Karol Olszewski: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
→‎Życie i badania: - korekta fragmentu o pierwszym zdjęciu rentgenowskim + źródło do tego
Nie podano opisu zmian
Linia 50: Linia 50:
Wraz z [[Zygmunt Wróblewski|Zygmuntem Wróblewskim]] dokonał 5 kwietnia 1883 (według innych źródeł 29 marca) pierwszego na świecie [[Ciekły tlen|skroplenia tlenu]], zaś 13 kwietnia 1883 [[Ciekły azot|azotu]]. Później obaj uczeni zestalili także [[dwutlenek węgla]] i [[metanol]]. Użyli do tego celu [[Kaskadowa metoda skraplania|kaskadowej metody skraplania]] gazów pod zmniejszonym ciśnieniem, w której kolejne skroplone i wrzące gazy obniżały temperaturę dla kolejnych skropleń w niższych temperaturach. W 1895 skroplił i zestalił [[argon]]. Dzięki badaniom obu uczonych Kraków był w owym czasie jednym z niewielu ośrodków europejskich, w których osiągano temperatury poniżej –100 stopni{{r|Przewodnik}}. Początkowo osiągali oni temperaturę –105 stopni Celsjusza, a po udoskonaleniu aparatury zwiększyli zakres uzyskiwanych temperatur do –160 stopni{{r|Orlowski}}.
Wraz z [[Zygmunt Wróblewski|Zygmuntem Wróblewskim]] dokonał 5 kwietnia 1883 (według innych źródeł 29 marca) pierwszego na świecie [[Ciekły tlen|skroplenia tlenu]], zaś 13 kwietnia 1883 [[Ciekły azot|azotu]]. Później obaj uczeni zestalili także [[dwutlenek węgla]] i [[metanol]]. Użyli do tego celu [[Kaskadowa metoda skraplania|kaskadowej metody skraplania]] gazów pod zmniejszonym ciśnieniem, w której kolejne skroplone i wrzące gazy obniżały temperaturę dla kolejnych skropleń w niższych temperaturach. W 1895 skroplił i zestalił [[argon]]. Dzięki badaniom obu uczonych Kraków był w owym czasie jednym z niewielu ośrodków europejskich, w których osiągano temperatury poniżej –100 stopni{{r|Przewodnik}}. Początkowo osiągali oni temperaturę –105 stopni Celsjusza, a po udoskonaleniu aparatury zwiększyli zakres uzyskiwanych temperatur do –160 stopni{{r|Orlowski}}.


Karol Olszewski wraz z profesorem [[Alfred Obaliński|Alfredem Obalińskim]] byli prawdopodobnie pierwszymi osobami w Polsce, które wykonały zdjęcie rentgenowskie. Nastąpiło to w styczniu 1896 r, w Katedrze Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego tuż po publikacji odkrycia fal X przez [[Wilhelm Röntgen|Röntgena]].<ref>{{Cytuj |autor = Telewizja Polska S.A |tytuł = Tablica upamiętniająca pierwsze w Polsce badanie rentgenowskie. Broniszów |data dostępu = 2021-01-23 |opublikowany = rzeszow.tvp.pl |url = https://rzeszow.tvp.pl/51908177/tablica-upamietniajaca-pierwsze-w-polsce-badanie-rentgenowskie-broniszow |język = pl}}</ref>
Karol Olszewski wraz z profesorem [[Alfred Obaliński|Alfredem Obalińskim]] byli prawdopodobnie pierwszymi osobami w Polsce, które wykonały zdjęcie rentgenowskie. Nastąpiło to w styczniu 1896 r, w Katedrze Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego tuż po publikacji opisu metody wykonywania takich zdjęć przez [[Wilhelm Röntgen|Röntgena]].<ref>{{Cytuj |autor = Telewizja Polska S.A |tytuł = Tablica upamiętniająca pierwsze w Polsce badanie rentgenowskie. Broniszów |data dostępu = 2021-01-23 |opublikowany = rzeszow.tvp.pl |url = https://rzeszow.tvp.pl/51908177/tablica-upamietniajaca-pierwsze-w-polsce-badanie-rentgenowskie-broniszow |język = pl}}</ref>


Zmarł 24 marca 1915 w Krakowie<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Nekrologia. Karol Olszewski | czasopismo = [[Czas (dziennik)|Czas]] | strony = 2 | wolumin = nr 170 |data = 26 marca 1915 | url = http://mbc.malopolska.pl/publication/48024|data dostępu=2018-08-11}}</ref>. Uroczystości żałobne odbyły się 27 marca w gmachu „[[Collegium Chemicum w Krakowie|Collegium Chemicum]]” z udziałem władz miasta i UJ. Został pochowany na [[Cmentarz Rakowicki|Cmentarzu Rakowickim w Krakowie]]<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Pogrzeb ś. p. prof. Karola Olszewskiego | czasopismo = [[Czas (dziennik)|Czas]] | strony = 1 | data = Nr 173 z 28 marca 1915 | url = http://mbc.malopolska.pl/publication/47926}}</ref> (kwatera 9)<ref>{{Cytuj książkę | autor = [[Karolina Grodziska|Karolina Grodziska–Ożóg]] | tytuł = Cmentarz Rakowicki w Krakowie | wydawca = [[Wydawnictwo Literackie]] | miejsce = Kraków | data = 1987 | strony = 130 | isbn = 83-08-01428-3 | rozdział = Lista osób zasłużonych pochowanych na Cmentarzu Rakowickim (1803–1939)}}</ref>. 19 października 2018 jego prochy zostały przeniesione do [[Panteon Narodowy w Krakowie|Panteonu Narodowego w Krakowie w kościele św. Piotra i Pawła]]<ref>{{Cytuj stronę|url = https://dzieje.pl/aktualnosci/krakow-szczatki-prof-karola-olszewskiego-zlozono-w-panteonie-narodowym|tytuł = Kraków: szczątki prof. Karola Olszewskiego złożono w Panteonie Narodowym|autor = Małgorzata Wosion-Czoba|opublikowany = dzieje.pl|data = 2018-10-19}}</ref>.
Zmarł 24 marca 1915 w Krakowie<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Nekrologia. Karol Olszewski | czasopismo = [[Czas (dziennik)|Czas]] | strony = 2 | wolumin = nr 170 |data = 26 marca 1915 | url = http://mbc.malopolska.pl/publication/48024|data dostępu=2018-08-11}}</ref>. Uroczystości żałobne odbyły się 27 marca w gmachu „[[Collegium Chemicum w Krakowie|Collegium Chemicum]]” z udziałem władz miasta i UJ. Został pochowany na [[Cmentarz Rakowicki|Cmentarzu Rakowickim w Krakowie]]<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Pogrzeb ś. p. prof. Karola Olszewskiego | czasopismo = [[Czas (dziennik)|Czas]] | strony = 1 | data = Nr 173 z 28 marca 1915 | url = http://mbc.malopolska.pl/publication/47926}}</ref> (kwatera 9)<ref>{{Cytuj książkę | autor = [[Karolina Grodziska|Karolina Grodziska–Ożóg]] | tytuł = Cmentarz Rakowicki w Krakowie | wydawca = [[Wydawnictwo Literackie]] | miejsce = Kraków | data = 1987 | strony = 130 | isbn = 83-08-01428-3 | rozdział = Lista osób zasłużonych pochowanych na Cmentarzu Rakowickim (1803–1939)}}</ref>. 19 października 2018 jego prochy zostały przeniesione do [[Panteon Narodowy w Krakowie|Panteonu Narodowego w Krakowie w kościele św. Piotra i Pawła]]<ref>{{Cytuj stronę|url = https://dzieje.pl/aktualnosci/krakow-szczatki-prof-karola-olszewskiego-zlozono-w-panteonie-narodowym|tytuł = Kraków: szczątki prof. Karola Olszewskiego złożono w Panteonie Narodowym|autor = Małgorzata Wosion-Czoba|opublikowany = dzieje.pl|data = 2018-10-19}}</ref>.

Wersja z 21:57, 23 sty 2021

Karol Olszewski
{{{alt grafiki}}}
Data i miejsce urodzenia

29 stycznia 1846
Broniszów Tarnowski

Data i miejsce śmierci

24 marca 1915
Kraków

Miejsce spoczynku

Cmentarz Rakowicki w Krakowie

Miejsce zamieszkania

ul. Jagiellońska 22 w Krakowie

Narodowość

polska

Tytuł naukowy

profesor

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Order Korony Żelaznej III klasy (Austro-Węgry)
Multimedia w Wikimedia Commons

Karol Stanisław Olszewski (ur. 29 stycznia 1846 w Broniszowie Tarnowskim, zm. 24 marca 1915 w Krakowie) – polski fizyk i chemik, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wynalazca kaskadowej metody skraplania gazów.

Profesor Karol Olszewski w laboratorium – obraz Leona Wyczółkowskiego
Tablica pamiątkowa Olszewskiego i Wróblewskiego na gmachu Collegium Kołłątaja przy ul. św. Anny w Krakowie

Życie i badania

Był synem Jana (ziemianina, zabitego wkrótce po narodzinach Karola podczas rzezi galicyjskiej) i Anny ze Zwolińskich[1]. Absolwent I Liceum Ogólnokształcącego w Tarnowie. Studiował chemię i fizykę na Uniwersytecie Jagiellońskim (1866–1872), później kształcił się w Heidelbergu. Po powrocie do Krakowa został docentem, od 1876 był profesorem; kierował Katedrą Chemii Ogólnej, następnie Katedrą Chemii Nieorganicznej. Od 1888 był członkiem korespondentem, od 1896 członkiem rzeczywistym Akademii Umiejętności w Krakowie. Był także członkiem czeskiej Akademii Umiejętności w Pradze, członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Przyrodniczego im. Mikołaja Kopernika oraz członkiem innych stowarzyszeń naukowych polskich i zagranicznych. Otrzymał tytuł c. k. radcy dworu.

Wraz z Zygmuntem Wróblewskim dokonał 5 kwietnia 1883 (według innych źródeł 29 marca) pierwszego na świecie skroplenia tlenu, zaś 13 kwietnia 1883 azotu. Później obaj uczeni zestalili także dwutlenek węgla i metanol. Użyli do tego celu kaskadowej metody skraplania gazów pod zmniejszonym ciśnieniem, w której kolejne skroplone i wrzące gazy obniżały temperaturę dla kolejnych skropleń w niższych temperaturach. W 1895 skroplił i zestalił argon. Dzięki badaniom obu uczonych Kraków był w owym czasie jednym z niewielu ośrodków europejskich, w których osiągano temperatury poniżej –100 stopni[2]. Początkowo osiągali oni temperaturę –105 stopni Celsjusza, a po udoskonaleniu aparatury zwiększyli zakres uzyskiwanych temperatur do –160 stopni[3].

Karol Olszewski wraz z profesorem Alfredem Obalińskim byli prawdopodobnie pierwszymi osobami w Polsce, które wykonały zdjęcie rentgenowskie. Nastąpiło to w styczniu 1896 r, w Katedrze Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego tuż po publikacji opisu metody wykonywania takich zdjęć przez Röntgena.[4]

Zmarł 24 marca 1915 w Krakowie[5]. Uroczystości żałobne odbyły się 27 marca w gmachu „Collegium Chemicum” z udziałem władz miasta i UJ. Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie[6] (kwatera 9)[7]. 19 października 2018 jego prochy zostały przeniesione do Panteonu Narodowego w Krakowie w kościele św. Piotra i Pawła[8].


Opinie

Był zgłaszany do Nagrody Nobla z fizyki[9]. Na XXXV. Zjeździe Fizyków Polskich w Białymstoku prof. Andrzej Kajetan Wróblewski (Instytut Fizyki Doświadczalnej UW) przedstawił referat nt. „Fizyka w Polsce wczoraj, dziś i jutro” – krótką charakterystykę fizyki w Polsce XX w. Zaprezentował wskaźniki bibliometryczne, liczby dotyczące stopni i tytułów naukowych oraz liczby studentów fizyki. W podsumowaniu ocenił wkład Polaków do światowej fizyki XX w., wyodrębniając przede wszystkim – poza Marią Skłodowską-Curie – czterech fizyków, którzy dokonali odkryć na miarę Nagrody Nobla: Mariana Smoluchowskiego, Mariana Danysza, Jerzego Pniewskiego i Karola Olszewskiego[10].

Cieszył się bardzo dużym uznaniem w międzynarodowym środowisku naukowym. Uznawany był za jeden z największych na świecie autorytetów w dziedzinie skraplania gazów. Przed uzyskaniem nagrody Nobla angielski uczony William Ramsay wysłał mu próbkę helu oraz 30 mg nowo odkrytego przez siebie argonu z prośbą o ich skroplenie[2]. Właściwości tych skroplonych przez polskiego naukowca gazów w następnym roku zbadane zostały przez Królewskie Towarzystwo Naukowe w Londynie[3].

Ordery i odznaczenia

Upamiętnienie

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Zdzisław Wojtaszek, Olszewski Karol Stanisław, Polski Słownik Biograficzny, tom XXIV, 1979, s. 27.
  2. ↑ a b c Praca zbiorowa: Collegium Maius. Przewodnik Ilustrowany. Kraków: Foto liner s.c., 2013, s. 70-71. ISBN 978-83-62559-10-7.
  3. ↑ a b Bolesław Orłowski: Polacy światu. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1987, s. 200-202.
  4. ↑ Telewizja Polska S.A, Tablica upamiętniająca pierwsze w Polsce badanie rentgenowskie. Broniszów [online], rzeszow.tvp.pl [dostęp 2021-01-23] (pol.).
  5. ↑ Nekrologia. Karol Olszewski. „Czas”. nr 170, s. 2, 26 marca 1915. [dostęp 2018-08-11]. 
  6. ↑ Pogrzeb ś. p. prof. Karola Olszewskiego. „Czas”, s. 1, Nr 173 z 28 marca 1915. 
  7. ↑ Lista osób zasłużonych pochowanych na Cmentarzu Rakowickim (1803–1939). W: Karolina Grodziska–Ożóg: Cmentarz Rakowicki w Krakowie. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1987, s. 130. ISBN 83-08-01428-3.
  8. ↑ Małgorzata Wosion-Czoba: Kraków: szczątki prof. Karola Olszewskiego złożono w Panteonie Narodowym. dzieje.pl, 2018-10-19.
  9. ↑ Andrzej Kajetan Wróblewski: Historia fizyki. Od czasów najdawniejszych do współczesności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 362.
  10. ↑ Andrzej Kajetan Wróblewski (Instytut Fizyki Doświadczalnej UW): Fizyka w Polsce wczoraj, dziś i jutro. labfiz.uwb.edu.pl. [dostęp 2012-08-31]. (pol.).
  11. ↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 464 „za wybitne zasługi na polu nauki i wychowywania młodzieży w duchu patriotycznym położone w latach 1905–1918”.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Karol_Olszewski&oldid=62120558”