Posiadanie

Posiadanie (łac. possessio, od sedere – siedzieć) – instytucja prawa rzeczowego oznaczająca stan faktyczny, polegający na władaniu określoną rzeczą przez posiadacza. Stan ten pozostaje pod ochroną prawa, jak również niesie za sobą szereg skutków o zróżnicowanym charakterze prawnym. Może się wiązać z przysługującym posiadaczowi tytułem prawnym do rzeczy.

Patrząc na posiadanie z pozaprawnego punktu widzenia, jest ono pojęciem oznaczającym faktyczną władzę osoby nad rzeczą w najbardziej "naturalnym" tego słowa znaczeniu.

Przepisy o posiadaniu i jego ochronie stosuje się odpowiednio do zwierząt.

Elementy stanu posiadania

Zgodnie z powszechnie panującym poglądem przesłankami do stwierdzenia stanu posiadania są:

• fizyczne władanie rzeczą przez posiadacza (łac. corpus possesionis),
• manifestowany przez posiadacza zamiar władania rzeczą dla siebie (łac. animus rem sibi habendi).

Brak drugiej z wymienionych przesłanek oznacza, iż należy stwierdzić inny istotny prawnie stan faktyczny, a mianowicie dzierżenie (władanie rzeczą za kogoś innego).

Rys historyczny

Jako pierwsze oddzieliło posiadanie od własności prawo rzymskie. W epoce feudalizmu zwane dzierżeniem (w terminologii staropolskiej), gewere (z niemieckiego-starogermańskiego warjan – ubierać; pierwotnie oznaczało akt przeniesienia na nowonabywcę władzy nad rzeczą, przez jej dotychczasowego posiadacza), seisin (saisine; termin pochodził od obejmowania spadku).

Skutki prawne posiadania

Z posiadaniem jako zjawiskiem prawnym Kodeks cywilny łączy skutki prawne, które można podzielić na cztery grupy:

• domniemania związane z posiadaniem, których celem jest usunięcie trudności w ustaleniu stanu faktycznego i prawnego:
  • domniemanie posiadania samoistnego
  • domniemanie ciągłości posiadania
  • domniemanie zgodności posiadania ze stanem prawnym
  • domniemanie posiadania w dobrej wierze
• ochrona posiadania w drodze przymusu państwowego albo pomocy własnej
• możliwość nabycia wykonywanego prawa przez zasiedzenie
• korzyści, przypadające posiadaczowi w dobrej wierze będące naturalnym następstwem faktycznego władania rzeczą. Dotyczy to w szczególności korzystania z rzeczy i czerpania z niej pożytków.

Posiadanie samoistne i zależne

Kodeks cywilny dzieli posiadanie na samoistne i zależne. Posiadaczem samoistnym jest ten, który włada rzeczą jak właściciel, ale niekoniecznie musi nim być, natomiast posiadacz zależny włada rzeczą tak jak wykonujący inne prawo niż własność np. prawo dzierżawy, użytkowania, najmu. Posiadacz samoistny nie traci posiadania przez to że oddaje rzecz innej osobie w posiadanie zależne.

Inne podziały posiadania

• posiadanie zgodne z prawem (posiadanie połączone z tytułem prawnym do rzeczy) i bezprawne (posiadanie bez tego tytułu)
• posiadanie w dobrej wierze (posiadanie przy usprawiedliwionej niewiedzy posiadacza o braku prawa do rzeczy) i posiadanie w złej wierze (posiadanie przy wiedzy posiadacza o braku prawa do rzeczy albo przy nieusprawiedliwionej niewiedzy - gdy posiadacz powinien wiedzieć o braku prawa do rzeczy)
• posiadanie wadliwe (posiadanie nabyte niedozwolonym sposobem) i niewadliwe (każde inne posiadanie)

Nabycie posiadania

Posiadanie można nabyć w sposób:

• pierwotny (samodzielne nabycie przez posiadacza obu elementów posiadania, np. zawłaszczenie albo zabór cudzej rzeczy w celu przywłaszczenia)
• pochodny (przeniesienie posiadania: constitutum possessorium, traditio brevi manu, traditio corporalis i traditio longa manu).

Ochrona posiadania

W polskim prawie istnieje bezwzględny zakaz naruszania posiadania bez względu na to, czy jest w dobrej, czy złej wierze, samoistne czy zależne, prawne czy bezprawne, wadliwe czy niewadliwe. Ochrona posiadania przybiera dwojaką postać:

• ochrony siłami samego posiadacza
  • obrona konieczna
  • dozwolona samopomoc
• ochrony na drodze sądowej (roszczenia posesoryjne)
  • roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego
  • roszczenie o zaniechanie naruszeń posiadania.

Roszczenia posesoryjne wygasają, jeśli nie będą dochodzone w ciągu roku od chwili naruszenia posiadania.

Bibliografia

• Edward Gniewek: Prawo rzeczowe. Warszawa: C. H. Beck, 2016. ISBN 978-83-255-8676-8.

Linki zewnętrzne

• Ochrona posiadania

• Property and Ownership, Stanford Encyclopedia of Philosophy

Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć prawnych w Wikipedii.