McDonnell Douglas DC-10
.jpg) McDonnell Douglas DC-10-30 linii Biman Bangladesh Airlines | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent | |
| Typ |
pasażerski i transportowy, dalekiego zasięgu |
| Konstrukcja |
duralowo-kompozytowa, półskorupowa, kabina hermetyzowana, podwozie chowane |
| Załoga |
3 (2 pilotów i inżynier pokładowy) |
| Historia | |
| Data oblotu |
29 sierpnia 1970 |
| Lata produkcji |
1971-1989 |
| Liczba egz. |
446 w tym aktywnych 168[1] |
| Liczba wypadków • w tym katastrof |
|
| Dane techniczne | |
| Napęd |
3 turbowentylatorowe General Electric CF6-6D, Pratt & Whitney JT9D-20 |
| Ciąg |
218 kN |
| Wymiary | |
| Rozpiętość |
47,43 m |
| Długość |
55,55 m |
| Wysokość |
17,70 m |
| Powierzchnia nośna |
329,8 m² |
| Masa | |
| Własna |
110.710 kg |
| Użyteczna |
41.290 kg |
| Startowa |
186.025 kg |
| Osiągi | |
| Prędkość maks. |
982 km/h |
| Prędkość przelotowa |
908 km/h |
| Zasięg |
10.220 km |
| Promień działania |
4.355 km |
| Dane operacyjne | |
| Liczba miejsc | |
| od 265 do 380 (zależy od wersji) | |
| Użytkownicy | |
| FedEx, USAF | |
| Rzuty | |
| |
McDonnell Douglas DC-10 – trójsilnikowy samolot średniego i dalekiego zasięgu, produkowany przez przedsiębiorstwo McDonnell Douglas. Porównywany do Airbusa A300, Boeinga 747 i Lockheed L-1011 TriStar. DC-10 został wyprodukowany w liczbie 446 egzemplarzy, natomiast w aktywnej służbie pozostaje 168 sztuk (38%). W United States Air Force jako latające cysterny służy 59 KC-10 Extender.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Samolot ten był pierwszym wspólnym dziełem po połączeniu się McDonnell Aircraft Corporation i Douglas Aircraft Company w jedno przedsiębiorstwo, przeznaczonym na rynek cywilny. Powstał na zlecenie American Airlines, która zapragnęła posiadać samolot mniejszy od Boeinga 747, ale o podobnym zasięgu i mogącego startować z mniejszych lotnisk. Przedsiębiorstwo sprostało wymaganiom zleceniodawcy tworząc właśnie DC-10.
Swój pierwszy lot DC-10 odbył 29 sierpnia 1970 roku[4] i wszedł na rynek już rok później, tuż przed samolotem Lockheed L-1011 TriStar, który jest bardzo podobny pod względem parametrów. Pierwszymi odbiorcami byli United Airlines i American Airlines.
Pierwsza wersja DC-10 seria 10 (zwana domestic) o zasięgu 6112 km. Seria 30 miała znacznie zwiększony zasięg 10010 km, a z maksymalnym ładunkiem 7415km. Natomiast seria 40 dysponowała zasięgiem 9265 km przy normalnym załadunku i 7520 km przy maksymalnym. Jedną z najbardziej widocznych różnic było posiadanie przez serie 10 trzech kompletów podwozia, a 30 i 40 miała cztery. Dodatkowe dwa koła serie 30 i 40 otrzymały za sprawą zwiększonej ładowności.
Ostatni DC-10 z wyprodukowany egzemplarz zszedł z taśmy produkcyjnej w grudniu 1988 i został dostarczony na początku następnego roku.
Samoloty DC-9 i DC-10 w latach 1978-1979 były planowane do zakupu przez Polskie Linie Lotnicze „Lot”. Początkowo McDonnell Douglas był zainteresowany zakupem wyłącznie polskich obrabiarek od firmy Polish-American Machinery Corporation (Polamco). Z czasem wyrażono zainteresowanie sprzedażą samolotów dla Polski. Planowany był offset na polski węgiel i miedź. Wytwórca McDonnell Douglas zapewnił, że w razie zakupu, PLL „Lot” uzyska prawo do lądowania w Chicago, co byłoby bardzo korzystne dla Polski z racji licznej Polonii w Chicago. Przygotowano wizualizację DC-9 w barwach „Lotu” oraz porównanie wszystkich danych DC-10 z samolotem Ił-62[5]. Katastrofa samolotu DC-10 w 1979 roku negatywnie odbiła się na postrzeganiu tego samolotu[6] i ostatecznie z tego powodu nie doszło do sprzedaży samolotów DC-9 i DC-10 do Polski[7].
Przez krótki czas (czerwiec-wrzesień 1995) Polskie Linie Lotnicze LOT eksploatowały 1 egzemplarz DC-10 (nr fabryczny 46933) na trasie Warszawa-Nowy Jork. Samolot ten był wyleasingowany z Malaysia Airlines.
Ostatni komercyjny lot odbył się 24 lutego 2014 roku[8].
Warianty[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Wersje cywilne[edytuj | edytuj kod]
- DC-10-10: Oryginalna wersja produkowana od 1970. Odbiorcami byli American Airlines i United Airlines. Był wyposażony w silniki General Electric GE CF6-6.
- DC-10-10F: Wersja przeznaczona do transportu zwiększonej ilości ładunku.
- DC-10-15: Również znany jako DC-10 Sport. Posiadał silniki General Electric CF6-50. Produkowany od 1979.
- DC-10-20: zobacz DC-10-40.
- DC-10-30: Najbardziej powszechny model, zamontowano w nim silniki turbowentylatorowe General Electric CF6-50 i większe zbiorniki paliwa zwiększające zasięg, oraz dodatkową parę podwozia potrzebną po zwiększeniu ładowności. Była to druga po DC-10-40 wersja o dużym zasięgu, bardzo popularna wśród europejskich przewoźników. Produkowany od 1972. Ostatni, pasażerski, latający egzemplarz tej wersji, wykonujący loty rejsowe, należący do Biman Bangladesh Airlines samolot o znakach S2-ACR, swój ostatni lot wykonał 7 grudnia 2013 roku[9].
- DC-10-30CF: Ładunkowo/pasażerska wersja.
- DC-10-30ER: Wersja o zwiększonym zasięgu.
- DC-10-30F: Ogólnoprzewozowa wersja.
- DC-10-40: Pierwsza wersja o dużym zasięgu, zaopatrzona w silniki Pratt & Whitney JT9D. Początkowo nosił nazwę DC-10-20, został przemianowany na DC-10-40 po specjalnych wymaganiach od przedsiębiorstwa Northwest Airlines dotyczących względów marketingowych. Northwest sądził, że ich klienci uznają, że oznaczenie 40 będzie równoznaczne z wrażeniem, że konstrukcja jest bardziej zaawansowana. Produkowany od 1972.
- DC-10 Super 60: Niezrealizowana wersja samolotu z wydłużonym kadłubem i zmodernizowanym wyposażeniem.
- DC-10-61: Niezrealizowana wersja z wydłużonym o 12,2 m kadłubem, przeznaczona na trasy krajowe i przystosowana do przewozu 390 pasażerów.
- DC-10-62: Niezrealizowana wersja z wydłużonym o 8,1 m kadłubem, przeznaczona na trasy międzykontynentalne i przystosowana do przewozu 350 pasażerów.
- DC-10-63: Niezrealizowana wersja wykorzystująca kadłub samolotu DC-10-61 oraz skrzydła i silniki z wersji DC-10-62.
McDonnell Douglas później wyprodukował większy wariant nazwany MD-11. MD-11 wyposażony został w nowsze silniki i szklany kokpit; wyeliminowało to konieczność obecności inżyniera lotu na pokładzie. MD-11 wszedł na wyposażenie linii lotniczych w 1991. W dodatku niektóre DC-10 zostały ulepszone przez Boeinga i zostały nazwane MD-10. W MD-10 został poprawiony przede wszystkim kokpit. Oba te modele wprowadził na swoje wyposażenie FedEx.
Wersje wojskowe[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
- KC-10 Extender: Wojskowa wersja DC-10-30 używana jako latająca cysterna. Samolot został skonstruowany na potrzeby USAF. W latach 1979–1987 wyprodukowano 60 sztuk[10].
- KDC-10: Również latająca cysterna wykorzystywana przez Królewskie Holenderskie Siły Powietrzne i linie Omega, są to DC-10 po konwersji.
Dane techniczne poszczególnych wersji[edytuj | edytuj kod]
| Wersja | DC-10-10 | DC-10-30 | DC-10-40 |
|---|---|---|---|
| Rozpiętość | 47,43 m | 50,39 m | 50,39 m |
| Długość | 55,55 m | 55,06 m | 55,04 m |
| Wysokość | 17,70 m | 17,70 m | 17,70 m |
| Powierzchnia nośna | 329,8 m² | 338,8 m² | 338,8 m² |
| Masa startowa | 186.025 kg | 251.815 kg | 251.815 kg |
| Masa własna | 110.710 kg | 122.960 kg | 123.640 kg |
| Masa użyteczna | 41.290 kg | 44.010 kg | 43.330 kg |
| Prędkość maksymalna | 960 km/h | 960 km/h | 960 km/h |
| Maksymalny zasięg | 10.220 km | 10.500 km | 11.190 km |
| Zasięg z maksymalnym obciążeniem | 4.355 km | 7.415 km | 6.485 km |
| Pasażerowie | 265 (typowo) do 380 (maksymalnie) | 265 (typowo) do 380 (maksymalnie) | 265 (typowo) do 380 (maksymalnie) |
| Silniki | 3 turbowentylatorowe General Electric CF6-6D | 3 turbowentylatorowe General Electric CF6-50C2 z ciągiem 226,8 kN | 3 × turbowentylatorowe Pratt & Whitney JT9D-20 |
Katastrofy[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ McDonnell Douglas DC-10 Production summary | Airfleets aviation. Airfleets.net. [dostęp 2011-06-27]. (ang.).
- ↑ McDonnell Douglas DC-10. [w:] ASN Aviation Safety Database [on-line]. Aviation Safety Network. [dostęp 2011-06-27]. (ang.).
- ↑ McDonnell Douglas DC-10 Statistics. [w:] ASN Aviation Safety Database [on-line]. Aviation Safety Network. [dostęp 2011-06-27]. (ang.).
- ↑ Samoloty niezapomniane modele 2013 ↓, s. 55.
- ↑ Marian Zacharski, Nazywam się Zacharski. Marian Zacharski. Wbrew regułom, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2009, ISBN 978-83-7506-342-4, str. 92-93
- ↑ Marian Zacharski, Nazywam się Zacharski. Marian Zacharski. Wbrew regułom, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2009, ISBN 978-83-7506-342-4, str. 144
- ↑ Marian Zacharski, Nazywam się Zacharski. Marian Zacharski. Wbrew regułom, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2009, ISBN 978-83-7506-342-4, str. 202
- ↑ Ben Mutzabaugh, The DC-10 makes its final scheduled passenger flight, USA TODAY [dostęp 2020-01-24] (ang.).
- ↑ DC-10 Farewell, „Jets”, nr January/February (2014), s. 9, ISSN 2045-6490.
- ↑ Niccoli 2001 ↓, s. 143.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Samoloty niezapomniane modele. Warszawa: Grupa Wydawn. Foksal, 2013. ISBN 978-83-280-0077-3. OCLC 881384238.
- Riccardo Niccoli: Samoloty : najważniejsze typy, najciekawsze konstrukcje. Aldershot: Bellona, 2001. ISBN 978-83-11-09406-2. OCLC 297740160.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- DC-10. Boeing.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-13)]. (ang.).
- McDonnell Douglas DC-10. Aircraft-Info.net. [dostęp 2006-05-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-01-01)]. (ang.).
- McDonnell Douglas DC-10 & Boeing MD-10. Airliners.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-30)]. (ang.).
- Investigation: American 191. AirDisaster.com. [dostęp 2006-05-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-08-13)]. (ang.).