Nihoa
23°03′N 161°56′W/23,050000 -161,933333
.jpg) Zdjęcie wyspy z morza, od południa | |
| Państwo | |
|---|---|
| Stan | |
| Akwen | |
| Archipelag | |
| Powierzchnia |
0,68[1] km² |
| Najwyższy punkt | |
| Populacja • liczba ludności |
|
Położenie na mapie Oceanu Spokojnego  | |
| 23°03′N 161°56′W/23,050000 -161,933333
| |
_(20352129391).jpg) Mapa lotnicza z 1977 | |
Nihoa (także Moku Manu) – skalista wyspa leżąca w archipelagu Hawajów, w grupie Północno-Zachodnich Wysp Hawajskich. Administracyjnie należy do stanu Hawaje w Stanach Zjednoczonych. Jest obecnie bezludna.
Geografia
[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Nihoa znajduje się ok. 250 kilometrów na północny zachód od Kauaʻi, najbliższej z głównych wysp Hawajów[1]. Jest to skalista wyspa o stromych brzegach, o długości ok. 1400 m ze wschodu na zachód i szerokości 300–900 m[2]. Jest to najwyższa spośród Północno-Zachodnich Wysp Hawajskich, o pokroju siodła, zwieńczona dwoma szczytami, z których Miller's Peak sięga 275,2 m n.p.m., zaś Tanager Peak ma 260 m n.p.m.[2][1] Północną stronę wyspy tworzy prawie pionowa, miejscami nawet przewieszona ściana klifu, o wysokości 110 m w centrum, wnosząca się ponad 270 metrów po obu końcach[2]. Skalna ściana opada także pod powierzchnią wody do dużych głębokości[3]. Po zachodniej stronie wyspy również znajduje się klif. Teren wyspy opada w kierunku południowym, od krawędzi klifu do zatoki Adam's Bay, tworząc sześć dolin (West Valley, West Palm Valley, Miller Valley, Middle Valley, East Palm Valley i East Valley). Po zachodniej stronie zatoki znajduje się niewielka piaszczysta plaża, ale ze względu na załamujące się fale, lepszym miejscem do lądowania jest skalista półka pośrodku południowego zbocza[2]. Szelf wokół wyspy ma szerokość 29 km w kierunku północny wschód–południowy zachód i znajduje się na głębokości 34–66 m, znajduje się na nim ok. 575 km² siedlisk rafowych[1].
Nihoa jest pozostałością wygasłego, głęboko zerodowanego wulkanu tarczowego. Północny klif tworzą warstwy lawy bazaltowej poprzecinane licznymi dajkami. Datowanie metodą potasowo-argonową pozwoliło stwierdzić, że wulkan był aktywny 7,3 miliona lat temu (miocen)[1].
Nihoa jest objęta ochroną prawną jako część Papahānaumokuākea Marine National Monument[3].
Znaczenie kulturowe
[edytuj | edytuj kod]
Jest to najdalsza na północny zachód wyspa archipelagu, na której znajdują się liczne i jednoznaczne ślady zamieszkania rdzennych Hawajczyków[3][4]. Położona dalej wyspa Necker Island była odwiedzana w celach kultowych, ale niezamieszkana, co wiąże się nie tylko z ubogimi zasobami naturalnymi. Nihoa, podobnie jak główne wyspy Hawajów, leży na południe od zwrotnika Raka i w pewne dni roku Słońce staje tu w zenicie; w kulturze Hawajczyków były to „krainy światła” (ao). Wyspy te leżą również we wschodniej części archipelagu; kierunek wschodni był wiązany z narodzinami, podczas gdy zachodni ze śmiercią i przemijaniem. Wyspy położone na północnym zachodzie, w których nigdy nie widziało się Słońca w zenicie, były „krainami ciemności” (pō), a zarazem ‘āina akua, krainami przodków, gdzie dusze ludzkie podróżują po śmierci[5].
Nazwa Nihoa w języku hawajskim oznacza „zębata, ząbkowana, szczerbata”, co nawiązuje do jej ukształtowania[5][6]. Inne znaczenie to „mocno osadzona”, co może odnosić się do tego, jak wyspa znosi ataki wzburzonego morza, bądź też do ludzi, którzy żyli w tym surowym miejscu[1][5]. W kulturze hawajskiej zachowały się powiedzenia związanie z Nihoa; od jednego z nich pochodzi inne określenie tej wyspy – Moku Manu, „wyspa ptaków”[5][6].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Nihoa była zamieszkana przez rdzennych Hawajczyków od około 1000 do 1700 roku naszej ery. Zasoby naturalne wyspy i obecność co najmniej trzech źródeł słodkiej wody sugerują, że tutejsza populacja mogła sięgać 175 osób[3]. Na wyspie znajduje się 88 pozostałości archeologicznych po jej mieszkańcach, w tym tarasów mieszkalnych, tarasów rolniczych, schronień, miejsc o znaczeniu religijnym i miejsc pochówku[3][4].
19 marca 1789 roku do wyspy dotarł kapitan Douglas, zastając ją bezludną. W 1822 roku wyspę odwiedziła królowa Kaʻahumanu I i przyłączyła ją do Królestwa Hawajów, co ponowił 23 kwietnia 1857 roku król Kamehameha IV[2][3]. W 1909 roku wyspa wraz z resztą Północno-Zachodnich Wysp Hawajskich (oprócz Midway) została częścią Hawaiian Islands Reservation[3] W latach 1923 i 1924 odwiedziła ją ekspedycja USS Tanager, prowadząca badania biologiczne i archeologiczne[2][3]. W 1997 roku rdzenni Hawajczycy ponownie pogrzebali na wyspie kości przodków, które wykopano w latach 20. XX wieku[3].
Obecnie odwiedziny na wyspie są dozwolone tylko w celach naukowych i kulturowych. Zezwolenia wydaje United States Fish and Wildlife Service[3].
Przyroda
[edytuj | edytuj kod]
Płytkie wody wokół Nihoa mają przeważnie skalne, bazaltowe dno, na którym rosną rozmaite glony, występują strzykwy i skałoczepy[3]. W głębszych wodach żyją rekiny i karanksy; spotyka się tu ryby rzadkie w wodach głównych wysp Hawajów, a typowe dla północno-zachodniej części archipelagu, jak Oplegnathus punctatus[3]. Ogółem rafy Nihoa są miejscem życia 127 gatunków ryb, a także 17 gatunków korali madreporowych[3][4].
Na wyspie rośnie 21 rodzimych gatunków roślin, w tym trzy endemity: palma Pritchardia remota, szarłat Amaranthus brownii i Schiedea verticillata. Dominują tu ślazowiec Sida fallax, komosa Chenopodium oahuense i turi Sesbania tomentosa. Z bezkręgowców żyją tu 33 gatunki roztoczy, 3 gatunki pająków i 182 gatunki owadów. Z tych ostatnich 17 gatunków to endemity, zaliczają się do nich pasikonik Banza nihoa, świerszcz Thaumatogryllus conanti, pluskwiaki Nysius nihoae i Nysius suffusus, oraz pająk Nihoa mahina[4].
Na Nihoa występują dwa endemiczne gatunki ptaków lądowych, hawajka tęgodzioba (Telespiza ultima) i trzciniak cienkodzioby (Acrocephalus familiaris kingi)[2][3]. Bardzo liczne są tu ptaki morskie; na Nihoa znajdują się jedne z największych na Hawajach kolonii nawałników żałobnych, tajfunników cienkodziobych i rybołówek polinezyjskich[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g Management Plan 2008 ↓, s. 12.
- ↑ a b c d e f g Edwin Horace Bryan, The Northwestern Hawaiian Islands: An Annotated Bibliography, U.S. Fish and Wildlife Service, 1978, s. 5–7 (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Nihoa [online], Papahānaumokuākea Marine National Monument, 30 lipca 2020 [dostęp 2022-10-21] [zarchiwizowane z adresu 2022-08-23] (ang.).
- ↑ a b c d e Management Plan 2008 ↓, s. 13.
- ↑ a b c d Kekuewa Kikiloi, M. Graves. Rebirth of an archipelago: sustaining a Hawaiian cultural identity for people and homeland. „Hulili: Multidisplinary Research on Hawaiian Well-Being”. 6, s. 73–114, 2010.
- ↑ a b Ua pa‘a na inoa kahiko Ancient Names Remembered [online], Papahānaumokuākea Marine National Monument (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- N. AL, O. CE, Papahānaumokuākea Marine National Monument Management Plan [online], 2008 [dostęp 2022-09-05] [zarchiwizowane z adresu 2022-07-31] (ang.).
|
