Rothschildowie
Rothschild (pol. Rotszyldowie) – żydowska rodzina bankierska, wywodząca się z Frankfurtu nad Menem[1]. Fortuna Rotszyldów (1,8 mln funtów w 1812 r. i 34,3 mln funtów w 1875 r.) wiązała się z wojnami napoleońskimi, udzielaniem pożyczek władcom i ze spekulacjami[1]. Kredyty Rotszyldów zasilały budżety państw, niemieckich wolnych miast, finanse przedsiębiorstw produkcyjnych i towarzystw kolejowych[1].
Rodzina często jest przedmiotem teorii spiskowych o charakterze antysemickim[2].
Pochodzenie
[edytuj | edytuj kod]Nazwisko Rothschild jest nazwiskiem niemieckim, wywodzącym się od określenia domu z czerwonym szyldem (język średnio-wysoko-niemiecki: rōt „czerwony” + schild „tarcza”, „znak”, „szyld”), nazwą odnotowaną już w XIII wieku.
Rodzina pochodzi z tak oznaczonego domu w dzielnicy żydowskiej we Frankfurcie nad Menem. Jej protoplastą był Isaac Rothschild, który osiedlił się w tym mieście w 1530 roku[3]. W latach sześćdziesiątych XVIII wieku młody Mayer Amschel Rothschild (1744–1812) założył kantor finansowy. Był też doradcą finansowym landgrafa Hesji w Hanau. W 1867 rodzina przeniosła się do domu Pod Zielonym Szyldem (Zum Grünen Schild).
Na początku XIX wieku jego pięciu synów rozpoczęło ekspansję rodzinnej firmy:
- w 1809 Nathan Mayer Rothschild (1777–1836) rozpoczął działalność w Londynie (N M Rothschild & Sons),
- w 1812 James Mayer Rothschild (1792–1868) w Paryżu (de Rothschild Frères),
- w 1820 Salomon Rothschild (1774–1855) w Wiedniu (S M von Rothschild),
- w 1821 Kalman Rothschild (według innych źródeł: Carl Mayer von Rothschild) (1788–1855) w Neapolu
- zaś najstarszy Amschel Mayer Rothschild (1773–1855) kontynuował działalność we Frankfurcie nad Menem.
Tytuły szlacheckie
[edytuj | edytuj kod]
W 1816 czterej bracia otrzymali tytuły baronów z rąk cesarza austriackiego Franciszka I. W 1818 tytuł otrzymał również Nathan.
Działalność finansowa
[edytuj | edytuj kod]Podejmowali spektakularne przedsięwzięcia, m.in. w 1814 finansowali koalicję antyfrancuską podczas kampanii napoleońskiej (przy czym Nathan Mayer Rothschild de facto niemal samodzielnie finansował brytyjskie działania wojenne)[4], gorączkę złota w Kalifornii i Australii, budowę kanału Sueskiego, rozwój kolejnictwa w Anglii, Francji i Hiszpanii[5] w 1887 rozwijali przemysł wydobycia kamieni szlachetnych w Afryce (De Beers) i Indiach oraz przemysł naftowy, np. w okolicach Baku i Batumi. Syn Natana – baron Lionel Nathan Rothschild (1808–1879), był pierwszym posłem do Izby Gmin pochodzenia żydowskiego. Od 1852 przez ponad 40 lat bank londyński prowadził Mennicę Królewską. W czasie kryzysu w 1929 rodzina uratowała przed upadkiem ówcześnie największy bank kraju Creditanstalt.
W czasie II wojny światowej nie funkcjonowały banki w Paryżu i Wiedniu. Szereg członków rodziny było prześladowanych. Niektórzy znaleźli schronienie w Stanach Zjednoczonych. Jedna osoba (katolicka żona jednego z braci Rothschildów) została złapana przez Niemców i osadzona w obozie koncentracyjnym Ravensbrück, gdzie zginęła. Jej mąż uciekł do Londynu.
Syjonizm
[edytuj | edytuj kod]Znaczna część rodziny wspomagała powstanie państwa Izrael, choć pewna grupa Rothschildów aktywnie sprzeciwiała się tej ideii (np. Lionel de Rothschild założył antysyjonistyczną League of British Jews[6]). Edmond James de Rothschild jest patronem pierwszego osiedla w Palestynie w Riszon le-Cijjon, które wspierał m.in. w 1887 zakładając tam winnicę.
Współczesna działalność
[edytuj | edytuj kod]Po 1960 powrócono do operacji na rynku amerykańskim (Rothschild Inc.). W 1963 powstała w Genewie La Compagnie Financière Edmond de Rothschild. W 1981 bank francuski został znacjonalizowany przez socjalistyczny rząd François Mitterranda. Rothschildowie podjęli decyzję o utworzeniu nowego banku pod nazwą Rothschild & Cie Banque. W 1989 we Frankfurcie nad Menem założył swoją spółkę bank londyński N M Rothschild & Sons. W obliczu postępującej konkurencji i koncentracji kapitału w 2003 banki – londyński, nowojorski i paryski utworzyły holding Rothschilds Continuation Holdings AG. Od 2005 w 20% jest własnością korporacji Jardine, Matheson & Co. z Hongkongu.
Rothschild to również wina z okolic Bordeaux – od 1853 Château Mouton Rothschild, od 1868 Château Lafite-Rothschild, z Płd. Afryki i Argentyny.
Rothschildowie posiadali majątki w całej Europie, m.in. na Śląsku, w latach 1844–1936 pałac w Chałupkach oraz 1845–1938 pobliskie Šilheřovice (Czechy).
Od 1999 w Warszawie działa należący do grupy przedsiębiorstw rodziny bank inwestycyjny pod nazwą RCF Polska Sp. z o.o.[7]
Nazwisko to przyjęło też wielu niezwiązanych z rodziną Żydów aszkenazyjskich.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Janusz Kaliński, Historia gospodarcza XIX i XX w., Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 2008, s. 68, ISBN 978-83-208-1733-1.
- ↑ James McConnachie, Robin Tudge: the Rough Guide to Conspiracy Theories 1. Rough Guides, 2005. ISBN 978-1-84353-445-7. (ang.).
- ↑ Julius H. Schoeps (red.): Nowy leksykon judaistyczny. 2007.
- ↑ Niall Ferguson: The Ascent of Money. A Financial History of the World, Penguin Books, London, 2008, s. 78. ISBN 978-1-846-14106-5 (ang.).
- ↑ Barton S., Historia Hiszpanii, tłum. Agnieszka Mścichowska i Marcin Mścichowski, Książka i Wiedza, Warszawa 2011.
- ↑ Thomas Kolsky, Jews Against Zionism: The American Council for Judaism, 1992, s. 17, ISBN 978-1-56639-009-5 (ang.).
- ↑ Interesy Rothschild Polska prowadzi Jacek Chwedoruk Polscy specjaliści od przejęć.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Hanks, Patrick: Dictionary of American Family Names. (Słownik nazwisk rodzin amerykańskich) Oxford University Press, ISBN 0-19-508137-4.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]
- strona rodziny. rothschild.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-31)].
- N.M. Rothschild i Synowie. rothschild.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-14)].
- Archiwa Rothschildów
- Chateau Lafite Rothschild
- Chateau Mouton Rothschild
- Stefan Bratkowski, Na scenę wchodzą Rotszyldowie, Wiedza i Życie, nr 7/1996. archiwum.wiz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-28)]. [dostęp 2015-01-13]