Pierre de Fermat
Data i miejsce urodzenia |
17 sierpnia 1601 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
12 stycznia 1665 |
Pierre de Fermat (ur. 17 sierpnia 1601 w Beaumont-de-Lomagne, zm. 12 stycznia 1665 w Castres) – francuski prawnik i matematyk-amator, fizyk matematyczny, a z wykształcenia lingwista[1], od 1631 radca parlamentu (ówczesna nazwa sądu) w Tuluzie.
Jego główny obszar badań to teoria liczb, w której udowodnił kilka twierdzeń i sformułował znaczące hipotezy, m.in. słynne wielkie twierdzenie Fermata. Współtworzył też nowe dziedziny matematyki: on i Blaise Pascal rozwinęli podstawy rachunku prawdopodobieństwa, niezależnie od Kartezjusza opracował geometrię analityczną, a jego koncepcje w optyce geometrycznej przyczyniły się do powstania rachunku wariacyjnego.
Dorobek badawczy
[edytuj | edytuj kod]Wykazał, że wszystkie krzywe drugiego stopnia da się uzyskać przez odpowiednie przecinanie płaszczyzną powierzchni stożka; podał metodę znajdowania ekstremum funkcji.
Autorstwo geometrii analitycznej
[edytuj | edytuj kod]Większość jego prac matematycznych została opublikowana dopiero po śmierci przez syna, Samuela. Fermat nie publikował swoich odkryć, przez co pozostawały nieznane. Niektóre z nich zostały następnie niezależnie odkryte przez Kartezjusza, co wywołało spór o pierwszeństwo[2]. Było tak m.in. z kartezjańskim układem współrzędnych i wieloma innymi zastosowaniami algebry w geometrii. Fermat już w 1636 wprowadził metodę prostokątnego układu współrzędnych, przeprowadził dowód, że równaniom pierwszego stopnia odpowiadają proste, a równaniom drugiego stopnia linie odpowiadające przecięciu stożka płaszczyzną (np. elipsy, hiperbole, parabole)[3]. Spór między Fermatem a Kartezjuszem zakończył się ostatecznie pogodzeniem obu uczonych i wzajemnym uznaniem zasług. Obecnie obaj uznawani są za ojców geometrii analitycznej[2].
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]- Nazewnictwo
- liczby Fermata
- twierdzenie Fermata o sumie dwóch kwadratów
- test pierwszości Fermata
- małe twierdzenie Fermata
- algorytm Fermata
- zasada Fermata
- punkt Fermata
- Spirala Fermata
- Nagroda Fermata
- Sztuka
W rodzinnym Beaumont-de-Lomagne w 1881 roku postawiono Fermatowi pomnik.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Fermat Pierre, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-07-30] .
- ↑ a b Schlager i Lauer 2000 ↓, s. 242.
- ↑ Adam B. Empacher, Zbigniew Sęp, Anna Żakowska, Wojciech Żakowski Mały słownik matematyczny, Wiedza powszechna, Warszawa 1975, wydanie 6, s. 68.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Neil Schlager , Josh Lauer (red.), Science and Its Times. Understanding the Social Significance of Scientific Discovery, t. III. 1450-1699, Farmington Hills, MI: Gale Group, 2000 .
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: Pierre de Fermat w MacTutor History of Mathematics archive (ang.)
- ISNI: 0000000080934049
- VIAF: 14769633
- LCCN: n82130428
- GND: 118532561
- NDL: 01213776
- LIBRIS: wt79d12f0snxn1p
- BnF: 11902568b
- SUDOC: 026862077
- SBN: SBLV231062
- NLA: 36543596
- NKC: jn20021025002
- BNE: XX1265274
- NTA: 070327432
- CiNii: DA05377651
- Open Library: OL65491A
- PLWABN: 9810594643405606
- NUKAT: n2011044153
- J9U: 987007261186205171
- CANTIC: a11711164
- Francuscy matematycy XVII wieku
- Francuscy geometrzy
- Francuscy teoretycy liczb
- Autorzy hipotez w teorii liczb
- Analiza rzeczywista – francuscy naukowcy
- Francuscy probabiliści
- Matematycy upamiętnieni nazwami nagród
- Francuzi upamiętnieni nazwami nagród
- Ludzie upamiętnieni nazwami twierdzeń
- Osoby upamiętnione nazwami hipotez matematycznych
- Ludzie upamiętnieni nazwami krzywych płaskich
- Ludzie upamiętnieni nazwami typów liczb
- Urodzeni w 1601
- Zmarli w 1665