w dolinie Kleśnicy, w pobliżu wsi Kletno. Odkryta podczas eksploatacji kamieniołomu marmuru w 1966 roku, w obrębie wzniesienia Stroma (1166 m n.p.m.).
Historia[edytuj | edytuj kod]
Odkrycie[edytuj | edytuj kod]
Jaskinię odkryto 14 października 1966 roku podczas eksploatacji wyrobiska „Kletno III” przez Bystrzyckie Zakłady Kamienia Budowlanego wydobywające w tej okolicy marmur metodą odkrywkową. Około godziny 13.00 wykonano odstrzał, po którym odsłonił się dwumetrowy otwór o soczewkowatym kształcie. Wiertacz strzałowy Roman Kińczyk z Lądka-Zdroju wraz z jednym z pracujących tu więźniów zajrzeli pierwsi do otworu jaskini i znaleźli w nim kości. Duża ilość szczątków nasunęła odkrywcom przypuszczenie o zbiorowym grobie. Powiadomiono natychmiast kierownictwo zakładu i geologa z pobliskiego uzdrowiska i milicję[2]. Trzy dni później dokonano pierwszych fachowych oględzin. Łączną długość korytarzy i sal na dwóch poziomach oszacowano na ok. 200 m. Liczne kości stwierdzone w namuliskach okazały się szczątkami prehistorycznych ssaków[3].
W tej sytuacji decyzją Ministra Budownictwa i Materiałów Budowlanych przerwano eksploatację kamieniołomu, a teren przekazano do dyspozycji naukowców. W 1967 r. Instytut Geograficzny Uniwersytetu Wrocławskiego opracował plan badań jaskini. Kierownictwo badań objął ówczesny rektor Uniwersytetu Wrocławskiego, prof. dr Alfred Jahn. Latem 1967 r. prowadzone były wykopaliska paleontologiczne. 4 grudnia grupa grotołazów z Akademickiego Klubu Turystycznego we Wrocławiu pod kierownictwem dr. Mariana Puliny przekopała korytarz prowadzący do dalszych ciągów jaskiniowych o bardzo bogatej i barwnej szacie naciekowej. Łączna długość korytarzy, których wysokość sięga 15 m, wyniosła wówczas ok. 400 m[4].
W latach 1968–1969 prowadzono dalszą eksplorację, w trakcie której odkryto tzw. „Stare piętro wrocławskie”, położone za Salą Blokową oraz silnie naruszone tektonicznie partie z Korytarzem Wodnym. Po przekopaniu namuliska w Sali Lwa Jaskiniowego łączna długość dostępnych korytarzy jaskini wzrosła do ok. 800 m, zaś różnica poziomów do ok. 50 m[5].
W grudniu 2011 roku, w Korytarzu Kryształowym, członkowie Sekcji Grotołazów Wrocław oraz Sekcji Speleologicznej Niedźwiedzie z Kletna odkryli nowe partie jaskini (Gang Zdzicha). W kwietniu 2012 roku odkryta została kontynuacja Gangu Zdzicha obfitująca w bardzo trudne do pokonania zaciski. 2 maja 2012 roku dokonano kolejnego, spektakularnego odkrycia – po przejściu skrajnie trudnego zacisku (Gilotyna) znaleziona została ogromna sala o długości około 115 m, szerokości około 30 m i wysokości do 30 m, którą nazwano Salą Mastodonta. Występują w niej wielkie i różnorodne formy naciekowe: stalaktyty, stalagmity, stalagnaty, żyrandole, kopuły, kaskady i draperie[6]. 8 września 2012 roku zostały odkryte dalsze, położone na południe od Sali Mastodonta partie, których długość przekracza 1000 metrów. Jaskinia posiada w dalszym ciągu olbrzymi potencjał eksploracyjny. Podczas praktycznie każdego wejścia speleolodzy znajdują w jaskini nowe korytarze. Badania geofizyczne pozwalają przypuszczać, że możliwa jest kontynuacja ciągów Jaskini Niedźwiedziej pod kopułą Śnieżnika Kłodzkiego aż na stronę Republiki Czeskiej, do Doliny Morawy[7].
Opis jaskini[edytuj | edytuj kod]
Otwór wejściowy na wysokości 800 m n.p.m. Rozłożone horyzontalnie korytarze mają łączną długość około 4,5 km i rozwinęły się na 3 poziomach.
Jaskinia Niedźwiedzia jest najdłuższą i posiadającą największą deniwelację jaskinią Sudetów. Korytarze jaskini pokrywają liczne i zróżnicowane formy naciekowe – okazałe stalaktyty, stalagmity, stalagnaty, kaskady, kopuły, misy martwicowe oraz draperie naciekowe. Jaskinia uznawana jest za jedną z najpiękniejszych w Polsce[8].
W jaskini stwierdzono występowanie radonu (Rn) – promieniotwórczego gazu, który osiąga w niektórych miejscach stężenie do 4,16 kBq/m³[9]. DNA organizmów z jaskiń jest narażone na większą częstotliwość mutacji. W innych jaskiniach stężenie radonu osiąga wartości 3 razy wyższe.
Kopalne szczątki zwierzęce[edytuj | edytuj kod]
W latach 1967–1970 w jaskini przeprowadzono szczegółowe badania archeologiczne eksplorując warstwę 10–15 cm namuliska znajdującego się w jaskini. Ogółem wydobyto 20 000 szczątków kostnych zwierząt plejstoceńskich, których analiza pozwoliła stwierdzić obecność takich gatunków jak niedźwiedź jaskiniowy, lew jaskiniowy, wilk szary, hiena jaskiniowa, lis, kuna oraz pomniejsze ssaki[10]. Prawie 90% znalezionych szczątków należało do niedźwiedzia jaskiniowego, głównie samic. W jaskini wydobyto 5 prawie kompletnych czaszek i 18 czaszek zdekompletowanych w wyniku uszkodzeń, a także kompletny niedźwiedzi szkielet. Stosunek liczby samców do samic wynosił w całym wydobytym materiale średnio 0,86[11]. Kolekcja szczątków niedźwiedzia jaskiniowego jest najbogatszą tego typu znalezioną na terenie Polski.
Zbiory szczątków zwierzęcych wykopanych w Jaskini Niedźwiedziej przechowywane są w Zakładzie Paleozoologii Uniwersytetu Wrocławskiego, a niewielka część tego materiału znajduje się również w zbiorach Muzeum w Kłodzku oraz eksponowana jest w budynku ekspozycyjnym przylegającym do jaskini oraz w samej jaskini[12].
Rezerwat[edytuj | edytuj kod]
Jaskinia Niedźwiedzia leży na terenie rezerwatu przyrody Jaskinia Niedźwiedzia (powierzchnia 89 ha), utworzonego w 1977 w celu ochrony jaskini, lasu rosnącego w otulinie oraz zjawisk krasowych.
Rezerwat porasta bór bukowo-świerkowy z domieszką jodły i modrzewi oraz roślinami wapieniolubnymi w runie, takimi jak tojad smukły, ostróżka wyniosła, sesleria tatrzańska, driakiew lśniąca i inne.
Udostępnianie[edytuj | edytuj kod]
Partie środkowe (około 700 m) są dostępne dla turystów od 1983 roku, a ich największą atrakcją są nacieki wewnątrz jaskini. Dolne partie zostały po raz pierwszy zaprezentowane szerszej publiczności dzięki powstaniu filmu w 2003 r.
Jaskinia jest czynna przez cały rok oprócz poniedziałków i czwartków (w czwartki czynna od maja do sierpnia). Czas zwiedzania jaskini wynosi ok. 45 minut[13].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Wejście do pawilonu Jaskini Niedźwiedziej -
Wnętrze pawilonu -
-
-
-
-
-
Naciek w formie kaskad
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Jaskinia Niedźwiedzia w słowackich Tatrach
- Jaskinia Niedźwiedzia w rumuńskich Górach Zachodniorumuńskich
- Sądejowa Szczelina
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Anna Haczek, Szymon Kostka, Marek Markowski, Jaskinia Niedźwiedzia – partie odkryte po roku 2012, [w:] Materiały 48. Sympozjum Speleologicznego [online], Sekcja Speleologiczna Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika, 2014 [dostęp 2017-08-25].
- ↑ Niedźwiedzie, pierwiastki i nawóz z jednorożca. Tajemnice sudeckiej jaskini | Tygodnik Powszechny [online], www.tygodnikpowszechny.pl, 8 listopada 2023 [dostęp 2023-11-15] (pol.).
- ↑ Praca zbiorowa 1989 ↓, s. 11-20.
- ↑ Igielski W.: Odkrycie wspaniałej jaskini w Kletnie, w: „Wierchy” R. 36 (1967), Kraków 1968, s. 209
- ↑ Igielski Władysław: Jaskinia Niedźwiedzia w masywie Śnieżnika. Atrakcja naukowa i turystyczna, w: „Wierchy” R. 37 (1968), Kraków 1969, s. 116-120
- ↑ Michał Kowalski, Sensacyjne odkrycie w Jaskini Niedźwiedziej [online], Onet.pl, 30 maja 2012 [zarchiwizowane z adresu 2014-09-10].
- ↑ Oficjalna strona Sekcji Speleologicznej Niedźwiedzie. mastodont.pl. [dostęp 2014-09-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-17)].
- ↑ Niedźwiedzia, Jaskinia, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2017-08-25].
- ↑ Tadeusz Andrzej Przylibski Radon w powietrzu jaskiń i innych podziemnych obiektów turystycznych, Politechnika Wrocławska, Wydział Górniczy, Zakład Geologii i Wód Mineralnych
- ↑ Praca zbiorowa 1989 ↓, s. 256-279.
- ↑ Praca zbiorowa 1989 ↓, s. 271-274.
- ↑ Praca zbiorowa 1989 ↓, s. 259.
- ↑ Informacje dla zwiedzających [online], Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie [dostęp 2017-08-25].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Praca Zbiorowa: Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie. Badania i udostępnianie. Wrocław: Polska Akademia Nauk Oddział we Wrocławiu, 1989. ISBN 83-04-03037-3.
- Jaskinie Sudetów praca zbiorowa pod red. Mariana Puliny, Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi, Warszawa 1996, ISBN 83-900997-9-9
- Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie. 40 lat eksploracji, badań, ochrony i turystyki praca zbiorowa pod red. Wojciecha Ciężkowskiego, Wydawnictwo „Maria”, Wrocław-Kletno 2006, ISBN 83-60478-16-3
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Jaskinia Niedźwiedzia, [w:] Jaskinie Polski [online], Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy.
- Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie [online], Jaskinia.pl.