Ogończakowate

Ogończakowate
	Ascaphidae
	Fejérváry, 1923
	; Przedstawiciel rodziny – samiec ogończaka amerykańskiego (A. truei)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	płazy
Rząd	płazy bezogonowe
Rodzina	ogończakowate
	Typ nomenklatoryczny
	Rodzaj typowy: Ascaphus Stejneger, 1889; Gatunek typowy: Ascaphus truei Stejneger, 1899;
Synonimy
	Rodziny: Ascaphoidea — Lynch, 1973;
	Rodziny: Ascaphoidea — Lynch, 1973;
Rodzaje
	Ascaphus Stejneger, 1899;
	Ascaphus Stejneger, 1899;
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ogończakowate^[5] (Ascaphidae) − rodzina płazów z rzędu płazów bezogonowych (Anura), charakteryzujących się przypominającym ogon rozszerzeniem kloaki u samców. Pozostaje to w związku z zapłodnieniem wewnętrznym^[6].

Klasyfikacja

W wyniku obecności ogonopodobnego wyrostka płazy z rodzaju Ascaphus różnią się wyglądem od innych przedstawicieli rzędu bezogonowych, ich klasyfikacja sprawia więc trudności. Zazwyczaj umieszcza się je w podrzędzie Archaeobatrachia. Nieraz jednak uważa się, że rodzaj ten nie powinien należeć do żadnego z 3 podrzędów, ale zostać sklasyfikowany oddzielnie. Najwięcej cech wspólnych ma z rodzajem Leiopelma. Część autorów uznała Ascaphus za takson siostrzany do kladu obejmującego wszystkie pozostałe żyjące płazy bezogonowe, co czyniłoby go najbardziej bazalnym z żyjących rodzajów Anura i uzasadniałoby zaliczenie go do odrębnej rodziny ogończakowatych (Ascaphidae). Z analizy Frosta i współpracowników (2006) wynika jednak, że Ascaphus jest siostrzany do rodzaju Leiopelma, a oba te rodzaje tworzą klad siostrzany do kladu obejmującego wszystkie pozostałe żyjące płazy bezogonowe. Frost i współpracownicy zaliczyli Ascaphus do liopelmowatych i uznali Ascaphidae za młodszy synonim Leiopelmatidae^[7]. Późniejsze analizy filogenetyczne Roelantsa i współpracowników (2007) oraz Pyrona i Wiensa (2011) potwierdziły, że Ascaphus i Leiopelma są taksonami siostrzanymi^[8]^[9]; Roelants i współpracownicy również zaliczali Ascaphus do liopelmowatych^[8]. W późniejszej publikacji Bossuyt i Roelants (2009) wydzielili jednak Ascaphidae z Leiopelmatidae, powtórnie klasyfikując je jako odrębną rodzinę. Z badań autorów wynika, że Ascaphus i Leiopelma są taksonami siostrzanymi, ale ich ostatni wspólny przodek żył jeszcze przed rozpadem Pangei, co uzasadnia zaliczenie ich do osobnych rodzin^[10]. Badania Blackburna i współpracowników (2010) wskazują z kolei, że ostatni wspólny przodek Ascaphus i Leiopelma żył w kredzie^[11]. W klasyfikacji Pyrona i Wiensa (2011) ogończakowate i liopelmowate są odrębnymi rodzinami^[9].

Etymologia

Ascaphus: gr. negatywny przedrostek α- a-; σκαφος skaphos, σκαφεος skapheos „łopata”^[4].

Podział systematyczny

Do rodziny należy jeden rodzaj z następującymi gatunkami^[12]:

Ascaphus montanus Mittleman & Myers, 1949
Ascaphus truei Stejneger, 1899 – ogończak amerykański^[5]

Morfologia

„Ogon” spotykany jest wyłącznie u samców i w rzeczywistości stanowi zakończenie kloaki używane jako narząd kopulacyjny – do wprowadzania nasienia do kloaki partnerki. W związku z tym zapłodnienie zachodzi wewnątrz jej organizmu, jak ma to miejsce u owodniowców. Tymczasem zdecydowana większość bezogonowych rozmnaża się dzięki zapłodnieniu zewnętrznemu^[13].

Podobnie jak dawny wyrostek, u gatunków z tego rodzaju przetrwała także większa liczba kręgów, jak i nieumiejętność wydawania charakterystycznych dla innych Anura dźwięków oraz żebra.

Płazy te osiągają od 2 do 5 cm długości.

Występowanie

Gatunki zaliczane do tego rodzaju zamieszkują Amerykę Północną (USA, Kanada), a dokładniej stany Montana, Idaho, Oregon i Waszyngton, a także południowo-wschodnią Kolumbię Brytyjską.

Preferują strumienie o wartkim nurcie i dnie wyściełanym przez duże okrągłe kamienie. Nawet osobniki dorosłe wiodą ściśle wodny tryb życia, jednak w chłodnych, wilgotnych warunkach mogą one wynurzać się i poszukiwać pożywienia w środowisku lądowym.

Za dnia zwykle znajdują sobie kryjówkę na terenie zanurzonym pod powierzchnią wód strumienia, rzadziej w jego pobliżu. Osobniki bywały też znajdowane w szczelinach klifów nieopodal wodospadu. Zimą aktywność tych płazów spada.

Kijanki potrzebują do życia chłodnych strumieni o kamieniach o gładkiej powierzchni i średnicy co najmniej 55 mm.

Pożywienie

Zwierzęta te mogą żywić się zarówno na lądzie w sąsiedztwie strumieni, jak też i w środowisku wodnym. Ich menu jest dość szerokie i obejmuje lądowe, jak i wodne larwy owadów, dorosłe stawonogi (szczególnie pająki), ślimaki.

Kijanki spożywają w niewielkich ilościach glony. Sezonowe pożerają też znaczne ilości pyłku roślin iglastych.

Rozmnażanie

Sezon rozrodczy trwa od maja do września. Samiec używa zakończenia swej kloaki do umieszczenia nasienia w steku swej partnerki, po czym odbywa się zapłodnienie wewnętrzne, co uchodzi za ewenement wśród bezogonowych. Samica składa jaja w sznurach pod kamieniami strumieni o szybkim nurcie. Z jaj wylęgają się kijanki, którym zabiera od 1 do 4 lat, by ulec metamorfozie w chłodnych, wartkich strumieniach górskich. Większość czasu spędzają one przyssane do gładkich kamieni.

Przypisy

↑ Ascaphidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ G.G. Fejérváry. Ascaphidae, a new family of the tailless batrachians. „Annales Historico-Naturales Musei Nationalis Hungarici/ Természettudományi Múzeum évkönyve”. 20, s. 178, 1923. (ang.).
↑ J.D. Lynch: The transition from archaic to advanced frogs. W: J.L. Vial (red.): Evolutionary Biology of the Anurans: Contemporary Research on Major Problem. Columbia, Missouri: University of Missouri Press, 1973, s. 162. ISBN 0-8262-0134-2. (ang.).
↑ ^a ^b L.H. Stejneger. Description of a new genus and species of discoglossoid toad from North America. „Proceedings of the United States National Museum”. 21, s. 899, 1899. (ang.).
↑ ^a ^b Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 430. ISBN 83-01-14344-4.
↑ Wildlife – Environment – Green Diamond Resource Company. [dostęp 2009-01-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-11-19)].
↑ Darrel R. Frost, Taran Grant, Julián Faivovich, Raoul H. Bain, Alexander Haas, Célio F. B. Haddad, Rafael O. De Sá, Alan Channing, Mark Wilkinson, Stephen C. Donnellan, Christopher J. Raxworthy, Jonathan A. Campbell, Boris L. Blotto, Paul Moler, Robert C. Drewes, Ronald A. Nussbaum, John D. Lynch, David M. Green i Ward C. Wheeler. The amphibian tree of life. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 297, s. 1–370, 2006. (ang.).
↑ ^a ^b Kim Roelants, David J. Gower, Mark Wilkinson, Simon P. Loader, S. D. Biju, Karen Guillaume, Linde Moriau i Franky Bossuyt. Global patterns of diversification in the history of modern amphibians. „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”. 104 (3), s. 887–892, 2007. DOI: 10.1073/pnas.0608378104. (ang.).
↑ ^a ^b R. Alexander Pyron i John J. Wiens. A large-scale phylogeny of Amphibia including over 2800 species, and a revised classification of extant frogs, salamanders, and caecilians. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 61 (2), s. 543–583, 2011. DOI: 10.1016/j.ympev.2011.06.012. (ang.).
↑ Franky Bossuyt i Kim Roelants: Frogs and toads (Anura). W: S. Blair Hedges i Sudhir Kumar (red.): The timetree of life. Oxford University Press, 2009, s. 357–364. (ang.).
↑ David C. Blackburn, David P. Bickford, Arvin C. Diesmos, Djoko T. Iskandar i Rafe M. Brown. An Ancient Origin for the Enigmatic Flat-Headed Frogs (Bombinatoridae: Barbourula) from the Islands of Southeast Asia. „PLoS ONE”. 5 (8), s. e12090, 2010. DOI: 10.1371/journal.pone.0012090. (ang.).
↑ D.R. Frost: Ascaphus Stejneger, 1899. [w:] Amphibian Species of the World 6.0, an Online Reference [on-line]. American Museum of Natural History. [dostęp 2018-05-22]. (ang.).
↑ Zweifel, Richard G.: Encyclopedia of Reptiles and Amphibians. Cogger, H.G. & Zweifel, R.G.(edytor). San Diego: Academic Press, 1998, s. 84–85. ISBN 0-12-178560-2. (ang.).

Bibliografia

Carmela Gissi, Diego San Mauro, Graziano Pesole and Rafael Zardoya. Mitochondrial phylogeny of Anura (Amphibia): A case study of congruent phylogenetic reconstruction using amino acid and nucleotide characters. „Gene”. 366 (2), s. 228–237, luty 2006. DOI: 10.1016/j.gene.2005.07.034.
Kim Roelants. Archaeobatrachian paraphyly and pangaean diversification of crown-group frogs. „Systematic Biology”. 54, s. 111–126, February 2005. DOI: 10.1080/10635150590905894.
Diego San Mauro. Initial diversification of living amphibians predated the breakup of Pangaea. „American Naturalist”. 165, s. 590–599, May 2005. DOI: 10.1086/429523. JSTOR: 10.1086/429523.
Excerpt from Zeiner et al. 1988 describing tailed frogs
Darrel R. Frost: Ascaphidae Fejérváry, 1923. [w:] Amphibian Species of the World 6.2, an Online Reference [on-line]. The American Museum of Natural History. [dostęp 2023-12-17]. (ang.).

[itis-1] Ascaphidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Fejérváry-2] G.G. Fejérváry. Ascaphidae, a new family of the tailless batrachians. „Annales Historico-Naturales Musei Nationalis Hungarici/ Természettudományi Múzeum évkönyve”. 20, s. 178, 1923. (ang.).

[Lynch-3] J.D. Lynch: The transition from archaic to advanced frogs. W: J.L. Vial (red.): Evolutionary Biology of the Anurans: Contemporary Research on Major Problem. Columbia, Missouri: University of Missouri Press, 1973, s. 162. ISBN 0-8262-0134-2. (ang.).

[Stejneger-4] L.H. Stejneger. Description of a new genus and species of discoglossoid toad from North America. „Proceedings of the United States National Museum”. 21, s. 899, 1899. (ang.).

[pwn-5] Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 430. ISBN 83-01-14344-4.

[6] Wildlife – Environment – Green Diamond Resource Company. [dostęp 2009-01-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-11-19)].

[7] Darrel R. Frost, Taran Grant, Julián Faivovich, Raoul H. Bain, Alexander Haas, Célio F. B. Haddad, Rafael O. De Sá, Alan Channing, Mark Wilkinson, Stephen C. Donnellan, Christopher J. Raxworthy, Jonathan A. Campbell, Boris L. Blotto, Paul Moler, Robert C. Drewes, Ronald A. Nussbaum, John D. Lynch, David M. Green i Ward C. Wheeler. The amphibian tree of life. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 297, s. 1–370, 2006. (ang.).

[PNAS2007-8] Kim Roelants, David J. Gower, Mark Wilkinson, Simon P. Loader, S. D. Biju, Karen Guillaume, Linde Moriau i Franky Bossuyt. Global patterns of diversification in the history of modern amphibians. „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”. 104 (3), s. 887–892, 2007. DOI: 10.1073/pnas.0608378104. (ang.).

[PyronWiens-9] R. Alexander Pyron i John J. Wiens. A large-scale phylogeny of Amphibia including over 2800 species, and a revised classification of extant frogs, salamanders, and caecilians. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 61 (2), s. 543–583, 2011. DOI: 10.1016/j.ympev.2011.06.012. (ang.).

[ToL-10] Franky Bossuyt i Kim Roelants: Frogs and toads (Anura). W: S. Blair Hedges i Sudhir Kumar (red.): The timetree of life. Oxford University Press, 2009, s. 357–364. (ang.).

[11] David C. Blackburn, David P. Bickford, Arvin C. Diesmos, Djoko T. Iskandar i Rafe M. Brown. An Ancient Origin for the Enigmatic Flat-Headed Frogs (Bombinatoridae: Barbourula) from the Islands of Southeast Asia. „PLoS ONE”. 5 (8), s. e12090, 2010. DOI: 10.1371/journal.pone.0012090. (ang.).

[Frost-12] D.R. Frost: Ascaphus Stejneger, 1899. [w:] Amphibian Species of the World 6.0, an Online Reference [on-line]. American Museum of Natural History. [dostęp 2018-05-22]. (ang.).

[EoR-13] Zweifel, Richard G.: Encyclopedia of Reptiles and Amphibians. Cogger, H.G. & Zweifel, R.G.(edytor). San Diego: Academic Press, 1998, s. 84–85. ISBN 0-12-178560-2. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]