Płytkowce
| Entelegynae | |
 Tygrzyk paskowany z rodziny krzyżakowatych | |
 Skakun arlekinowy z rodziny skakunowatych | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Infrarząd | |
| (bez rangi) | płytkowce |
Płytkowce[1], pająki płytkowe[1] (Entelegynae) – klad pająków z infrarzędu pająków wyższych.
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]
W pierwotnym planie budowy u samic pająków występuje pojedynczy otwór służący kopulacji i składaniu jaj. W linii ewolucyjnej Entelegynae nastąpiło wykształcenie się trzech osobnych otworów – dwóch otworów kopulacyjnych i owiporu. Nasienie trafia z otworów kopulacyjnych przewodami kopulacyjnymi do spermatek, gdzie jest przechowywane, a celem zapłodnienia samica przekazuje je kanałami zapłodnieniowymi do jaj w trakcie ich składania. W systemie tym nasienie nie cofa się, dzięki czemu jaja zapładniane są najpierw jego najwcześniej przekazanym pakietem[2][3][4]. U większości przedstawicieli płytkowców okolica otworów kopulacyjnych jest zesklerotyzowana w formie płytki płciowej (łac. epigynum, epigyne)[2][5][1], często z wyrostkami, rowkami, jamkami i innymi strukturami wspomagającymi ustawianie się bulbusa samca w trakcie kopulacji[2][5]. Ewolucja płytki płciowej związana jest także z ewolucją przeciętnie bardziej skomplikowanych niż u bezpłytkowców narządów kopulacyjnych u samców. Wśród samców płytkowców nastąpił zanik umięśnienia bulbusa, a jego ruchy i zmiana kształtu sterowane są za pośrednictwem ciśnienia hemolimfatycznego[6].
Płytka płciowa, jak i odrębność trzech otworów wielokrotnie zanikła wtórnie w niektórych liniach ewolucyjnych płytkowców, np. wśród kwadratnikowatych czy niektórych Anapidae i koliściakowatych[5]. Ponadto omawiana cecha wykształciła się niezależnie w jednej z linii ewolucyjnych nasosznikowatych[7].
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Klad ten jest powszechnie rozpoznawany. Monofiletyzm płytkowców, oprócz licznych analizm morfologicznych[7], potwierdzają także wyniki molekularnych analiz filogenetycznych m.in. Garrison i innych z 2016 roku[8], Fernández i innych z 2018 roku[9], Wheelera i innych z 2017 roku[10], Kallala i innych z 2020 roku[11] oraz Ramíreza i innych z 2021 roku[12].
Do kladu tego zalicza się rodziny[10]:
- Agelenidae – lejkowcowate
- Araneidae – krzyżakowate
- Arkyidae
- Amaurobiidae – sidliszowate
- Anyphaenidae – motaczowate
- Cheiracanthiidae – zbrojnikowate
- Cithaeronidae
- Clubionidae – aksamitnikowate
- Corinnidae
- Cryptothelidae
- Ctenidae
- Cybaeidae – topikowate
- Cycloctenidae
- Deinopidae
- Desidae
- Dictynidae – ciemieńcowate
- Eresidae – poskoczowate
- Gallieniellidae
- Gnaphosidae – worczakowate
- Hahniidae
- Hersiliidae
- Homalonychidae
- Lamponidae
- Liocranidae – obniżowate
- Linyphiidae – osnuwikowate
- Lycosidae – pogońcowate
- Malkaridae
- Megadictynidae
- Mimetidae – naśladownikowate
- Miturgidae – trawnikowcowate
- Mysmenidae
- Nephilidae[13] – prządkowate
- Nesticidae – tkańcowate
- Nicodamidae
- Oecobiidae – płachtowcowate
- Oxyopidae – śpiesznikowate
- Paraplectanoididae[13]
- Penestomidae
- Philodromidae – ślizgunowate
- Phonognathidae[13]
- Phrurolithidae
- Physoglenidae
- Phyxelididae
- Pimoidae
- Pisauridae – darownikowate
- Prodidomidae
- Psechridae
- Salticidae – skakunowate
- Selenopidae
- Senoculidae
- Sparassidae – spachaczowate
- Stiphidiidae
- Symphytognathidae
- Synaphridae
- Synotaxidae
- Tetragnathidae – kwadratnikowate
- Theridiidae – omatnikowate
- Theridiosomatidae – klejnotnikowate
- Thomisidae – ukośnikowate
- Titanoecidae
- Toxopidae
- Trachelidae
- Trachycosmidae[14]
- Trechaleidae
- Trochanteriidae
- Uloboridae – koliściakowate
- Udubidae
- Viridasiidae
- Xenoctenidae
- Zodariidae – lenikowate
- Zoropsidae
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Heiko Bellmann, Pająki i inne pajęczaki, Wydanie zaktualizowane, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2021, ISBN 978-83-7763-486-8, OCLC 1273295378 [dostęp 2022-02-07].
- ↑ a b c Rainer F. Foelix: Biology of Spiders. Wyd. III. Oxford University Press, 2011. ISBN 978-0-19-973482-5.
- ↑ Gabriele Uhl, Stefan H. Nessler, Jutta M. Schneider. Securing paternity in spiders? A review on occurrence and effects of mating plugs and male genital mutilation. „Genetica”. 138 (1), s. 75–104, 2010. DOI: 10.1007/s10709-009-9388-5.
- ↑ Marek Żabka: Pająki – Araneae. W: Zoologia: Stawonogi. T. 2, cz. 1. Szczękoczułkopodobne, skorupiaki. Czesław Błaszak (red. nauk.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 88-89. ISBN 978-83-01-16568-0.
- ↑ a b c Jonathan A. Coddington, Herbert W. Levi. Systematics and evolution of spiders (Araneae). „Annual Review of Ecology and Systematics”. 22, s. 565–592, 1991. DOI: 10.1146/annurev.es.22.110191.003025.
- ↑ Bernhard A. Huber. Evolutionary transformation from muscular to hydraulic movements in spider (Arachnida, Araneae) genitalia: A study based on histological serial sections. „Journal of Morphology”. 261 (3), s. 364–376, 2004. DOI: 10.1002/jmor.10255.
- ↑ a b C.E. Griswold, M.J. Ramírez, J.A. Coddington, N.I. Platnick. Atlas of phylogenetic data for entelegyne spiders (Araneae: Araneomorphae: Entelegynae) with comments on their phylogeny. „Proceedings of the California Academy of Sciences”. 56, s. 1-324, 2005.
- ↑ N.L. Garrison, J. Rodriguez, I. Agnarsson, J.A. Coddington, C.E. Griswold, C.a. Hamilton, M. Hedin, K.M. Kocot, J.M. Ledford, J.E. Bond. Spider phylogenomics: untangling the Spider Tree of Life. „PeerJ”. 4, 2016. DOI: 10.7717/peerj.1719.
- ↑ R. Fernández, R.J. Kallal, D. Dimitrov, J.A. Ballesteros, M.A. Arnedo, G. Giribet, G. Hormiga. Phylogenomics, diversification dynamics, and comparative transcriptomics across the Spider Tree of Life. „Current Biology”. 28, s. 1489-1497, 2018. DOI: 10.1016/j.cub.2018.03.064.
- ↑ a b Ward C. Wheeler i inni, The spider tree of life: phylogeny of Araneae based on target-gene analyses from an extensive taxon sampling. Cladistics, wyd. 6, t. 33, 2017, s. 576-616, DOI: 10.1111/cla.12182.
- ↑ Robert J. Kallal, Siddharth S. Kulkarni, Dimitar Dimitrov, Ligia R. Benavides, Miquel A. Arnedo, Gonzalo Giribet, Gustavo Hormiga. Converging on the orb: denser taxon sampling elucidates spider phylogeny and new analytical methods support repeated evolution of the orb web. „Cladistics”. 2020. s. 1–19. DOI: 10.1111/cla.12439.
- ↑ M.J. Ramírez, I.L.F. Magalhaes, S. Derkarabetian, J. Ledford, C.E. Griswold, H.M. Wood, M. Hedin. Sequence capture phylogenomics of true spiders reveals convergent evolution of respiratory systems. „Systematic Biology”. 70, s. 14-20, 2021. DOI: 10.1093/sysbio/syaa043.
- ↑ a b c Matjaž Kuntner, Klemen Čandek, Matjaž Gregorič, Eva Turk, Chris A. Hamilton, Lisa Chamberland, James Starrett, Ren-Chung Cheng, Jonathan A. Coddington, Ingi Agnarsson, Jason Bond. Increasing information content and diagnosability in family-level classifications. „Systematic Biology”. 72 (4), s. 964-971, 2023. DOI: 10.1093/sysbio/syad021.
- ↑ Azevedo, Guilherme H. F.; Bougie, Tierney; Carboni, Martin; Hedin, Marshal; Ramírez, Martín J.. Combining genomic, phenotypic and Sanger sequencing data to elucidate the phylogeny of the two-clawed spiders (Dionycha). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 166, 2022. DOI: 10.1016/j.ympev.2021.107327.