Opactwo Benedyktynek w Staniątkach

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Opactwo Benedyktynek
w Staniątkach
Distinctive emblem for cultural property.svg nr rej. A-251/M[1][2] z 1968-04-04 4 kwietnia 1968(dts)
Ilustracja
Zabudowania klasztorne
Państwo  Polska
Miejscowość Staniątki
Kościół Kościół katolicki
Rodzaj klasztoru opactwo
Właściciel benedyktynki
Prowincja Kongregacja Niepokalanego Poczęcia
Ksieni matka Stefania Polkowska OSB
Klauzura tak
Typ zakonu żeński
Liczba zakonnic 14 (2016)[3]
Obiekty sakralne
Kościół Najświętszej Maryi Panny
i św. Wojciecha
Fundator Klemens z Brzeźnicy
Data budowy I poł. XIII w.
Położenie na mapie gminy Niepołomice
Mapa konturowa gminy Niepołomice, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Opactwo Benedyktynekw Staniątkach”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Opactwo Benedyktynekw Staniątkach”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Opactwo Benedyktynekw Staniątkach”
Położenie na mapie powiatu wielickiego
Mapa konturowa powiatu wielickiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Opactwo Benedyktynekw Staniątkach”
Ziemia50°00′32″N 20°11′39″E/50,008858 20,194053
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa klasztoru

Opactwo Benedyktynek w Staniątkach – najstarszy polski klasztor benedyktynek, znajdujący się w Staniątkach, w gminie Niepołomice.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Według tradycji ufundowany w 1228 roku przez Klemensa z Brzeźnicy z rodu Gryfitów i jego żonę Racławę, których córka Wisenna została pierwszą ksienią klasztoru. W 1253 przywileje klasztorne zostały potwierdzone bullą papieża Innocentego IV. Pierwotne drewniane i kamienne zabudowania zostały w większości zniszczone podczas pożaru w 1530 r.[4] Spłonęła wtedy również cała biblioteka. Odbudowany w latach 1619–1649 staraniem ksieni Anny Cecylii Trzcińskiej[5], klasztor został poważnie zniszczony podczas potopu szwedzkiego i później, podczas wojny północnej[6].

W 1648 roku opactwo założyło w Krakowie klasztor św. Scholastyki. Zakonnice podjęły jednak próbę uniezależnienia się od opactwa macierzystego, o co spór toczył się w latach 1657–1663. Zakończył się on powrotem krakowskich mniszek do Staniątek i kasacją domu w 1782 r.[7]

Klasztor uniknął kasacji przez władze austriackie w XVIII w. ze względu na prowadzoną przez siostry szkołę dla dziewcząt (na żądanie cesarza Józefa II otwarto w 1784 r. rządową szkołę dla panien i szkółkę dla dzieci wiejskich[5]). Szkoły rozwinęły się w XIX w., a w 1923 r. dodano pięcioletnie gimnazjum. Placówki zostały zamknięte przez władze komunistyczne w 1953 r. W latach 1954–1956 siostry zostały zmuszone do przeniesienia się do Alwerni[6]. W latach 1945-74 istniał przeorat klasztoru w Łazach.

Opactwo należy do polskiej Kongregacji Benedyktynek pw. Niepokalanego Poczęcia najświętszej Maryi Panny.

Obecnie[kiedy?] w zabudowaniach klasztornych prowadzone są prace renowacyjne. W 2016 roku w opactwie obchodzono 800-lecie fundacji klasztoru.

Budowla kościoła[edytuj | edytuj kod]

Świątynia była początkowo jednonawową budowlą z cegły. Rozbudowę kościoła zakończono w 1238 roku. Jest to jedna z najstarszych świątyń gotyckich w Polsce, a najstarsza typu halowego. Budowniczowie są znani z imienia – Wierzbięta i Jaśko, co było rzadkością w tym okresie. Konstrukcja o krótkiej, trójprzęsłowej nawie z dwuprzęsłowym prezbiterium, w XVII w. przebudowana w stylu barokowym. Do najważniejszych dzieł sztuki w kościele należą rzeźby Madonn z XIV w., rzeźba Chrystusa Frasobliwego z XVI w. z warsztatu Wita Stwosza i obraz Matki Boskiej Bolesnej, zwanej Smętną Dobrodziejką ze Staniątek pochodzący z XVI w.; klasztor posiada też muzeum[8] i bibliotekę[9], a w nich bogate zbiory sprzętów liturgicznych, ksiąg (w tym starych druków), rękopisów (też muzycznych) oraz dokumentów (w tym bulle papieskie z XIII w.)[5].

Klasztor został uszkodzony podczas działań wojennych w listopadzie 1914 r. – pamiątką są pociski artyleryjskie wbite w północny mur kościoła.

W maju 2020 opactwo zostało wpisane na listę Pomników historii[10].

Galeria[edytuj | edytuj kod]

  • Wnętrze kościoła

  • Ogród

  • Cmentarz

  • Dziedziniec

  • Dzwonnica

  • Zabudowania

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ W starej numeracji A-8
  2. ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie. 2021-09-30.
  3. ↑ Główne obchody 800-lecia opactwa w Staniątkach (pol.). [dostęp 2016-09-18].
  4. ↑ Osiem stuleci w Staniątkach (pol.). [dostęp 2016-09-18].
  5. ↑ a b c Według tablic informacyjnych w klasztorze
  6. ↑ a b Opactwo Sióstr Benedyktynek p. w. św. Wojciecha (pol.). [dostęp 2010-07-05].
  7. ↑ Kościół św. Scholastyki (Zwiastowania Najświętszej Marii Panny i św. Scholastyki, benedyktynek) (pol.). [dostęp 2016-09-18].
  8. ↑ Strona opactwa mniszek benedyktynek w Staniątkach, muzeum.
  9. ↑ Strona Opactwa Mniszek Benedyktynek w Staniątkach, biblioteka.
  10. ↑ Staniątki – opactwo św. Wojciecha Mniszek Benedyktynek, nid.pl [dostęp 2020-05-24].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Klasztory benedyktyńskie w Polsce
  • Miejsca działalności benedyktynów i benedyktynek w Polsce współcześnie i w przeszłości
Opactwa i klasztory
funkcjonujące współcześnie
męskie
żeńskie
Opactwa i klasztory
niefunkcjonujące współcześnie
męskie
żeńskie

Coat of Arms of the Order of Saint Benedict (ancient).svg

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Opactwo_Benedyktynek_w_Staniątkach&oldid=65344812”