Przejdź do zawartości

Konina (wieś)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Konina
wieś
Ilustracja
Widok na Koninę zimą
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

limanowski

Gmina

Niedźwiedź

Wysokość

550 m n.p.m.

Liczba ludności (2022)

2244[2]

Strefa numeracyjna

18

Kod pocztowy

34-735[3]

Tablice rejestracyjne

KLI

SIMC

0455893

Położenie na mapie gminy Niedźwiedź
Mapa konturowa gminy Niedźwiedź, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Konina”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Konina”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Konina”
Położenie na mapie powiatu limanowskiego
Mapa konturowa powiatu limanowskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Konina”
Ziemia49°36′58″N 20°07′21″E/49,616111 20,122500[1]
Potasznia

Koninawieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie limanowskim, w gminie Niedźwiedź[4][5].

W latach 1954–1961 wieś należała i była siedzibą władz gromady Konina, po jej zniesieniu w gromadzie Niedźwiedź. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Położenie

[edytuj | edytuj kod]

Konina to wieś położona na północnych stokach Gorców, w głębokiej dolinie potoku Konina i jego dopływów (Maciejkowy Potok i Domagałów Potok). Obszar miejscowości obejmuje stoki Czechowej Góry (706 m), Frączkowego Gronia (780 m), Turbaczyka (1078 m) i Gębowej (810 m), a także mniejszych wzniesień po północnej stronie Koniny: Pieronki i Kobylicy. Do miejscowości dochodzi szosa z Niedźwiedzia ślepo kończąca się przy leśniczówce w Potaśni. Zabudowania wsi rozciągają się na wysokości ok. 490–700 m n.p.m.[6]

Integralne części wsi

[edytuj | edytuj kod]
Integralne części wsi Konina[4][5]
części wsi Bednarze, Bekacze, Bulasy, Chudomięty, Cieśle, Domagały, Działek, Frączki, Garłyty, Gęby, Grzędy, Halamy, Krzany, Kurki, Lachy, Leśniówka, Lupy, Majerze, Michalczewscy, Napory, Natanki, Palace, Pazerówka, Przybytki, Talarki, Trojaki, Woźnowie, Zagroda, Zające

Pochodzenie nazwy

[edytuj | edytuj kod]

Nazwa (być może pochodząca od kun) pojawia się po raz pierwszy już w źródłach z 1234 roku. W 1254 roku w źródłach pojawia się nazwa potoku Konina: Cuna Magna (Kuna Wielka), (w tym czasie potok Koninka posiadał nazwę: Cuna Parwa czyli Kuna Mała)[7]. W późniejszych źródłach pojawia się nazwa Kunina. Istnieje także informacja o nazwie Kórzyna pochodzącej od kurzu powstającego przy karczowaniu lasu[8].

Nazwa Kunina jest również dzisiaj gwarową nazwą niektórych starszych osób. Stanisław Stopa, gdy cytował w jednej z książek opowieści jednego z gawędziarzy z Koniny[9], używał nazwy Kónina.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Wieś została założona przez cystersów ze Szczyrzyca. Po odebraniu jej przez króla (l.1335-1338) weszła w skład dzierżawy szaflarsko-nowotarskiej. Od 1481 roku właścicielem wsi był Marek Ratułd. Po jego śmierci wieś przechodzi we władanie rodziny Pieniążków z Krużlowej, którzy posiadają ją do 1585 r. W 1532 r. zostaje utworzona dzierżawa porębska, w skład której wchodzą Poręba Wielka, Niedźwiedź, Zawada, Podobin, Witów, Konina, Koninki, Mszana Górna, Łostówka, Łętowe i Lubomierz (od 1600r). Przez małżeństwo z Anną Pieniążkówną prawo do posiadania dzierżawy porębskiej nabywa Sebastian Lubomirski starosta wojnicki. W roku 1607 dobra porębskie przechodzą na dziedziczną własność rodziny Lubomirskich[10]. W II poł. XIX w. obszar dworski (wł. Henryk Wodzicki) obejmował w morgach: gruntów ornych 23, łąk i ogrodów 34, pastwisk 13 oraz lasów 2298, natomiast w rękach chłopów znajdowało się gruntów ornych 1278, łąk i ogrodów 141, pastwisk 644, lasu 102. Wówczas wieś liczyła 1109 mieszkańców i 160 chałup. Ludność Koniny utrzymywała się z gospodarki pasterskiej (hodowla owiec) i z pracy w dworskich lasach[11]. W XVII – XIX wieku była tu czynna dworska huta szkła oraz potażownia. Znajdowała się ona na miejscu obecnej leśniczówki na polanie Potasznia (Potaśnia). Ze spalania drewna bukowego pozyskiwanego z gorczańskich lasów otrzymywano popiół, z którego produkowano potaż używany następnie do produkcji szkła[12]. Starą gajówkę na Potaszni spalili Niemcy podczas walk z partyzantami[13]. Ostatnim właścicielem klucza porębskiego był Ludwik Wodzicki (1909-1981). [1]

Opis wsi

[edytuj | edytuj kod]

Mieszkańcy wsi należą do etnicznej grupy górali zwanych Zagórzanami. We wsi istnieją stare zabudowania i dobrze zachowała się gwara i inne elementy zagórzańskiego folkloru[14].

W Koninie są wytwarzane oscypki. Konina jest jedyną miejscowością w okolicy, która uczestniczy w szlaku oscypkowym[15].

Szkoła w Koninie nosi imię Katarzyny Smreczyńskiej, która była matką Władysława Orkana[16].

Pola znajdujące się m.in. w okolicach Pieronki, oraz na Mostownicy są własnością górali z Koniny.

W ludowych opowiastkach koninian dominuje osobliwy temat – węże[13]. Jeśli we wsi trafi się przypadkiem na wesele góralskie, można wziąć w nim udział na prawach nieproszonego gościa tzw. ślęka[13].

Turystyka

[edytuj | edytuj kod]

Atrakcje turystyczne

[edytuj | edytuj kod]
  • potok o nazwie Konina tworzący w środkowym biegu przełomy we fliszu karpackim;
  • wodospad w okolicy osiedla Talarki oraz zagłębienie w korycie rzecznym wyżłobione przez ten wodospad zwane Końskim Baniorem[17];
  • Polana Potasznia.

Szlaki turystyczne

[edytuj | edytuj kod]
szlak turystyczny czarny – czarny: Konina – KopaPustakKudłońpolanę JastrzębieLubomierz. Czas wejścia na Kudłoń: z Lubomierza 2.20 h (↓ 1.30 h), z Koniny 2.20 h (↓ 2 h)
  • Między Potasznią a polaną Hucisko poprowadzono kilka tras spacerowych, konnych i rowerowych[18][19]. Miejscowość może być dobrą bazą wypadową do uprawiania narciarstwa i turystyki pieszej.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 57112
  2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 500 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. a b TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  6. Geoportal.gov.pl [online], geoportal.gov.pl [dostęp 2020-03-05] (pol.).
  7. Józefa Kobylińska: Zagórzanie (górale gorczańscy) – góralska grupa etnograficzna. malopolska.org. [dostęp 2011-08-17]. (pol.).
  8. Piotr Skoczek: Parafie Ziemi Limanowskiej. Proszówki: Prowincjonalna Oficyna Wydawnicza, 2009, s. 273. ISBN 978-83-88383-43-4.
  9. Stanisław Stopa: Kurkowe Opowieści. 2004. ISBN 978-83-923624-0-1.
  10. Józef Rafacz, Dzieje i ustrój Podhala nowotarskiego, 1935, s. 62-63.
  11. Słownik historyczno-geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV, s. 339.
  12. Marek Cieszkowski, Paweł Luboński: Gorce – przewodnik dla prawdziwego turysty. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2004. ISBN 83-89188-19-8.
  13. a b c Józef Nyka, Gorce Przewodnik, 1959, s. 56.
  14. Miejscowości [online], wanczyk_d.w.interia.pl [dostęp 2017-11-24] [zarchiwizowane z adresu 2011-11-05] (pol.).
  15. Tatrzański Serwis Informacyjny – Zakopane – Tatry – Tatrzańska Agencja [online], tatry.pl [dostęp 2017-11-24] (pol.).
  16. Strona Szkoły. [dostęp 2011-08-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-27)].
  17. Panoramio – Photo of Koński Banior [online], panoramio.com [dostęp 2017-11-24] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-10].
  18. Agroturystyka Gorce noclegi u Wielowskich [online], eko-zagroda.nrs.pl [dostęp 2017-11-24].
  19. bikeBoard – Magazyn rowerowy [online], bikeboard.pl [dostęp 2017-11-24] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-24].