Płaksowate
| Cebidae | |||
| Bonaparte, 1831[1] | |||
 Kapucynka czarnobiała (Cebus capucinus) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Parvordo | |||
| Rodzina |
płaksowate | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Cebus Erxleben, 1777 | |||
| Podrodziny | |||
| |||
Płaksowate[2] (Cebidae) – rodzina ssaków naczelnych z parvordo małp szerokonosych w obrębie infrarzędu małpokształtnych (Simiiformes).
Budowa
[edytuj | edytuj kod]Zwierzęta te osiągają średnie rozmiary, sajmiri są niewielkie[3].
Płaksowate cechuje się chwytnymi kończynami i ogonem[3].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]
Płaksowate należą do rzędu naczelnych. W obrębie tego rzędu wyróżnia się dwa podrzędy. Pierwszy, Strepsirrhini[4], czyli lemurowe[5], obejmuje lemurokształtne, palczakokształtne i lorisokształtne[4]. Drugi, Haplorrhini, czyli wyższe naczelne, obejmuje 3 infrarzędy. Pierwszym są wyrakokształtne[4] z pojedynczą rodziną wyraków o licznych cechach typowych dla lemurowych[6], kolejnymi małpy szerokonose i małpy wąskonose[4]. Podczas gdy te ostatnie obejmują małpy Starego Świata, a więc koczkodanowate[7], gibonowate i człowiekowate[8], małpy szerokonose obejmują 5 rodzin małp Nowego Świata[6], w tym właśnie płaksowate, ale także pazurkowcowate, ponocnicowate[3], sakowate i czepiakowate[9].
Do rodziny płaksowatych zalicza się dwie podrodziny[10][11][2]:
- Saimiriinae G.S. Miller, 1912 – sajmiri[11][2], 5 gatunków[2],
- Cebinae Bonaparte, 1831 – kapucynki[11][2], jednym rodzajem kapucynka z 12 gatunkami[2] bądź z dwoma rodzajami, prócz wspomnianego Cebus także z wydzielonym Sapajus[3].
Do rodziny tej zalicza się też rodzaje kopalne Acrecebus, Neosaimiri, Panamacebus[12]. Nie wszystkie źródła łączą te dwie podrodziny w jedną rodzinę. Polskie Nazewnictwo Ssaków Świata zalicza do niej również pazurkowcowate jako podrodzinę pazurkowce[2].
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Ameryka Środkowa i Południowa – od południowego Meksyku po północną Argentynę[11][13][14].
Behawior i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Płaksowate wiodą dzienny tryb życia w niewielkich grupach społecznych, liczących od kilku do kilkunastu zwierząt[3].
Są to zwierzęta raczej roślinożerne. Żywią się głównie owocami, aczkolwiek mogą spożywać także drobne zwierzęta. W zdobyciu pożywienia potrafią posługiwać się narzędziami, co świadczy o istotnej inteligencji. Mogą też używać narzędzi w obronie[3].
Należące do tej rodziny kapucynki, w szczególności kapucynka czarno-biała, trzymane są często w niewoli, od stuleci trzymają je zwłaszcza uliczni muzycy, jak kataryniarze[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Ch.-L. Bonaparte: Saggio di una distribuzione metodica degli animali vertebrati. Roma: Antonio Boulzaler, 1831, s. 6. (wł.).
- ↑ a b c d e f g Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 38–39. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d e f g Gliwicz 2020 ↓, s. 122.
- ↑ a b c d Gliwicz 2020 ↓, s. 117.
- ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 28. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b Gliwicz 2020 ↓, s. 121.
- ↑ Gliwicz 2020 ↓, s. 125.
- ↑ Gliwicz 2020 ↓, s. 126.
- ↑ Gliwicz 2020 ↓, s. 123–124.
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-13]. (ang.).
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of theMammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 186–192. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ Laurent Marivaux i inni, New record of Neosaimiri (Cebidae, Platyrrhini) from the late Middle Miocene of Peruvian Amazonia, „Journal of Human Evolution”, Elsevier, 2020, s. 102835, DOI: 10.1016/j.jhevol.2020.102835ff., ffhal-02887474 (ang.).
- ↑ A.B. Rylands, R.A. Mittermeier, B.M. Bezerra, F.P. Paim & H.L. Queiroz: Family Cebidae (Squirrel Monkeys and Capuchins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 348–413. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Family Cebidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-05].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
- Myers, P: Cebidae. (on-line), Animal Diversity Web, 2000. [dostęp 2008-05-13]. (ang.).
- Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.): Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.). Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2008-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (21 maja 2011)]. (ang.).
- Mały słownik zoologiczny: ssaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978.
- Zwierzęta. Encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 106–107. ISBN 83-01-14344-4.
- Joanna Gliwicz, Rząd: naczelne – Primates, [w:] Czesław Błaszak, Zoologia, t. Tom 3, część 3. Ssaki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020, ISBN 978-83-01-17337-1 (pol.).