50°00′31″N 20°11′38″E/50,008611 20,193889Opactwo Benedyktynek w Staniątkach
| ||
 nr rej. A-251/M[1][2] z 4 kwietnia 1968
| ||
 Zabudowania klasztorne | ||
| Państwo |  Polska
| |
| Miejscowość | Staniątki | |
| Kościół | Kościół katolicki | |
| Rodzaj klasztoru | opactwo | |
| Właściciel | benedyktynki | |
| Prowincja | Kongregacja Niepokalanego Poczęcia | |
| Ksieni | matka Stefania Polkowska OSB | |
| Klauzura | tak | |
| Typ zakonu | żeński | |
| Liczba zakonnic | 14 (2016)[3] | |
| Obiekty sakralne | ||
| Kościół | Najświętszej Maryi Panny i św. Wojciecha | |
| Fundator | Klemens z Brzeźnicy | |
| Data budowy | I poł. XIII w. | |
Położenie na mapie gminy Niepołomice   Opactwo Benedyktynek w Staniątkach | ||
Położenie na mapie Polski  Opactwo Benedyktynek w Staniątkach | ||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  Opactwo Benedyktynek w Staniątkach | ||
Położenie na mapie powiatu wielickiego  Opactwo Benedyktynek w Staniątkach | ||
| 50°00′31″N 20°11′38″E/50,008611 20,193889
| ||
| Strona internetowa klasztoru | ||
Opactwo Benedyktynek w Staniątkach – najstarszy polski klasztor benedyktynek, znajdujący się w Staniątkach, w gminie Niepołomice.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Według tradycji ufundowany w 1228 roku przez Klemensa z Brzeźnicy z rodu Gryfitów i jego żonę Racławę, których córka Wisenna została pierwszą ksienią klasztoru. W 1253 przywileje klasztorne zostały potwierdzone bullą papieża Innocentego IV. Pierwotne drewniane i kamienne zabudowania zostały w większości zniszczone podczas pożaru w 1530 r.[4] Spłonęła wtedy również cała biblioteka. Odbudowany w latach 1619–1649 staraniem ksieni Anny Cecylii Trzcińskiej[5], klasztor został poważnie zniszczony podczas potopu szwedzkiego i później, podczas wojny północnej[6].
W 1648 roku opactwo założyło w Krakowie klasztor św. Scholastyki. Zakonnice podjęły jednak próbę uniezależnienia się od opactwa macierzystego, o co spór toczył się w latach 1657–1663. Zakończył się on powrotem krakowskich mniszek do Staniątek i kasacją domu w 1782 r.[7]
Klasztor uniknął kasacji przez władze austriackie w XVIII w. ze względu na prowadzoną przez siostry szkołę dla dziewcząt (na żądanie cesarza Józefa II otwarto w 1784 r. rządową szkołę dla panien i szkółkę dla dzieci wiejskich[5]). Szkoły rozwinęły się w XIX w., a w 1923 r. dodano pięcioletnie gimnazjum. Placówki zostały zamknięte przez władze komunistyczne w 1953 r. W latach 1954–1956 siostry zostały zmuszone do przeniesienia się do Alwerni[6]. W latach 1945-74 istniał przeorat klasztoru w Łazach.
Opactwo należy do polskiej Kongregacji Benedyktynek pw. Niepokalanego Poczęcia najświętszej Maryi Panny.
Obecnie[kiedy?] w zabudowaniach klasztornych prowadzone są prace renowacyjne. W 2016 roku w opactwie obchodzono 800-lecie fundacji klasztoru.
Budowla kościoła[edytuj | edytuj kod]
Świątynia była początkowo jednonawową budowlą z cegły. Rozbudowę kościoła zakończono w 1238 roku. Jest to jedna z najstarszych świątyń gotyckich w Polsce, a najstarsza typu halowego. Budowniczowie są znani z imienia – Wierzbięta i Jaśko, co było rzadkością w tym okresie. Konstrukcja o krótkiej, trójprzęsłowej nawie z dwuprzęsłowym prezbiterium, w XVII w. przebudowana w stylu barokowym. Do najważniejszych dzieł sztuki w kościele należą rzeźby Madonn z XIV w., rzeźba Chrystusa Frasobliwego z XVI w. z warsztatu Wita Stwosza i obraz Matki Boskiej Bolesnej, zwanej Smętną Dobrodziejką ze Staniątek pochodzący z XVI w.; klasztor posiada też muzeum[8] i bibliotekę[9], a w nich bogate zbiory sprzętów liturgicznych, ksiąg (w tym starych druków), rękopisów (też muzycznych) oraz dokumentów (w tym bulle papieskie z XIII w.)[5].
Klasztor został uszkodzony podczas działań wojennych w listopadzie 1914 r. – pamiątką są pociski artyleryjskie wbite w północny mur kościoła.
W maju 2020 opactwo zostało wpisane na listę Pomników historii[10].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
Wnętrze kościoła
Ogród
Cmentarz
Dziedziniec
Dzwonnica
Zabudowania
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ W starej numeracji A-8
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie. 2020-09-30.
- ↑ Główne obchody 800-lecia opactwa w Staniątkach (pol.). [dostęp 2016-09-18].
- ↑ Osiem stuleci w Staniątkach (pol.). [dostęp 2016-09-18].
- ↑ a b c Według tablic informacyjnych w klasztorze
- ↑ a b Opactwo Sióstr Benedyktynek p. w. św. Wojciecha (pol.). [dostęp 2010-07-05].
- ↑ Kościół św. Scholastyki (Zwiastowania Najświętszej Marii Panny i św. Scholastyki, benedyktynek) (pol.). [dostęp 2016-09-18].
- ↑ Strona opactwa mniszek benedyktynek w Staniątkach, muzeum.
- ↑ Strona Opactwa Mniszek Benedyktynek w Staniątkach, biblioteka.
- ↑ Staniątki – opactwo św. Wojciecha Mniszek Benedyktynek, nid.pl [dostęp 2020-05-24].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
| |||||||||||||||||||
.svg)