Portal:Anarchizm/Wybrany artykuł
Poniżej znajdują się wybrane artykuły na każdy miesiąc. Chcesz wstawić tu swoją propozycję? Przedyskutuj to wpierw na stronie dyskusji wikiprojektu.
Styczeń
[edytuj | edytuj kod].jpg)
Edward Józef Abramowski (ur. 17 sierpnia 1868 roku w Stefaninie w pow. wasylkowskim w gub. kijowskiej, zm. 21 czerwca 1918 roku w Warszawie) – polski myśliciel polityczny, filozof, psycholog i socjolog. Bliski przyjaciel Stefana Żeromskiego, pierwowzór Szymona Gajowca w powieści "Przedwiośnie".
Wojciech Giełżyński wskazuje, że "abramowszczyzna" zabarwiała nie tylko program ludowo-demokratycznej opozycji PSL przeciw ustrojowi komunistycznemu "demokracji ludowej", ale także działaczy socjalizmu humanistycznego w PPS. Także Komitet Obrony Robotników, a nawet "Solidarność", miały swoje korzenie w filozofii Edwarda Abramowskiego. Był (i jest) on uważany za "przywódcę duchowego" przez tworzone w Polsce organizacje anarchistyczne.
Luty
[edytuj | edytuj kod].jpg)
Eliezer Hirszauge (ur. 1911 w Warszawie, zm. 8 maja 1954 w Tel Awiwie) – polski i żydowski działacz anarchistyczny, wydawca książek i prasy, publicysta, autor szkiców z historii ruchu anarchistycznego w przedwojennej Polsce.
Był ważną postacią dla ruchu anarchistycznego rozwijającego się pośród Żydów Warszawy lat 30. Położył podwaliny pod działalność anarchistyczną w państwie Izrael. Był wydawcą broszur społeczno-politycznych i jedynego w historii pisma anarchistycznego wychodzącego wyłącznie w języku hebrajskim. Publikował w prasie anarchistycznej na całym świecie. Mimo to pozostaje dziś postacią niemal całkowicie zapomnianą.
Marzec
[edytuj | edytuj kod]
Józef Zieliński, pseud. dr Józef Zielczak, krypt. J. Z. (ur. 18 marca 1861 roku w Piotrkowie, zm. 12 grudnia 1927 roku w Warszawie) – jeden z pierwszych polskich lekarzy-higienistów, społecznik, działacz anarchistyczny i socjalistyczny, publicysta i wydawca prasy społeczno-politycznej, w późniejszych latach urzędnik w Ministerstwie Pracy, inicjator wielu ustaw i zarządzeń z dziedziny higieny pracy.
Jako emigrant polityczny z górą trzydzieści lat spędził w Paryżu. Był animatorem ruchu anarchistycznego wśród polskiej emigracji robotniczej i popularyzatorem idei anarchosyndykalizmu. Współtworzył wiele inicjatyw społecznych w kraju i na emigracji. Był aktywnym działaczem Warszawskiego Koła Oświaty Ludowej i kluczową postacią paryskiego Towarzystwa Robotniczego „Solidarność”. Wraz z żoną stworzył Polski Uniwersytet Ludowy, współtworzył polską sekcję Ligi Wolnej Myśli. Opublikował kilkanaście broszur o mocnej wymowie społeczno-politycznej, redagował i wydawał pismo anarchistyczne „Najmita”, współpracował z Jeanem Gravem przy redagowaniu „Les Temps Nouveaux” – jednego z największych pism anarchistycznych we Francji. Po I wojnie światowej odszedł od anarchizmu. Jako urzędnik ministerialny działał na rzecz poprawy warunków pracy polskiego proletariatu. Był członkiem Instytutu Gospodarstwa Społecznego i współzałożycielem Ligi Obrony Praw Człowieka i Obywatela.
Według Ludwika Krzywickiego był pierwowzorem postaci doktora Judyma z Ludzi bezdomnych Stefana Żeromskiego. Był też autorem cieszących się ogromną popularnością poradników lekarskich dla chłopstwa.
Kwiecień
[edytuj | edytuj kod]
Federacja Anarchistyczna (FA) – polska federacja grup anarchistycznych. Istniejąca od 1988 roku (początkowo jako Międzymiastówka Anarchistyczna).
W łonie Federacji Anarchistycznej działają osoby odwołujące się do różnych nurtów anarchizmu. Federacja Anarchistyczna dąży do „stworzenia samorządnego społeczeństwa, tworzonego na zasadzie dobrowolności”.
Maj
[edytuj | edytuj kod]
Ruch anarchistyczny używa różnorodnej symboliki. Czarna flaga, "A" wpisane w okrąg czy czarna gwiazda to tylko niektóre z wykorzystywanych symboli.
Często trudno jednoznacznie stwierdzić, skąd wzięły się dane symbole. Ich przyjmowanie trwało niekiedy dziesiątki lat, raczej na zasadzie naśladownictwa niż uchwały jakiejś organizacji.
Pierwszy raz czarnej flagi jako symbolu anarchistycznego użyto w 1883 roku podczas demonstracji głodujących bezrobotnych, którym przewodzili Louise Michel oraz Émile Pouget.
Czerwiec
[edytuj | edytuj kod]
Living Theatre (z ang. „żyjący teatr”) – teatr alternatywny założony przez aktorkę Judith Malinę oraz malarza, poetę i performera Juliana Becka w Nowym Jorku w roku 1947.
Jest najstarszą tego typu grupą działającą w Stanach Zjednoczonych. Charakteryzuje się pacyfistyczno-anarchizującą postawą polityczną oraz radykalizmem obyczajowym. The Living Theatre jest uznawany za jeden z pierwszych teatrów awangardowych, jego działalność wiązana jest z narodzinami nowojorskiego ruchu teatrów off- oraz off-off-broadwayowskich.
Teatr występował kilka razy w Polsce, a w 2007 roku po jednym z występów odwiedził skłot Rozbrat.
Lipiec
[edytuj | edytuj kod]
Rafał Górski (ur. 22 września 1973 r. w Krakowie, zm. 4 lipca 2010 r. tamże) − polski działacz społeczny i niepodległościowy, pisarz, publicysta, animator ruchu anarchistycznego, działacz związkowy, aktywista ruchów obrony praw lokatorskich.
Autor wielu książek, broszur i artykułów popularyzujących idee samorządności i spółdzielczości, jedna z najważniejszych postaci współczesnego ruchu anarchistycznego w Polsce.
Sierpień
[edytuj | edytuj kod]
Louise Michel pseud. Enjolras, znana też jako Czerwona Dziewica Montramartu (ur. 29 maja 1830 roku w Vroncourt-la-Côte, zm. 9 stycznia 1905 roku w Marsylii) – francuska działaczka anarchistyczna, bojowniczka Komuny Paryskiej, nauczycielka, poetka i pisarka.
Rewolucjonistka i, może przede wszystkim, działaczka społeczna. Swoją postawą w czasie Komuny Paryskiej i ośmioletniego zesłania zaskarbiła sobie uznanie nie tylko wśród anarchistów, ale i wśród przeciwników politycznych. Jej pogrzeb skupił niemal 100 tys. osób.
Wrzesień
[edytuj | edytuj kod]Wolin, właściwie Wsiewołod Michajłowicz Eichenbaum (ur. 11 sierpnia 1882 roku w Woroneżu, zm. 18 września 1945 roku w Paryżu) – rosyjski anarchista i działacz rewolucyjny, historyk ruchu rewolucyjnego, publicysta i redaktor prasy anarchistycznej. Uczestnik rewolucji 1905 roku i powstania Machny.
Był redaktorem pisma „Gołos Truda”, najważniejszego periodyku anarchistycznego w porewolucyjnej Rosji, i współzałożycielem anarchistycznej organizacji Nabat na Ukrainie. Odegrał istotną rolę w ruchu partyzanckim dowodzonym przez Nestora Machnę podczas wojny domowej w Rosji. Był współautorem książki-dokumentu ukazującej bolszewicki terror w porewolucyjnej Rosji i autorem anarchistycznej historii rewolucji rosyjskiej.
Październik
[edytuj | edytuj kod]
Rozbrat to nazwa kompleksu budynków mieszczących się przy ul. Kazimierza Pułaskiego w Poznaniu, zaadaptowanych na społeczne centrum kultury alternatywnej i mieszkania (squatting).
W nazwie skłotu chodzi o "rozbrat" z władzą, z centralizacją i hierarchią. Działalność Rozbratu oparta jest na samorządności i oddolnej organizacji.
Na Rozbracie ma siedzibę poznańska sekcja Federacji Anarchistycznej.
Listopad
[edytuj | edytuj kod]Ruch Społeczeństwa Alternatywnego (RSA) – polska organizacja anarchistyczna, która powstała w Gdańsku na początku lat 80. XX wieku. Opozycyjna wobec władz Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
Ruch Społeczeństwa Alternatywnego wywodził się ze środowiska gdańskiej młodzieży skupionej wokół pisma „Gilotyna”, które założone zostało w 1980 roku przez uczniów I Liceum Ogólnokształcącego w Gdańsku. „Gilotyna” początkowo była gazetką ścienną, ale od marca 1981 roku zaczęła ukazywać się w formie powielanej. Jej redaktorami byli: Janusz Waluszko, Krzysztof Skiba, Marcin Tryksza, Wojciech Lipka, Marek Skakuj, Maciej Kosycarz, Tomasz Bójny, Cezary Waluszko. Od jesieni 1980 roku środowisko to upolityczniło się i popadło w konflikt z władzą oraz grupami młodzieżowymi, w tym szkolną „Solidarnością”, dla których nonkonformizm „Gilotyny” był nie do zaakceptowania.
Grudzień
[edytuj | edytuj kod]
Ruch anarchistyczny na ziemiach polskich pojawił się pod koniec dziewiętnastego wieku w zaborze rosyjskim i austriackim. Anarchiści działali również w II Rzeczypospolitej i w czasie II wojny światowej. W okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej ruch anarchistyczny został zmarginalizowany i zaczął odradzać się dopiero w latach osiemdziesiątych XX wieku. Od tego czasu powstało wiele grup anarchistycznych, m.in. Ruch Społeczeństwa Alternatywnego i Federacja Anarchistyczna, która jest najważniejszą organizacją anarchistyczną w III Rzeczypospolitej.