ORP Toruń (1920)

ORP Toruń
	; Monitory „Toruń” i „Warszawa” w porcie
	Historia
Stocznia	Stocznia Gdańska
Wodowanie	kwiecień 1920
	Marynarka Wojenna
Nazwa	ORP „Mozyrz”
Wejście do służby	13 sierpnia 1920
Wycofanie ze służby	18 września 1939
	Marynarka Wojenna ZSRR
Nazwa	Winnica
Wejście do służby	24 października 1939
Wycofanie ze służby	wrzesień 1941
Los okrętu	zatopiony
	Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	110-112,5 ton
Długość	34,5 m
Szerokość	5,05 m
Zanurzenie	0,7 do 0,89 m
	Napęd
	do 1937 r. trzy silniki spalinowe Maybach, 4-cylindrowe o łącznej mocy 180 KM; od 1938 r. dwa silniki spalinowe Glennifer 6-cylindrowe o łącznej mocy 200 KM[potrzebny przypis]
Prędkość	10,5 km/h
Zasięg	1200 km
	Uzbrojenie
	3 działa 75 mm; 4 ckm
Załoga	44 ludzi
	Multimedia w Wikimedia Commons

ORP Toruń – monitor rzeczny Marynarki Wojennej II RP.

Historia

Został zbudowany w 1920 r. w Stoczni Gdańskiej (Danziger Werft)^[1].

Do służby wszedł rok później, jako ORP „Mozyrz” we Flotylli Wiślanej. Kotwiczył w Toruniu. Jesienią 1922 r. został przebazowany do Flotylli Pińskiej, gdzie wraz z ORP „Warszawa” utworzył II grupę monitorów. 31 lipca 1923 r. zmieniono nazwę okrętu na ORP „Toruń”. Następnie w grupie z ORP „Pińsk” i ORP „Horodyszcze”. W 1938 r. przeszedł gruntowną modernizację, m.in. wymieniono silnik i uzbrojenie, na 3 działa kalibru 75 mm wz. 97 i 4 ckm. Ostatnim dowódcą był kpt. mar. Bolesław Porydzay, a jego zastępcą ppor. mar. rez. Tomasz Musielewicz (obaj w 1939 r. trafili do sowieckiej niewoli i zostali zamordowani w Katyniu). 17 września 1939 r. rozkazem gen. Franciszka Kleeberga podporządkowany d-cy Brygady KOP „Polesie” płk. Tadeuszowi Różyckiemu-Kołodziejczykowi.

Następnego dnia ok. 10 km od Mostów Wolańskich został zatopiony przez własną załogę^[1].

Wydobyty przez Rosjan 5 października 1939 r. i włączony do ich marynarki, jako „Winnica” (J. Piwowoński podaje nazwę „Witebsk”^[1]). Po wejściu do służby 24 października, został przydzielony do flotylli dnieprzańskiej, by 17 lipca 1940 r. zostać przeniesiony do Flotylli Pińskiej^[2]. W czerwcu 1941 r. stacjonował w Pińsku i po ataku niemieckim ruszył w kierunku Brześcia, ale 24 czerwca powrócił do Pińska. Cztery dni później odszedł do Łunińca. 12 lipca skierowany na Prypeć, by w okolicach Rzeczycy wesprzeć rosyjskie przeciwnatarcie. 15 lipca wysadził desant partyzantów koło Nowej Bielicy, ale dostał się pod ogień niemiecki i sześciokrotnie trafiony (4 – kal. 75 mm i 2 – kal. 37 mm) osiadł na mieliźnie. Zabitych zostało czterech członków załogi, a pozostałych dwóch było ciężko rannych. Próby ściągnięcia z łachy okazały się nieudane 20 minut po północy 16 lipca załoga wysadziła go w powietrze^[2]. 23 lutego wrak monitor Winnica, pozbawiony wieży artyleryjskiej, został podniesiony przez Rosjan i odholowany na Pypeć w pobliżu Czarnobyla. Brak informacji na temat dalszych losów okrętu^[3].

Dane taktyczno-techniczne

Załogę stanowiło 44 marynarzy^[1] (w tym 3 oficerów i 9 podoficerów^[2]). Rozwijał prędkość maksymalną 17 km/h i miał zasięg 1200 km przy prędkości ekonomicznej 11 km/h^[2] (J. Piwowoński podaje wyłącznie szybkość 10,5 km/godz.). W służbie polskiej, uzbrojony był w trzy działa kalibru 75 mm i 4 ckm i mógł zabierać 200 min^[1]. W służbie sowieckiej przezbrojony trzy działa 76 mm USW (1 × 2, 1 × 1) i 2 wkm DSZK kal. 12,7 mm na pojedynczych podstawach^[2].

Zobacz też

Garnizon Toruń

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Jan Piwowoński: Flota spod biało-czerwonej. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1989. ISBN 83-10-08902-3.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e А.В. Платонов: Энциклопедия советских надводных кораблей, 1941–1945. Издательство Полигон, 2002, s. 377–380. ISBN 5-89173-178-9.
↑ MariuszM. Borowiak MariuszM., „Pancerniki na Morzu Pińskim” 1920-1941, 2016 .

Linki zewnętrzne

Fragment radzieckiej kroniki filmowej o ORP „Toruń”

[piwowonski-1] Jan Piwowoński: Flota spod biało-czerwonej. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1989. ISBN 83-10-08902-3.

[platonow-2] А.В. Платонов: Энциклопедия советских надводных кораблей, 1941–1945. Издательство Полигон, 2002, s. 377–380. ISBN 5-89173-178-9.

[3] MariuszM. Borowiak MariuszM., „Pancerniki na Morzu Pińskim” 1920-1941, 2016 .

[1]

[2]

[3]

Monitory rzeczne typu „B” (gdańskie)	ORP „Warszawa” ORP „Horodyszcze” ORP „Pińsk” ORP „Toruń”
Monitory rzeczne „krakowskie”	ORP „Kraków” ORP „Wilno”
Kanonierki rzeczne	„Zaradna” „Zuchwała” „Zawzięta”
Kutry uzbrojone	KU 1 KU 2 KU 3 KU 4 KU 5 KU 16 KU 17 KU 18 KU 19 KU 21 KU 22 KU 23 KU 24 KU 25 KU 26 KU 27 KU 28 KU 29
Ciężkie kutry uzbrojone	ORP „Nieuchwytny”
Statki sztabowe	ORP „Admirał Sierpinek”
Kutry zwiadu artyleryjskiego i łączności	KU 6 KU 7
Kutry meldunkowe	KM 8 KM 9 KM 12 KM 13 KM 14 KM 15
Ścigacze rzeczne	KU-30
Statki uzbrojone	„Wilno” „Różycki” ORP „Admirał Dickman” ORP „Generał Szeptycki” ORP „Hetman Chodkiewicz” ORP „Generał Sikorski” „Pancerny I”
Okręty minowe i trałowce rzeczne	„Mątwa” T 1 T 2 T 3 T 4 T 5 T 6 T 7
Jednostki pomocnicze	„Hetman Żółkiewski” „Neptun” „Kiliński” „Generał Sosnkowski”