Brześć

Szablon:Miasto zagranica infobox Brześć, Brześć Litewski, Brześć nad Bugiem, Brześć Białoruski (błr. Берасьце, Брэст, ukr. Берестя, ros. Брест) - miasto na zachodniej Białorusi, położone tuż za przejściem granicznym w Terespolu, nad Bugiem.

Dane ogólne

Duży ośrodek przemysłowy (m.in. produkcja maszyn i mebli), kulturalny (muzeum twierdzy brzeskiej) i naukowy (uczelnie wyższe). Działa tam także polski konsulat generalny.

Historia

Brześć, kościół katolicki z 1856 r. na Placu Lenina

Plik:Brest Kirche.jpg

Cerkiew w Brześciu

Cerkiew na terenie twierdzy z 1879r.

Cerkiew Św. Symeona z 1868 r.

Parowóz typu Feliks Dzierżyński

Bulwar Kosmonautów

Budynek administracji obwodu brzeskiego

Dworzec kolejowy w Brześciu (1915 rok)

Plik:DworzecBrzesc1.jpg

Dworzec kolejowy w Brześciu-panorama (2003)

Plik:DworzecBrzesc2.jpg

Dworzec kolejowy w Brześciu od tzw. strony moskiewskiej (2003)

Wiek XI

Miejsce w którym przenikały się kultury i wpływy polskie z ruskimi. Z tego powodu miejsce to było świadkiem wielu walk m. in. opanowania tych terenów przez króla Bolesława Chrobrego w roku 1018, w związku z jego wyprawą Kijów. Miasto zostało jako Berestie wspomniane w ruskiej Powieści minionych lat z 1019 r. jako miasto w Rusi Kijowskiej. W 1038 roku gród zdobył ruski książe Jarosław Mądry. W roku 1071 Brześć odbił książe Kazimierz II Sprawiedliwy, a później na krótko król Bolesław II Śmiały. Później ziemie, na których leży Brześć, weszły w skład księstwa turowskiego, potem włodzimierskiego.

Wiek XII

W 1182 roku, Brześć po 12 dniach oblężenia zdobył książe Kazimierz Sprawiedliwy. W 1241 roku gród palą Tatarzy.

Wiek XIII

Ziemie w widłach Bugu i Muchawca zajmuje Wojsiełk syn Mendoga po roku 1258 i prawdopodobnie to on buduje wieżę obronną na planie czworokąta, która została rozebrana w latach 30. XIX wieku podczas rozbudowy nowożytnej twierdzy. W 1282 roku Brześć przyłącza ponownie do Polski książę Leszek Czarny.

Wiek XIV

Ponownie do Litwy przyłącza Brześć książę litewski Giedymin około 1320 roku. W 1349 r. po dziewięciu dniach oblężenie zdobył Kazimierz Wielki, jednak na mocy traktatu z 1351 r. Brześć wrócił do Litwy, co potwierdził też traktat z 1366 r. Zabudowania otaczające wieżę były w średniowieczu zdobywane kilkakrotnie przez Krzyżaków, m.in w roku 1379. Po drugiej stronie rzeki rozbudowała się osada - później także ufortyfikowana.

Wiek XVI

W 1500 roku, zamek w Brześciu wytrzymał oblężenie 15 tys. Tatarów, którzy spalili miasto. W 1563 r. w Brześciu Mikołaj Radziwiłł Czarny wydał w języku polskim Biblię brzeską. W 1569 roku na mocy decyzji króla Zygmunta Augusta powstało województwo brzesko-litewskie i Brześć stał się jego stolicą. Miasto jest znane z zawartej tu w 1596 r. tzw. unii brzeskiej między katolikami a prawosławnymi, która przetrwała na tych terenach 300 lat.

Wiek XVII

Brześć został zdobyty podczas oblężenia Kozaków Chmielnickiego w 1648 roku. W latach 1654 i 1655 wydano konstytucje sejmowe w sprawie fortyfikacji miasta, dzięki czemu Brześć otrzymał dość nowoczesne obwarowania. W tym czasie zamek i miasto były tak silnie ufortyfikowane, że w 1655 r. wojska moskiewskie pod dowództwem Urusowa i Boratyńskiego odstąpiły od oblężenia. Jednakże podczas Potopu szwedzkiego w 1657 roku, udało się zdobyć twierdzę w Brześciu oddziałom Karola Gustawa i wojskom księcia siedmiogrodzkiego Rakoczego. Zamek odbiła szlachta województwa brzeskiego pod dowództwem podczaszego litewskiego M. Radziwiłła. By wzmocnić obronność, w 1659 r. wydano następną konstytucję sejmową. Podczas odbudowy w 1660 r. zamek zdobyły wojska moskiewskie pod dowództwem Chowańskiego. Wojska polskie odbiły Brześć w 1661 r.

Wiek XVIII

Po tym okresie bezustannego zdobywania i odbijania zamku, nastąpił nieco spokojniejszy okres, przerwany dopiero w 1706 roku opanowaniem zamku przez Szwedów pod dowództwem Meyerfeldena. Po III rozbiorze Polski w 1795 r. Brześć przypadł Rosji. Na terenie zamku i miasta zbudowano twierdzę wg projektów Maleckiego, Opermana i Feldmana. Zabudowę miejską podobnie jak w Bobrujsku wyburzono, poza niektórymi budynkami murowanymi jak np. klasztorem jezuitów z 1623 r. gdzie umieszczono kancelarię i klasztorem bazylianów (Białym Pałacem) z 1629 r. gdzie umieszczono kasyno oficerskie. W Białym Pałacu właśnie w III 1918 r. podpisano pokój brzeski pomiędzy Rosją i Niemcami. Twierdza składała się z Cytadeli i trzech dział obronnych (Kobryńskiego, Wołyńskiego i Terespolskiego) połączonych czterema mostami i bramami. Umocnienie Wołyńskie powstało na miejscu średniowiecznego grodziska i klasztoru bernardynów z 1781 roku, który przebudowano na szpital. Później Rosjanie wielokrotnie rozbudowywali twierdzę, jednakże podczas I wojny światowej oddali ją bez walki. W jednej z fos twierdzy pochowano potajemnie słynnego księdza Stanisława Brzóskę (1831-1865), który był jednym z najdłużej działających dowódców w powstaniu styczniowym.

Wiek XX

Po raz pierwszy twierdzę wykorzystały wojska polskie w działaniach wojennych w dniach 14-17 września 1939 roku. Później bronili się w niej Rosjanie w 1941 roku.

W trakcie I wojny światowej Niemcy i Austro-Węgry podpisały w Brześciu dwa traktaty pokojowe - z Ukraińską Republiką Ludową i z Rosją. Po wojnie Brześć wraz z Polesiem wszedł w skład Rzeczypospolitej Polskiej i stał się w 1921 r. stolicą województwa poleskiego. Wojewodą był tu m.in. Wacław Kostek-Biernacki. W roku 1930 w twierdzy brzeskiej przetrzymywano wielu więźniów opozycyjnych (m.in. Wincenty Witos, Norbert Barlicki, Stanisław Dubois, Herman Lieberman), którzy za swoją działalność w Centrolewie stanęli przed sądem w słynnym procesie brzeskim.

Po 17 września 1939 r. miasto wraz z całą tzw. Białorusią Zachodnią zostało włączone do ZSRR. W 1941 r. miała miejsce obrona twierdzy przed wojskami niemieckimi, w której wzięło udział wielu żołnierzy czeczeńskich; ze względu na prześladowania dopiero teraz otrzymują oni odznaczenia. Niemcy wymordowali większość miejscowych Żydów.

Od 1945 r. miasto znajdowało się w granicach BSRR w ramach umowy jałtańskiej, jest siedzibą władz obwodu. Od 1991 należy do Białorusi. Większość polskiej ludności została deportowana za Bug lub uciekła zaraz po wojnie, niewielka grupa wyjechała po 1956.

Obwód brzeski uczestniczy w polsko-ukraińsko-białoruskim Euroregionie Bug.

Zabytki

istniejące:

• Klasztor Bernardynek w Brześciu z XVIII w. (ruina)
• Kościół Podwyższenia Krzyża w Brześciu z 1856 r.
• Zbór protestancki
• Twierdza z XIX wieku
• Cmentarz Armii Bułak-Bałachowicza
• Cmentarz katolicki
• Cmentarz Tryszyński
• Ulica Lewaniewskiego (dawna Pułaskiego)
• Zabudowa w stylu Zakopańskim

nieistniejące:

• Zamek w Brześciu
• Kościół Św. Barbary i klasztor Trynitarzy
• Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP i klasztor Bernardynek
• Kościół św. Krzyża i św. Anny
• Kościół Św. Jana Chrzciciela i klasztor Bernardynów
• Kościół i klasztor Brygidek
• Kościół Pana Jezusa i Św. Kazimierza i klasztor Jezuitów
• Kościół Św. Sofii i klasztor Dominikanów
• Kościół Św. Trójcy i klasztor Augustynów
• Cerkiew Św. Michała Archanioła
• Cerkiew Św. Mikołaja
• Cerkiew św. Piotra i Pawła i klasztor greckokatolicki
• Cerkiew Św. Przemienienia Pańskiego
• Cerkiew Św. Trójcy
• Monaster Narodzenia NMP
• Synagoga Wielka

Urodzili się w Brześciu

• Menachem Borejsza - poeta żydowski, tworzący w języku jidysz
• Janusz Symonides - prawnik, dyplomata
• Roman Klim - twórca Muzeum Wisły w Tczewie
• Sławój Kucharski - profesor farmacji, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu
• Władysław Kufko - artysta malarz
• Jan Wojciech Osiecki
• Juliusz Pietrachowicz - wirtuoz puzonu

Transport

Ważny węzeł kolejowy i drogowy; port rzeczny na kanale Dniepr-Bug; położony 17 km od miasta port lotniczy Telmy (Тельмы).

Linie kolejowe łączą Brześć z wieloma miastami (połączenia bezpośrednie):

• Brześć – Mińsk – Moskwa - Nowosybirsk
• Brześć - Mińsk - St.Petersburg
• Brześć - Mińsk - Wilno - Kaliningrad
• Brześć - Astana
• Brześć – Kowel – Kijów
• Brześć – Chełm
• Brześć – Połowce – Czeremcha
• Brześć – Biała Podlaska - Warszawa – Berlin - Frankfurt/M

Przez Brześć przebiega droga międzynarodowa E30 Cork - Omsk i droga krajowa M14 Brześć - Kowel. W mieście znajdują się dwa przejścia graniczne - drogowe i kolejowe.

Linki zewnętrzne

• Strona oficjalna
• brestonline.com (ang.)
• Zabytki Brześcia (pol.)
• Zdjęcia przedwojenne Brześcia (pol.)

Szablon:Miasta Obwodu Brzeskiego ru-sib:Брес