Posiadanie

Posiadanie (łac. possessio, od sedere – siedzieć) – instytucja prawa rzeczowego oznaczająca fakt władania rzeczą przez posiadacza. Stan ten pozostaje pod ochroną prawa, jak również niesie za sobą szereg skutków o zróżnicowanym charakterze prawnym. Może się wiązać z przysługującym posiadaczowi tytułem prawnym do rzeczy.

Patrząc na posiadanie z pozaprawnego punktu widzenia, jest ono pojęciem oznaczającym faktyczną władzę osoby nad rzeczą w najbardziej "naturalnym" tego słowa znaczeniu. Przepisy o posiadaniu i jego ochronie stosuje się odpowiednio do zwierząt.

Elementy stanu posiadania

Wymogami stwierdzenia stanu posiadania są:

• fizyczne władanie rzeczą przez posiadacza (łac. corpus possesionis),
• manifestowany przez posiadacza zamiar władania rzeczą dla siebie (łac. animus rem sibi habendi) – brak tego zamiaru oznacza dzierżenie (władanie rzeczą za kogoś innego).

Rys historyczny

Jako pierwsze oddzieliło posiadanie od własności prawo rzymskie. W epoce feudalizmu zwane dzierżeniem (w terminologii staropolskiej), gewere (z niemieckiego-starogermańskiego warjan – ubierać; pierwotnie oznaczało akt przeniesienia na nowonabywcę władzy nad rzeczą, przez jej dotychczasowego posiadacza), seisin (saisine; termin pochodził od obejmowania spadku).

Skutki prawne posiadania

Z posiadaniem jako zjawiskiem prawnym Kodeks cywilny łączy skutki prawne, które można podzielić na cztery grupy:

• domniemania związane z posiadaniem, których celem jest usunięcie trudności w ustaleniu stanu faktycznego i prawnego:
  • domniemanie posiadania samoistnego
  • domniemanie ciągłości posiadania
  • domniemanie zgodności posiadania ze stanem prawnym
  • domniemanie posiadania w dobrej wierze
• ochrona posiadania w drodze przymusu państwowego albo pomocy własnej
• możliwość nabycia wykonywanego prawa przez zasiedzenie
• korzyści, przypadające posiadaczowi w dobrej wierze będące naturalnym następstwem faktycznego władania rzeczą. Dotyczy to w szczególności korzystania z rzeczy i czerpania z niej pożytków.

Klasyfikacja

• Posiadanie samoistne (władanie rzeczą jak właściciel) i zależne (władanie rzeczą jak wykonujący inne prawo, np. dzierżawy, użytkowania, najmu). Posiadacz samoistny nie traci posiadania przez to, że oddaje rzecz innej osobie w posiadanie zależne,
• posiadanie zgodne z prawem (połączone z tytułem prawnym do rzeczy) i bezprawne (posiadanie bez tego tytułu),
• posiadanie w dobrej wierze (przy usprawiedliwionej niewiedzy posiadacza o braku prawa do rzeczy) i posiadanie w złej wierze (przy wiedzy posiadacza o braku prawa do rzeczy albo przy nieusprawiedliwionej niewiedzy – gdy posiadacz powinien wiedzieć o braku prawa do rzeczy),
• posiadanie wadliwe (nabyte niedozwolonym sposobem) i niewadliwe (każde inne).

Nabycie posiadania

Posiadanie można nabyć w sposób:

• pierwotny – samodzielne nabycie przez posiadacza obu elementów posiadania, np. zawłaszczenie albo zabór cudzej rzeczy w celu przywłaszczenia,
• pochodny – przeniesienie posiadania: constitutum possessorium, traditio brevi manu, traditio corporalis i traditio longa manu.

Ochrona posiadania

W polskim prawie istnieje bezwzględny zakaz naruszania posiadania bez względu na to, czy jest w dobrej, czy złej wierze, samoistne czy zależne, prawne czy bezprawne, wadliwe czy niewadliwe. Ochrona posiadania przybiera dwojaką postać:

• ochrony siłami samego posiadacza: obrona konieczna i dozwolona samopomoc,
• ochrony na drodze sądowej (roszczenia posesoryjne): roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego oraz roszczenie o zaniechanie naruszeń posiadania – wygasają, jeśli nie będą dochodzone w ciągu roku od chwili naruszenia posiadania.

Zobacz też

• Posiadanie (Francja)

Bibliografia

• Edward Gniewek: Prawo rzeczowe. Warszawa: C. H. Beck, 2016. ISBN 978-83-255-8676-8.

Linki zewnętrzne

• Ochrona posiadania
• Jeremy Waldron: Property and Ownership (ang.). Stanford Encyclopedia of Philosophy, 2004-09-06. [dostęp 2018-01-02].

Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć prawnych w Wikipedii.