Dragoni

Plik:Dragoon-illustration.jpeg

Dragon okresu Rewolucji Amerykańskiej

Wirtemberscy dragoni

Wirtemberscy dragoni

Pomnik dragona w Paryżu

Dragoni – żołnierze formacji wojskowej zwanej dragonią, „wynalezionej” przez Henryka IV, króla Francji w końcu XVI wieku. Walczyli pieszo (rodzaj piechoty), a poruszali się wierzchem (konno). Używali zarówno broni palnej, jak i białej. Od XVIII w. regimenty dragonii coraz częściej walczyły również konno. W Rzeczypospolitej Obojga Narodów byli żołnierzami autoramentu cudzoziemskiego.

Nazwa prawdopodobnie wzięła się od dużego nasycenia bronią palną, stąd porównanie do smoka (draco – niektóre źródła podają, że pierwotnie była to nazwa krótszego muszkietu, na którym widniał stylizowany smok, co następnie przeniesiono na samych żołnierzy).

Pierwsza jednostka dragonii pojawiła się w wojsku litewskim w roku 1617. Była to licząca 150 żołnierzy chorągiew dowodzona przez Ceridona.

Dragoni w wojsku polskim

Rzeczpospolita Obojga Narodów

XVII wiek

W Rzeczypospolitej Obojga Narodów, w XVII w., były to jednostki walczące pieszo, podobnie jak pierwowzór, a uzbrojone w muszkiety, arkebuzy, półhaki, pistolety oraz szable, pałasze bądź rapiery. Najczęściej stosowanym zestawem uzbrojenia był muszkiet lontowy, dwa pistolety kołowe i szabla lub pałasz. Natomiast jako rodzaj lekkiego stroju ochronnego, mniej więcej od początku lat 40. XVII w. noszono kolety. Dragonów organizowano w samodzielne chorągwie (niekiedy nazywane kompaniami), skwadrony (nie należy mylić ze szwadronami) lub regimenty.

W armii koronnej pierwszą znaną nam jednostką dragonii była najemna chorągiew Seja, licząca 200 ludzi, wynajęta w roku 1618 na kampanię moskiewską królewicza Władysława. Od połowy XVII w. dragonia stanowiła około połowy całości sił zbrojnych Rzeczypospolitej. Jej liczba rosła od lat 20. XVII wieku wraz ze zwiększaniem się potrzeby używania na polu walki jednostek dysponujących dużą siłą ognia - w 1649 r. dragonia stanowiła 22,5% armii litewskiej, w 1650 roku 24%, a w roku 1661 roku dragoni stanowili już 40% całej armii litewskiej.
Szczególny typ dragonów stanowili semeni umundurowani na wzór Kozaków niżowych.

XVIII wiek

Od XVIII w. dragońskie pułki Straży Przedniej były najbardziej wartościowymi formacjami kawaleryjskimi armii Rzeczypospolitej, utrzymując porządek na terenie kraju oraz walcząc przede wszystkim z buntującymi się Kozakami ukraińskimi, tzw. hajdamakami. Po likwidacji podziału na autoramenty oraz reorganizacji armii Rzeczypospolitej po I rozbiorze Polski (1772) dragońskie pułki Straży Przedniej przekształcono w pułki tzw. przedniej straży.

Istniał też gwardyjski regiment dragonii – Regiment Gwardii Konnej Koronnej. Nazywano ich potocznie dragonami mirowskimi. Wraz z upadkiem insurekcji kościuszkowskiej skończyła się historia dragonii w armii polskiej.

Regimenty dragonów koronnych

• Regiment Gwardii Konnej Koronnej
• Regiment Konny im. Królowej
• Regiment Konny im. Królewicza
• Regiment Konny Buławy Wielkiej Koronnej
• Regiment Konny Buławy Polnej Koronnej

Regimenty dragonów litewskich

• Regiment Gwardii Konnej Wielkiego Księstwa Litewskiego
• Regiment Dragonów Królewicza Imci Wielkiego Księstwa Litewskiego
• Regiment Konny Buławy Wielkiej Litewskiej
• Regiment Konny Buławy Polnej Litewskiej

PSZ na Zachodzie

W latach 1942–1947, w wielkich jednostkach pancernych Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, organizowanych na podstawie brytyjskich etatów wojennych, nazwę dragonów nosiły pododdziały piechoty, które przemieszczając się i walcząc na transporterach opancerzonych bezpośrednio wspierały pododdziały czołgów.

• 10 Pułk Dragonów w składzie 10 Brygady Kawalerii Pancernej 1 Dywizji Pancernej,
• 16 Pułk Dragonów w składzie 16 Samodzielnej Brygady Pancernej.

Nie zdołano zorganizować oddziału dragonów w składzie 14 Wielkopolskiej Brygady Pancernej mimo, że niektórzy autorzy (Witold Biegański, Cezary Leżeński) błędnie informowali o istnieniu 14 Pułku Dragonów.

Według Tadeusza Jeziorowskiego we wrześniu 1945 r. płk Władysław Bobiński, dowódca 14 BPanc. zaproponował gen. dyw. Władysławowi Andersowi nazwanie nowego oddziału 55 Poznańskim Batalionem Motorowym.

Rolę dragonów w 2 Brygadzie Pancernej 2 Warszawskiej Dywizji Pancernej pełnił 2 Batalion Komandosów Zmotoryzowanych.

Dragoni na świecie

Formacje dragońskie były popularne w armiach europejskich aż do czasów dzisiejszych, zwłaszcza w armiach Francji (od XVI w. do dzisiaj), w armiach Królestwa Brytyjskiego (od XVIII w. do dzisiaj) itp. Na przełomie XVII i XVIII wieku dragonia zaliczona została do jazdy (w Polsce od roku 1717), zachowując przy tym karabin z bagnetem. Nadal szkolona była do walki pieszej, ale bardzo rzadko używana w tym charakterze. W XVIII wieku dragonia stała się najliczniejszym rodzajem jazdy (w armii rosyjskiej za panowania Piotra I stanowiła całą regularną kawalerię). Stała się jazdą pośrednią między ciężkimi kirasjerami a lekkimi huzarami i ułanami.

Bibliografia

• A.A. Majewski: Moskwa 1617-1618, Warszawa 2006, ISBN 83-11-10535-9.
• Tadeusz Jeziorowski, Wielkopolska kawaleria pancerna i zmotoryzowana w Polskich Siłach Zbrojnych, w Lance do boju. Szkice historyczne do dziejów jazdy wielkopolskiej X wiek – 1945 r. pod redakcją naukową Bogusława Polaka, Poznań 1986 r.
• Cezary Leżeński, Zostały tylko ślady podków, Warszawa 1978.
• Witold Biegański, Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej, tom 5, Regularne jednostki Wojska Polskiego na zachodzie. Formowanie, działania bojowe, organizacja, metryki dywizji i brygad, Warszawa 1967.
• Mała Encyklopedia Wojskowa, 1967, Wydanie I.