14 Wielkopolska Brygada Pancerna
 Oznaka brygady[a]. | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1944 |
| Rozformowanie |
1947 |
| Nazwa wyróżniająca | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
3/14 Wielkopolska Brygada Pancerna (3/14 BPanc) – wielka jednostka pancerna Polskich Sił Zbrojnych.
Wzrastające w czasie walk na Półwyspie Apenińskim stany osobowe 2 Korpusu Polskiego pozwoliły na znaczna rozbudowę oddziałów polskich i tworzenie nowych. Planując w korpusie zwiększenie liczby jednostek pancernych, podjęto decyzję o utworzeniu jesienią 1944 nowej samodzielnej 3 Wielkopolskiej Brygady Pancernej z przeznaczeniem dla 3 Korpusu Polskiego[2]. Oficjalnie została powołana rozkazem gen. dyw. Władysława Andersa z 12 grudnia 1944.
Na podstawie rozkazu Naczelnego Wodza wydanego 8 marca 1945 jednostka przemianowana została na 14 Wielkopolską Brygadę Pancerną. Zmiana nazwy ogłoszona została w rozkazie dziennym dowódcy brygady w dniu 25 kwietnia tego roku.
Formowanie[edytuj | edytuj kod]
Prace organizacyjne zaczęto już we wrześniu 1944. Na dowódcę został wyznaczony dotychczasowy zastępca dowódcy 2 Brygady Pancernej płk Władysław Bobiński[3].
Pułk Ułanów Karpackich oddał połowę swego stanu na zorganizowanie nowo powstającego 10 Pułku Huzarów oraz kwatery głównej brygady.
Kolejny pułk pancerny, 3 Pułk Ułanów Śląskich, powstawał na bazie formowanego od 29 lipca 1944 roku "pułku ułanów, jako baonu szturmowego przy 2 Brygadzie Pancernej" noszącego od 21 sierpnia 1944 r. miano 3 Pułku Ułanów Śląskich.
W pełni zorganizowanym, wyszkolonym i uczestniczącym w walkach był 15 Pułk Ułanów. Był to jednak pułk rozpoznawczy dywizji piechoty na samochodach pancernych. Sprzęt ten i połowę swego stanu miał wkrótce zdać dla nowo tworzonego, odradzanego 25 Pułku Ułanów Wielkopolskich. Otrzymane w zamian uzupełnienia i własną kadrę musiał przeszkolić do zadań przewidzianych dla pułku pancernego.
Szkolenie w Egipcie[edytuj | edytuj kod]
Kiedy w styczniu 1945 roku do pułków nadal napływały uzupełnienia, dowódca brygady, płk Bobiński wraz z kwatermistrzem, mjr. dypl. Aleksandrem Mieczkowskim przydzielonym z kwatermistrzostwa Korpusu, znajdowali się już w Egipcie.
7 stycznia oddziały Brygady zaokrętowano w Tarencie, kierując transport do Egiptu. Port Said osiągnięto 10 stycznia, po czym oddziały koleją przewieziono do obozu Qassasin, 80 km od Kairu.
Aż do końca pobytu w Egipcie brygada prowadziła intensywne, wszechstronne szkolenie bojowe.
Przeszkolenie pancerne odbywało się w polskim ośrodku (Polish Wing) przy brytyjskim centrum wyszkolenia pancernego RAC School Abassia na przedmieściu Kairu. Powołano Komendę Kursów Polskiej Brygady Pancernej. Rozpoczęła ona działanie już 25 stycznia, organizując kursy kierowania czołgiem, strzeleckie i radiowe. Jednocześnie odbywała się nauka w oddziałach, dalej uzupełniających swoje stany osobowe.
Na kursy taktyczne dla dowódców i zastępców dowódców pułków oraz dowódców i zastępców dowódców szwadronów kierowano oficerów do Benevento we Włoszech.
Upały i częste burze piaskowe utrudniały jednak naukę. Podjęto więc starania o przesunięcie brygady nad morze. W kilka dni po zakończeniu wojny w Europie (13—15 maja 1945) brygada przeszła do obozu I Kingi Mariut obok El–Amirija, na skraju Pustyni Zachodniej, niedaleko Aleksandrii, dalej kontynuując szkolenie.
Posiadając czołgi tylko na jeden szwadron w każdym pułku, początkowo prowadzono ćwiczenia plutonami.
W kolejnych miesiącach przyjęto zasadę, że co osiem dni pułki kolejno przejmowały sprzęt na swój stan, doskonaląc opanowanie zadań na wszystkich szczeblach dowodzenia.
W dniach 18—20 września inspekcjonował brygadę dowódca 2 Korpusu, gen. Anders.
W składzie wojsk okupacyjnych[edytuj | edytuj kod]
Jesienią 1945 zapadła decyzja przewiezienia brygady do Włoch i dołączenia jej do oddziałów 2 Korpusu będącego ówcześnie częścią alianckich wojsk okupacyjnych. 8 października 1945 roku rozpoczęto zdawanie sprzętu, a 14 Brygadę zaokrętowano, pozostawiając w Egipcie tylko oddział likwidacyjny i szwadron szkolny w Abassia. 17 października brygada przybyła z Egiptu do włoskiego portu Tarent i przeszła pod operacyjne dowództwo 2 Korpusu Polskiego. Ponieważ oddziały brygady nie posiadały ciężkiego sprzętu, rozmieszczono je tymczasowo na południu Włoch, w okolicach miejscowości Mottola, w rejonie Bazy 2 Korpusu Polskiego. Po krótkim pobycie w okolicach portu, jednostki przeszły w rejon Chieti (kwatera główna brygady i 3 pułk ułanów[4]), Pescara, Lanciano (10 pułku huzarów) i Giulianova (15 pułk ułanów). Otrzymany ponownie sprzęt w ilości po 6 Shermanów na szwadron wykorzystywano do doskonalenia wyszkolenia. W ciągu listopada 1945 oddziały brygady pełniły służbę wartowniczą w obozach rozmieszczonych wzdłuż drogi Taranto-Bari, cały czas uzupełniając park materiałowy i oczekując na przemieszczenie[5]. Mając w perspektywie demobilizację, przystąpiono do uzupełniania wykształcenia ogólnego i zawodowego żołnierzy w szkołach prowadzonych w Korpusie. W grudniu 1945 brygada ostatecznie została przesunięta do nowych miejsc postoju w rejonie Chieti-Lanciano[1].
Wielka Brytania – epilog[edytuj | edytuj kod]
Po decyzji o przeniesieniu 2 Korpusu do Wielkiej Brytanii w celu demobilizacji, oddziały brygady jako jedne z pierwszych opuściły Włochy. Zaokrętowały się 22 czerwca 1946 w Neapolu i odpłynęły do Glasgow.
Przewiezione ze Szkocji na południe Anglii, otrzymały obozy koło Petworth (10 pułk Huzarów Wileńskich) i Horsham (3 i 15 pułk ułanów). Żołnierze powoli odchodzili z brygady do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. Miał on zapewnić zdobycie zawodu cywilnego.
Ostatnie święta pułkowe w mundurach, ale już przy znacznie uszczuplonych stanach, obchodzono jeszcze w 1947.
W lipcu, w kolejnym obozie w Slinford, z resztek jednostek brygady utworzono tzw. Basie Unit 340 pod dowództwem ppłk. Bielińskiego. Ostatni demobilizowani żołnierze opuścili szeregi we wrześniu 1948 roku wraz z rozwiązaniem PKPR. 14 Wielkopolska Brygada Pancerna przestała istnieć.
Struktura i obsada personalna[edytuj | edytuj kod]
- dowódca brygady – płk Władysław Bobiński
- zastępca – płk Eugeniusz Święcicki (od 13 XI 1945)
- szef sztabu – mjr dypl. art. kon. Wojciech Rankowicz
- I oficer operacyjny
- II oficer operacyjny
- oficer informacyjny
- szef łączności – mjr Wincenty Janecki
- adiutant – por. Franciszek Źóltowski
- kwatermistrz – mjr dypl. Aleksander Mieczkowski
- szef służby materiałowej – kpt. Henryk Mrazek
- szef służby pieniężnej – kpt. Alfons Kosman
- szef służby warsztatowej – rtm. Włodzimierz Balicki
- szef sztabu kwat. – rtm. Stanisław Szczypa
- szef służby duszpasterstwa – ks. kpt. Stanisław Cynar
- szef służby zdrowia – por. lek. Stanisław Sychta
- komendant Kwatery Głównej – mjr Stanisław Kiczan
- zastępca – rtm. Jerzy Mielżyński
- dowódca szwadronu ochrony sztabu – por. Wacław Własak
- 15 pułk Ułanów Poznańskich – ppłk Adam Bieliński[c]
- 3 pułk Ułanów Śląskich – płk Eugeniusz Święcicki
- 10 Pułk Huzarów Wołyńskich – mjr Antoni Smodlibowski
- 14 Wielkopolska kompania saperów[8] – kpt. Jerzy Golmski
- 14 szwadron dostawy czołgów - rtm. Aleksander Głowacki[6]
- 14 lekka kompania sanitarna – por. lek. Stanisław Sychta
- 14 pluton żandarmerii
- 16 sąd polowy
- 14 kompania warsztatowa – rtm. Karol Mrowiec
- 14 kompania zaopatrywania – rtm. Tadeusz Kościesza–Rakowski
- park materiałowy
- baon motorowy
20 września 1945 brygada osiągnęła stan 280 oficerów i 3720 szeregowych.
Sprzętu pancernego do końca wojny brygada jednak nie otrzymała w wystarczającej ilości. Posiadając według stanu na dzień 1 czerwca 1945 jedynie 67, a więc na jeden pułk Shermanów, 6 Stuartów i 11 Scout–carów[9].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Żak 2014 ↓, s. 129.
- ↑ Komornicki 1984 ↓, s. 58.
- ↑ Biegański 1990 ↓, s. 66.
- ↑ Rankowicz 2002 ↓, s. 220.
- ↑ Żak 2014 ↓, s. 128.
- ↑ a b c d e f g Rankowicz 2002 ↓, s. 214-216.
- ↑ Kamiński 2004 ↓, s. 56.
- ↑ Żak 2014 ↓, s. 379.
- ↑ Polak (red.) 1986 ↓, s. 363–365.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Witold Biegański: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1990. ISBN 83-03-02923-1.
- Witold Biegański: Wojsko Polskie. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 5, Regularne jednostki Wojska Polskiego na Zachodzie. Formowanie, działania bojowe, organizacja, metryki dywizji i brygad. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.
- Bogusław Polak (red.): Lance do boju. Szkice historyczne z dziejów jazdy wielkopolskiej X wiek – 1945 r.. Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1986. ISBN 83-03-01373-4.
- Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie 1939–1945: barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984. ISBN 83-223-2055-8.
- Zbigniew Lalak: Broń pancerna w PSZ 1939–1945. Warszawa: Pegaz–Bis, O.K. Media, 2004. ISBN 83-922002-0-9.
- Zbigniew Lalak: Kawaleria pancerna w PSZ 1940–1945. Warszawa: Pegaz–Bis: O.K. Media, 2004. ISBN 83-60619-00-X.
- Jakub Żak: Nie walczyli dla siebie. Powojenna odyseja 2 Korpusu Polskiego. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2014. ISBN 978-83-7399-621-2.
- Wojciech Rankowicz: Żołnierska dusza. Wspomnienia 1938-1954. Warszawa: Wydawnictwo Książkowe Twój Styl, 2002. ISBN 83-7163-234-7.
| Dywizje | |
|---|---|
| Brygady | |
| Pułki | |
| Wyposażenie |
|