Maria Kazimiera d’Arquien
Herb francuskiego rodu d’Arquien | |
Królowa Polski | |
Okres |
od 21 maja 1674 |
---|---|
Jako żona | |
Koronacja | |
Poprzedniczka | |
Następczyni | |
Dane biograficzne | |
Data urodzenia |
28 czerwca 1641 lub wcześniej |
Data śmierci | |
Miejsce spoczynku |
Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie |
Ojciec | |
Matka | |
Mąż | |
Mąż | |
Dzieci |
Ludwika Maria Zamoyska |
Maria Kazimiera de La Grange d’Arquien, Marysieńka (ur. 28 czerwca 1641 lub wcześniej w Nevers[1], zm. 30 stycznia 1716 w Blois[2][3]) – królowa Polski, żona króla Jana III Sobieskiego, starosta brodnicki w latach 1678-1698, starosta gniewski w latach 1696-1699[4].
Życiorys
Urodziła się 28 czerwca 1641 lub wcześniej w Nevers, w starym, ale zubożałym rodzie d’Arquien. Była córką – wśród licznego rodzeństwa – francuskiego markiza Henriego Alberta de La Grange d’Arquien i Franciszki de la Châtre – ochmistrzyni dworu Ludwiki Marii Gonzagi. Tą drogą także i córka została damą dworu Ludwiki Marii, która wkrótce została królową polską, poślubiwszy per procura króla Władysława IV Wazę. Z nią też Maria Kazimiera przybyła do Polski pod koniec 1645, mając 4 lata. Niektórzy z ówczesnych Polaków spekulowali, iż była jej nieślubną córką, brak jednak jakichkolwiek potwierdzających to dowodów – historycy uznają, iż prawdopodobnie były to wyłącznie informacje rozpowszechniane przez przeciwników królowej i opierały się tylko na fakcie obecności małej dziewczynki w jej orszaku[5]. Przyswoiwszy sobie język i kulturę polską, Maria Kazimiera zyskała wśród Polaków przydomek Marysieńka, z którym odtąd kojarzona jest w polskiej historii. W 1648, wobec trudnej sytuacji w kraju i śmierci króla Władysława IV, owdowiała królowa odesłała siedmioletnią „Marysieńkę” z powrotem do Francji, gdzie w rodzinnym Nevers przez ok. cztery lata odbywała edukację w szkole klasztornej. Najpóźniej w 1653 powróciła na dwór Ludwiki Marii, która zdołała poślubić nowego króla polskiego, Jana Kazimierza. Tam też, w marcu 1655, podczas jednej z zabaw dworskich towarzyszących obradom sejmu warszawskiego, poznał ją jej przyszły mąż, późniejszy król Polski, Jan Sobieski. Znajomość pogłębiło przybycie Jana na dwór królewski w 1656 roku. Do oświadczyn i ślubu jednak nie doszło, pomimo więzi miłosnej, jaka już wówczas wytworzyła się między przyszłymi małżonkami.
3 marca 1658 poślubiła wojewodę sandomierskiego Jana Sobiepana Zamoyskiego, z którym miała czworo dzieci (żadne z nich nie dożyło dorosłości). W oczach Ludwiki Marii – faktycznie decydującej o zamążpójściu „Marysieńki” – Zamoyski był lepszym kandydatem ze względu na dużo większy majątek niż (i tak zamożny) Sobieski, jak również z uwagi na postawę polityczną: w przeciwieństwie do przyszłego króla, Zamoyski pozostał wierny Janowi Kazimierzowi w pierwszym okresie potopu szwedzkiego. Zamoyski zmarł jednak w kilka lat po ślubie. Po jego śmierci poślubiła (potajemnie) 14 maja i (oficjalnie) 5 lipca 1665 Jana Sobieskiego. Zarówno w opinii współczesnych, jak i historyków było to tzw. „małżeństwo z miłości”, co stanowiło wówczas rzadkość. Drugiemu mężowi urodziła trzynaścioro dzieci, z których tylko czworo osiągnęło dorosłość: Jakub (1667–1737), Teresa Kunegunda (1676–1730), Aleksander (1677–1714) i Konstanty (1680–1726).
Na królową Polski została koronowana 2 lutego 1676, na Wawelu. Będąc królową wspierała politykę mającą doprowadzić do sojuszu polsko-francuskiego. Zarazem chciała uzyskać od ówczesnego króla Francji Ludwika XIV przywileje dla swojej rodziny.
Po śmierci Jana III Sobieskiego w 1696, Marysieńka wyjechała z Polski w 1699 udając się do Rzymu, gdzie przebywała z licznym dworem. Zamieszkała tam w Palazzo Chigi-Odescalchi. Często gościła u kolejnych papieży, najpierw u Innocentego XII (który wcześniej jako nuncjusz udzielił jej ślubu z Sobieskim), następnie u Klemensa XI. Potem udała się do Francji. Jednak Ludwik XIV wydał jej zakaz pojawienia się w Paryżu i Wersalu, choć bezskutecznie składała prośby pisząc do niego: Chcę być uważana jako prosta wasalka, a nie jak królowa, opuszczając bowiem Rzym, królestwo swe złożyłam u stóp papieskich[6].
Ostatnie półtora roku życia spędziła w Blois, gdzie w styczniu 1716 zmarła po płukaniu żołądka zarządzonym przez lekarza. Trumnę 2 kwietnia przeniesiono do kaplicy św. Eustachego w kościele św. Zbawiciela w Blois. Natomiast serce złożono w urnie w miejscowym kościele jezuitów (przepadło potem w czasie rewolucji francuskiej). Następnie w 1717 trumna z ciałem Marysieńki spoczęła w warszawskim kościele kapucynów, obok Jana III i stamtąd w 1733 wraz z prochami króla przewieziona została do katedry wawelskiej w Krakowie.
Jej imię nosiły statki gdańskie Marie, Die Königin von Polen (trzy statki), Maria Casimira Königin von Polen[7].
Kontrowersje
Późniejsi publicyści (Kazimierz Waliszewski i Tadeusz Boy-Żeleński) wyolbrzymili jej wpływ na Jana Sobieskiego, w rzeczywistości królowa ułatwiała Sobieskiemu zbliżenie z Francją, ale jej samej nie udało się doprowadzić do sojuszu w 1692 z powodu sprzeciwu Sobieskiego.
Listy
Królewska para pozostawiła po sobie obfitą korespondencję. Listy miłosne powstały głównie w latach 1665–1683 – w czasie rozstań z Marysieńką, spowodowanych takimi wydarzeniami, jak np. rokosze, wyjazdy Marysieńki do Paryża, kampania wojenna w latach 1675–1676 oraz odsiecz wiedeńska w 1683. W listach tych widoczny jest świat uczuć Sobieskiego i Marysieńki, autentyczne przeżycia kochającej się pary, trudności i problemy ówczesnego świata. Przebywała przez pewien okres w miejscowości Jarosławiu, gmina Jarosław woj. podkarpackie, zaś jej kochanek Jan odpoczywając w Woli (teraz Sobieska Wola), gmina Krzczonów, woj. lubelskie) na polowaniach miał możliwość spotkania się z nią.
Galeria
-
Obrus ze sceną koronacji Jana III Sobieskiego i Marii Kazimiery z 1677 roku
-
Portret królowej Marii Kazimiery w stroju koronacyjnym na koniu.
-
Portret Marii Kazimiery Sobieskiej.
-
Jerzy Siemiginowski-Eleuter, Portret królowej Marii Kazimiery z dziećmi z 1684 roku
-
Jacques Prou, Popiersie Marii Kazimiery Sobieskiej.
-
Henri Gascar, Jan III Sobieski z rodziną.
Genealogia
Antoine de La Grange d’Arquian ur. 1556/1557 zm. 9 V 1626 |
Anne d’Ancienville ur. 1585 zm. 31 VIII 1650 |
Baptiste de La Châtre ur. 1550/1551 zm. 1615 |
Gabrielle Lamy ur. ok. 1580 | ||||||||||
Henri de La Grange d’Arquien ur. 8 IX 1613 zm. 24 V 1707 |
Françoise de La Châtre ur. 1613/1615 zm. 1672 |
||||||||||||
1 Jan Sobiepan Zamoyski ur. 9 IV 1627 zm. 7 IV 1665 |
Maria Kazimiera d’Arquien ur. 28 VI 1641 lub wcześniej zm. 30 I 1716 |
2 Jan III Sobieski ur. 17 VIII 1629 zm. 17 VI 1696 OO 5 VII 1665 (ślub tajny 14 V 1665) |
|||||||
Ludwika Maria Zamoyska ur. IV 1659 zm. V 1659 |
NN Zamoyski ur. I 1660 zm. I 1660 |
Katarzyna Barbara Zamoyska ur. 5 XII 1660 zm. XII 1662 |
NN Zamoyska ur. V 1664 zm. VIII 1664 |
Jakub Ludwik Sobieski ur. 2 XI 1667 zm. 19 XII 1737 | |||||
NN Sobieska ur. 9 V 1669 zm. 9 V 1669 |
NN Sobieska ur. 9 V 1669 zm. 9 V 1669 |
Teresa Teofila Sobieska ur. X 1670 zm. X 1670 |
Adelajda Ludwika Sobieska ur. 15 X 1672 zm. 10 II 1677 |
Maria Teresa Sobieska ur. 18 X 1673 zm. 7 XII 1675 | |||||
NN Sobieska ur. X 1674 zm. X 1674 |
Teresa Kunegunda Sobieska ur. 4 III 1676 zm. 10 III 1730 |
Aleksander Benedykt Sobieski ur. 6 IX 1677 zm. 19 XI 1714 |
NN Sobieska ur. 13 XI 1678 zm. 13 XI 1678 |
Konstanty Władysław Sobieski ur. 1 V 1680 zm. 28 II 1726 | |||||
dziecko ur. na przełomie 1681 i 1682 zm. na przełomie 1681 i 1682 |
Jan Sobieski ur. 4 VI 1683 zm. (przed 12 IV) 1685 |
Przodkowie
Karol de La Grange d’Arquian de Montigny | |||||||||||||
Antoni de La Grange d’Arquien | |||||||||||||
Ludwika de Rochechouart de Boiteaux | |||||||||||||
Henryk Albert de la Grange d'Arquien | |||||||||||||
Ludwik d’ Ancienville de Révillon | |||||||||||||
Anna d’Ancienville | |||||||||||||
Franciszka de La Platière d’Epoisses | |||||||||||||
Maria Kazimiera d’Arquien | |||||||||||||
Jan de La Châtre de Bruillebault | |||||||||||||
Jan Chrzciciel de La Châtre de Bruillebault | |||||||||||||
Małgorzata de Cluys | |||||||||||||
Franciszka de La Châtre | |||||||||||||
Bonawentura Lamy de Chasteauguillon | |||||||||||||
Gabriela Lamy | |||||||||||||
Ludwika de La Marche | |||||||||||||
- ↑ E. Rudzki, Polskie królowe, t. II: Żony królów elekcyjnych, Warszawa 1990, s. 193.
- ↑ W. Roszkowska, Oława królewiczów Sobieskich, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1984, s. 100.
- ↑ E. Rudzki, Polskie królowe, t. II: Żony królów elekcyjnych, Warszawa 1990, s. 246.
- ↑ Senatorowie świeccy, podskarbiowie i starostowie Prus Królewskich : 1454-1772. Toruń 1921, s. 66, 83.
- ↑ Z. Wójcik, Jan Sobieski, Warszawa 1983, s. 60-61.
- ↑ Robert A. Haasler, Kobiety Watykanu, Rozdział X: Seksapil i duma Marysieńki Sobieskiej.
- ↑ Marek Arpad Kowalski, Kolonie Rzeczypospolitej, Warszawa 2005, s. 75.
Bibliografia
- Zbigniew Wójcik, Jan Sobieski, Warszawa 1983.
- Gaetano Platania, Gli ultimi Sobieski e Roma. Fasti e miserie di una famiglia reale polacca tra Sei e Settecento (1699-1714), Roma-Menziana 1989
- Antonio Bassani, Viaggio a Roma della Signora Reale Maestà di Maria Casimira, Regina di Polonia vedova dell’Invittissimo Giovanni III per il voto di visitare i Luoghi Santi et il Supremo Pastor della Chiesa Innocenzo XII, Roma 1700.
- Gaetano Platania, Due dame polacche nella Roma del Sei-Settecento, Salerno, Laveglia, 1980
- Gaetano Platania, Gli ultimi Sobieski e Roma. Fasti e miserie di una famiglia reale polacca tra Sei e Settecento (1699-1715), Roma, Vecchiarelli editore, 1990.
- Gaetano Platania, Viaggio in Italia e soggiorno romano di una dama polacca: Maria Casimira Sobieski, in Viaggiatori polacchi in Italia, n, 28, Gèneve, Slatkine, 1986, pp. 165–181.
- Gaetano Platania, Una pagina inedita del soggiorno romano di Maria Casimira Sobieska, in "Studia Italo-Polonica", III, 1987, pp. 81–113
- Gaetano Platania, Maria Casimira Sobieska a Roma. Alcuni episodi del soggiorno romano di una regina polacca, in "Effetto Roma". Il viaggio, Istituto Nazionale di Studi Romani, Roma, Bulzoni editore, 1995, pp. 9–48.
- Michał Komaszyński, Piękna królowa Maria Kazimiera d'Arquien-Sobieska, Kraków 1995.
- Michel Komaszyński, Marie Casimire, reine de Pologne, dernière résidente royale du Château de Blois, Katowice 1995.
- Gaetano Platania, Il viaggio politico di Maria Casimira Sobieska, in Donne in viaggio. Viaggio religioso, politico, metaforico, a cura di M.L. Silvestre e A. Valerio, Roma-Bari, Laterza editore, 1999, pp. 131–142.
- Gaetano Platania, Viaggio a Roma sede d'esilio. Sovrane alla conquista di Roma, secoli XVII-XVIII, Roma, Istituto Nazionale di Studi Romani, 2002 (il capitolo dedicato a Maria Casimira Sobieska pp. 61–98).
- ISNI: 0000000108161050
- VIAF: 121739093
- LCCN: n84020143
- GND: 118818449
- LIBRIS: mkz260z5155jbjj
- BnF: 12038279t
- SUDOC: 028574311
- SBN: UTOV496984
- NLA: 35685540
- NKC: mzk2011659890
- BNE: XX1016188
- NTA: 070187002
- BIBSYS: 2010948
- Open Library: OL1246039A
- PLWABN: 9810673350605606
- NUKAT: n95003778
- J9U: 987007276932705171
- CANTIC: a11107509
- LIH: LNB:V*110493;=BE