Grozny: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m Weryfikacja faktów historycznych.
WP:SK+ToS+Bn+mSI, usunięcie zbędnych linków do dat, drobne redakcyjne, drobne techniczne
Linia 8: Linia 8:
|dopełniacz nazwy = Groznego
|dopełniacz nazwy = Groznego
|państwo = RU-CE
|państwo = RU-CE
|1. jednostka administracyjna =
|1. jednostka administracyjna =
|data założenia = [[1818]]
|data założenia = 1818
|prawa miejskie = [[1869]]
|prawa miejskie = 1869
|stanowisko zarządzającego = mer
|stanowisko zarządzającego = mer
|zarządzający = [[Muslim Chuczijew]]
|zarządzający = [[Muslim Chuczijew]]
Linia 25: Linia 25:
|commons = Category:Grozny
|commons = Category:Grozny
|www = http://grozny-virtual.su
|www = http://grozny-virtual.su
|wikisłownik = Grozny
|wikisłownik = Grozny
}}
}}
'''Grozny''' ({{w języku|ru|Гро́зный}}, ''Groznyj''; [[język czeczeński|czecz.]] Соьлжа-ГӀала, ''Sölƶa-Ġala'') – [[miasto]] w [[Rosja|Rosji]], stolica [[Czeczenia|Czeczenii]]. W 2010 roku miasto liczyło ok. 270 tys. mieszkańców (wobec ok. 400 tys. na początku [[Lata 90. XX wieku|lat 90. XX wieku]]).
'''Grozny''' ({{w języku|ru|Гро́зный}}, ''Groznyj''; [[język czeczeński|czecz.]] Соьлжа-ГӀала, ''Sölƶa-Ġala'') – [[miasto]] w [[Rosja|Rosji]], stolica [[Czeczenia|Czeczenii]]. W 2010 roku miasto liczyło ok. 270 tys. mieszkańców (wobec ok. 400 tys. na początku lat 90. XX wieku).


Czeczeńcy używają też nazwy '''Dżochar-Gala''' ([[język czeczeński|czecz.]] Джохар-ГӀала / ''Dƶoxar-Ġala''), na cześć [[Dżochar Dudajew|Dżochara Dudajewa]].
Czeczeńcy używają też nazwy '''Dżochar-Gala''' ([[język czeczeński|czecz.]] Джохар-ГӀала / ''Dƶoxar-Ġala''), na cześć [[Dżochar Dudajew|Dżochara Dudajewa]].


== Historia ==
== Historia ==
Miasto zostało założone przez [[Rosjanie|Rosjan]] w [[1818]] roku jako placówka wojskowa podczas [[Wojna kaukaska|wojny kaukaskiej]]. Pierwotnie było zamieszkane przez ludność [[Słowianie|słowiańską]] ([[Kozacy|Kozaków]]), jednak władze [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]], zwalczające Kozaków, zachęcały [[Czeczeni|Czeczenów]] do osiedlania się w mieście. W [[1944]] roku [[islam|muzułmańscy]] mieszkańcy miasta zostali wysiedleni do [[Azja Środkowa|Azji Środkowej]], w [[1957]] zezwolono im na powrót. W [[1960]] liczba Czeczenów mieszkających w Groznym przekroczyła liczbę Rosjan. Obecnie Czeczeni stanowią ponad 95% mieszkańców miasta.
Miasto zostało założone przez [[Rosjanie|Rosjan]] w 1818 roku jako placówka wojskowa podczas [[Wojna kaukaska|wojny kaukaskiej]]. Pierwotnie było zamieszkane przez ludność [[Słowianie|słowiańską]] ([[Kozacy|Kozaków]]), jednak władze [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]], zwalczające Kozaków, zachęcały [[Czeczeni|Czeczenów]] do osiedlania się w mieście. W 1944 roku [[islam|muzułmańscy]] mieszkańcy miasta zostali wysiedleni do [[Azja Środkowa|Azji Środkowej]], w 1957 zezwolono im na powrót. W 1960 liczba Czeczenów mieszkających w Groznym przekroczyła liczbę Rosjan. Obecnie Czeczeni stanowią ponad 95% mieszkańców miasta.


W [[lata 90. XX wieku|latach 90.]], podczas wojen mających na celu zajęcie Czeczenii i włączenie w skład [[Federacja Rosyjska|Federacji Rosyjskiej]] ([[I wojna czeczeńska|I]] i [[II wojna czeczeńska]]), Grozny został znacznie zniszczony w wyniku działań wojsk rosyjskich. Status stolicy republiki został przyznany [[18 kwietnia]] [[2001]] roku. Uroczyste otwarcie nowych budynków władz miasta (tzw. ''Biały Dom'') miało miejsce 5 dni później. Zostały one częściowo zniszczone w zamachu bombowym [[27 grudnia]] [[2002]] roku. W [[2003]] roku [[Organizacja Narodów Zjednoczonych|ONZ]] nazwała Grozny najbardziej zniszczonym miastem na Ziemi<ref>{{Cytuj | url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/from_our_own_correspondent/6414603.stm | tytuł=BBC NEWS &#124; Programmes &#124; From Our Own Correspondent &#124; Scars remain amid Chechen revival<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=news.bbc.co.uk | data dostępu=2017-11-23}}</ref>.
W latach 90., podczas wojen mających na celu zajęcie Czeczenii i włączenie w skład [[Federacja Rosyjska|Federacji Rosyjskiej]] ([[I wojna czeczeńska|I]] i [[II wojna czeczeńska]]), Grozny został znacznie zniszczony w wyniku działań wojsk rosyjskich. Status stolicy republiki został przyznany 18 kwietnia 2001 roku. Uroczyste otwarcie nowych budynków władz miasta (tzw. ''Biały Dom'') miało miejsce 5 dni później. Zostały one częściowo zniszczone w zamachu bombowym 27 grudnia 2002 roku. W 2003 roku [[Organizacja Narodów Zjednoczonych|ONZ]] nazwała Grozny najbardziej zniszczonym miastem na Ziemi<ref>{{Cytuj |url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/from_our_own_correspondent/6414603.stm |tytuł = BBC NEWS &#124; Programmes &#124; From Our Own Correspondent &#124; Scars remain amid Chechen revival |opublikowany = news.bbc.co.uk |data dostępu = 2017-11-23}}</ref>.


W pierwszych latach po II wojnie czeczeńskiej Grozny nie był spokojnym miastem. Często miały tam miejsce zamachy terrorystyczne i porachunki [[mafia|mafijne]]. W jednym z zamachów zginął w 2004 roku prezydent Czeczenii [[Achmad Kadyrow]]. Po wojnie nastąpiła rekonstrukcja miasta po stratach wojennych dzięki dotacjom rosyjskim. W [[2005]] r. ostatecznie zakończono renowację głównej arterii miasta – Prospektu Pobiedy (obecnie Prospekt Putina) w centrum Groznego. W [[2011]] r. ukończono budowę nowoczesnego kompleksu biznesowo-mieszkalnego [[Grozny City]].
W pierwszych latach po II wojnie czeczeńskiej Grozny nie był spokojnym miastem. Często miały tam miejsce zamachy terrorystyczne i porachunki [[mafia|mafijne]]. W jednym z zamachów zginął w 2004 roku prezydent Czeczenii [[Achmad Kadyrow]]. Po wojnie nastąpiła rekonstrukcja miasta po stratach wojennych dzięki dotacjom rosyjskim. W 2005 r. ostatecznie zakończono renowację głównej arterii miasta – Prospektu Pobiedy (obecnie Prospekt Putina) w centrum Groznego. W 2011 r. ukończono budowę nowoczesnego kompleksu biznesowo-mieszkalnego [[Grozny City]].


W [[1892]] roku w Groznym urodził się [[Stefan Narębski]] - polski architekt, a w [[1980]] [[Mamed Chalidow]] - polski zawodnik mieszanych sztuk walki pochodzenia czeczeńskiego.
W 1892 roku w Groznym urodził się [[Stefan Narębski]] – polski architekt, a w 1980 [[Mamed Chalidow]] – polski zawodnik mieszanych sztuk walki pochodzenia czeczeńskiego.


== Demografia ==
== Demografia ==
Skład narodowościowy i etniczny w latach [[1897]] i [[2010]] na podstawie oficjalnych danych rosyjskich:
Skład narodowościowy i etniczny w latach 1897 i 2010 na podstawie oficjalnych danych rosyjskich:
* 1897<ref>{{Cytuj | url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/emp_lan_97_uezd.php?reg=502 | tytuł=Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=demoscope.ru | data dostępu=2017-11-23}}</ref>
* 1897<ref>{{Cytuj |url = http://demoscope.ru/weekly/ssp/emp_lan_97_uezd.php?reg=502 |tytuł = Демоскоп Weekly – Приложение. Справочник статистических показателей |opublikowany = demoscope.ru |data dostępu = 2017-11-23}}</ref>
<div style="-moz-column-count:2; column-count:2;">
<div style="-moz-column-count:2; column-count:2;">
# [[Rosjanie]]: 10 349 (66,49%)
# [[Rosjanie]]: 10 349 (66,49%)
# [[Żydzi]]: 1 686 (10,83%)
# [[Żydzi]]: 1686 (10,83%)
# [[Ukraińcy]]: 970 (6,23%)
# [[Ukraińcy]]: 970 (6,23%)
# [[Czeczeni]]: 498 (3,20%)
# [[Czeczeni]]: 498 (3,20%)
Linia 59: Linia 59:
<div style="-moz-column-count:2; column-count:2;">
<div style="-moz-column-count:2; column-count:2;">
# [[Czeczeni]]: 254 558 (93,73%)
# [[Czeczeni]]: 254 558 (93,73%)
# [[Rosjanie]]: 8 961 (3,30%)
# [[Rosjanie]]: 8961 (3,30%)
# [[Kumycy]]: 1 376 (0,51%)
# [[Kumycy]]: 1376 (0,51%)
# [[Ingusze]]: 992 (0,37%)
# [[Ingusze]]: 992 (0,37%)
# [[Awarowie (naród kaukaski)|Awarowie]]: 710 (0,26%)
# [[Awarowie (naród kaukaski)|Awarowie]]: 710 (0,26%)
Linia 68: Linia 68:
</div>
</div>


==Religia ==
== Religia ==
* [[Meczet Achmada Kadyrowa|Meczet Achmada Kadyrowa ''Serce Czeczenii'']] wzniesiony w 2008 r., jeden z największych w Europie;
* [[Meczet Achmada Kadyrowa|Meczet Achmada Kadyrowa ''Serce Czeczenii'']] wzniesiony w 2008 r., jeden z największych w Europie;
* [[Cerkiew św. Michała Archanioła w Groznym|Cerkiew pw. św. Michała Archanioła]] z 1892 r., zniszczona podczas [[Wojna czeczeńska|wojen czeczeńskich]], zrekonstruowana w 2009 r.
* [[Cerkiew św. Michała Archanioła w Groznym|Cerkiew pw. św. Michała Archanioła]] z 1892 r., zniszczona podczas [[Wojna czeczeńska|wojen czeczeńskich]], zrekonstruowana w 2009 r.

== Sport ==
== Sport ==
* [[Achmat Grozny]] - klub [[Piłka nożna|piłkarski]]
* [[Achmat Grozny]] – klub [[Piłka nożna|piłkarski]]
* [[WK Grozny]] - klub [[piłka siatkowa|siatkarski]]
* [[WK Grozny]] – klub [[piłka siatkowa|siatkarski]]
* Rodzinne miasto [[Julija Jefimowa|Juliji Jefimowej]]
* Rodzinne miasto [[Julija Jefimowa|Juliji Jefimowej]]


== Galeria ==
== Galeria ==
<gallery>
<gallery>
Plik:Grozny - damaged flat building (2006).jpg|Blok w Groznym <small>([[2006]])</small>
Plik:Grozny - damaged flat building (2006).jpg|Blok w Groznym <small>(2006)</small>
Plik:Evstafiev-chechnya-palace-gunman.jpg|Pałac prezydencki w Groznym w 1995 roku <br />Foto: [[Michaił Jewstafjew]]
Plik:Evstafiev-chechnya-palace-gunman.jpg|Pałac prezydencki w Groznym w 1995 roku<br />Foto: [[Michaił Jewstafjew]]
Plik:City of Grozny in 2011.jpg|Grozny w 2011 roku <br />Foto: [[Adam Smit]]
Plik:City of Grozny in 2011.jpg|Grozny w 2011 roku<br />Foto: [[Adam Smit]]
Plik:Groz-10.PNG|Meczet "[[Meczet Achmada Kadyrowa|Serce Czeczenii]]" w 2010<br />Foto: [[Stanislaw Gaiduk]]
Plik:Groz-10.PNG|Meczet „[[Meczet Achmada Kadyrowa|Serce Czeczenii]]” w 2010<br />Foto: [[Stanislaw Gaiduk]]
Plik:Grozny - Bazaar (2006).jpg|Zniszczone bloki mieszkalne w Groznym, 2006 rok
Plik:Grozny - Bazaar (2006).jpg|Zniszczone bloki mieszkalne w Groznym, 2006 rok
</small><!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (TAG ZAMYKAJĄCY BEZ OTWIERAJĄCEGO?) -->

</small>
</gallery>
</gallery>


== Miasta partnerskie ==
== Miasta partnerskie ==
* {{Flaga|POL}} [[Kraków]], [[Polska]]<ref>[[16 kwietnia]] [[1997]] r. – jednostronnie, porozumienie nigdy nie parafowane przez władze Groznego</ref>
* {{Flaga|POL}} [[Kraków]], [[Polska]]<ref>16 kwietnia 1997 r. – jednostronnie, porozumienie nigdy nie parafowane przez władze Groznego.</ref>
* {{Flaga|POL}} [[Warszawa]], [[Polska]]<ref>1997 r.</ref>
* {{Flaga|POL}} [[Warszawa]], [[Polska]]<ref>1997 r.</ref>
* {{Flaga|UKR}} [[Odessa]], [[Ukraina]]
* {{Flaga|UKR}} [[Odessa]], [[Ukraina]]

Wersja z 00:10, 13 mar 2022

Grozny
Гро́зный
Ilustracja
Grozny (2016)
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Rosja

Republika

 Czeczenia

Data założenia

1818

Prawa miejskie

1869

Mer

Muslim Chuczijew

Powierzchnia

324,16 km²

Populacja (2021)
• liczba ludności
• gęstość


324 602[1]
1001,36 os./km²

Nr kierunkowy

+7 8712

Kod pocztowy

364000-364099

Tablice rejestracyjne

95

Położenie na mapie Czeczenii
Mapa konturowa Czeczenii, w centrum znajduje się punkt z opisem „Grozny”
Położenie na mapie Rosji
Mapa konturowa Rosji, blisko lewej krawiędzi nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Grozny”
Ziemia43°19′N 45°41′E/43,316667 45,683333
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Grozny (ros. Гро́зный, Groznyj; czecz. Соьлжа-ГӀала, Sölƶa-Ġala) – miasto w Rosji, stolica Czeczenii. W 2010 roku miasto liczyło ok. 270 tys. mieszkańców (wobec ok. 400 tys. na początku lat 90. XX wieku).

Czeczeńcy używają też nazwy Dżochar-Gala (czecz. Джохар-ГӀала / Dƶoxar-Ġala), na cześć Dżochara Dudajewa.

Historia

Miasto zostało założone przez Rosjan w 1818 roku jako placówka wojskowa podczas wojny kaukaskiej. Pierwotnie było zamieszkane przez ludność słowiańską (Kozaków), jednak władze ZSRR, zwalczające Kozaków, zachęcały Czeczenów do osiedlania się w mieście. W 1944 roku muzułmańscy mieszkańcy miasta zostali wysiedleni do Azji Środkowej, w 1957 zezwolono im na powrót. W 1960 liczba Czeczenów mieszkających w Groznym przekroczyła liczbę Rosjan. Obecnie Czeczeni stanowią ponad 95% mieszkańców miasta.

W latach 90., podczas wojen mających na celu zajęcie Czeczenii i włączenie w skład Federacji Rosyjskiej (I i II wojna czeczeńska), Grozny został znacznie zniszczony w wyniku działań wojsk rosyjskich. Status stolicy republiki został przyznany 18 kwietnia 2001 roku. Uroczyste otwarcie nowych budynków władz miasta (tzw. Biały Dom) miało miejsce 5 dni później. Zostały one częściowo zniszczone w zamachu bombowym 27 grudnia 2002 roku. W 2003 roku ONZ nazwała Grozny najbardziej zniszczonym miastem na Ziemi[2].

W pierwszych latach po II wojnie czeczeńskiej Grozny nie był spokojnym miastem. Często miały tam miejsce zamachy terrorystyczne i porachunki mafijne. W jednym z zamachów zginął w 2004 roku prezydent Czeczenii Achmad Kadyrow. Po wojnie nastąpiła rekonstrukcja miasta po stratach wojennych dzięki dotacjom rosyjskim. W 2005 r. ostatecznie zakończono renowację głównej arterii miasta – Prospektu Pobiedy (obecnie Prospekt Putina) w centrum Groznego. W 2011 r. ukończono budowę nowoczesnego kompleksu biznesowo-mieszkalnego Grozny City.

W 1892 roku w Groznym urodził się Stefan Narębski – polski architekt, a w 1980 Mamed Chalidow – polski zawodnik mieszanych sztuk walki pochodzenia czeczeńskiego.

Demografia

Skład narodowościowy i etniczny w latach 1897 i 2010 na podstawie oficjalnych danych rosyjskich:

  1. Rosjanie: 10 349 (66,49%)
  2. Żydzi: 1686 (10,83%)
  3. Ukraińcy: 970 (6,23%)
  4. Czeczeni: 498 (3,20%)
  5. Polacy: 407 (2,61%)
  6. Ormianie: 352 (2,26%)
  7. Azerowie i Tatarzy: 272 (1,75%)
  8. Persowie: 267 (1,72%)
  9. Gruzini: 218 (1,4%)
  10. Niemcy: 134 (0,86%)
  • 2010
  1. Czeczeni: 254 558 (93,73%)
  2. Rosjanie: 8961 (3,30%)
  3. Kumycy: 1376 (0,51%)
  4. Ingusze: 992 (0,37%)
  5. Awarowie: 710 (0,26%)
  6. Tabasaranowie: 608 (0,22%)
  7. Lezgini: 365 (0,13%)
  8. Kazachowie: 310 (0,11%)

Religia

Sport

Galeria

Miasta partnerskie

Przypisy

  1. ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2021 года [online], rosstat.gov.ru [dostęp 2021-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-02] (ros.).
  2. ↑ BBC NEWS | Programmes | From Our Own Correspondent | Scars remain amid Chechen revival [online], news.bbc.co.uk [dostęp 2017-11-23].
  3. ↑ Демоскоп Weekly – Приложение. Справочник статистических показателей [online], demoscope.ru [dostęp 2017-11-23].
  4. ↑ 16 kwietnia 1997 r. – jednostronnie, porozumienie nigdy nie parafowane przez władze Groznego.
  5. ↑ 1997 r.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Grozny&oldid=66577468”