Powiat morąski: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m Robot wspomógł poprawę ujednoznacznienia Gmina Morąg – zmieniono link(i) do Morąg (gmina) |
m Robot wspomógł poprawę ujednoznacznienia Gmina Stary Dzierzgoń – zmieniono link(i) do Stary Dzierzgoń (gmina) |
||
| Linia 25: | Linia 25: | ||
|strona_www_powiat = |
|strona_www_powiat = |
||
}} |
}} |
||
'''Powiat morąski''' – powiat istniejący do roku [[1975]] na terenie obecnych powiatów [[powiat ostródzki|ostródzkiego]], [[powiat iławski|iławskiego]] ([[województwo warmińsko-mazurskie|woj. warmińsko-mazurskie]]) i [[powiat sztumski|sztumskiego]] ([[województwo pomorskie|woj. pomorskie]]). Jego ośrodkiem administracyjnym był [[Morąg]]. W skład byłego powiatu oprócz Morąga wchodziły [[Zalewo]] i [[Miłakowo]] (wówczas wsie) oraz gminy [[Małdyty (gmina)|Małdyty]] i [[ |
'''Powiat morąski''' – powiat istniejący do roku [[1975]] na terenie obecnych powiatów [[powiat ostródzki|ostródzkiego]], [[powiat iławski|iławskiego]] ([[województwo warmińsko-mazurskie|woj. warmińsko-mazurskie]]) i [[powiat sztumski|sztumskiego]] ([[województwo pomorskie|woj. pomorskie]]). Jego ośrodkiem administracyjnym był [[Morąg]]. W skład byłego powiatu oprócz Morąga wchodziły [[Zalewo]] i [[Miłakowo]] (wówczas wsie) oraz gminy [[Małdyty (gmina)|Małdyty]] i [[Stary Dzierzgoń (gmina)|Stary Dzierzgoń]]. Powiat wchodził w skład województwa [[województwo olsztyńskie|olsztyńskiego]]. |
||
Po reformie administracyjnej w [[1975]] roku terytorium powiatu zostało podzielone przez nowe (mniejsze) [[województwo olsztyńskie]] oraz [[województwo elbląskie]]. |
Po reformie administracyjnej w [[1975]] roku terytorium powiatu zostało podzielone przez nowe (mniejsze) [[województwo olsztyńskie]] oraz [[województwo elbląskie]]. |
||
| Linia 38: | Linia 38: | ||
W latach 1918-1939 (1944) powiat morąski należał do rejencji królewieckiej. Jako jeden z nielicznych powiatów [[Prusy Wschodnie|Prus Wschodnich]] uniknął zniszczeń w czasie pierwszej wojny światowej (był jedynie punktem etapowym dla uciekinierów z terenów okupowanych lub objętych działaniami wojennymi). W 1925 r. powiat liczący 112 gmin (w tym 3 miasta: Morąg, [[Zalewo]], [[Miłakowo]]) zajmował obszar 1265 km², w tym 877 km² stanowiły użytki rolne. W 1910 roku w powiedzie odnotowano 51 396 mieszkańców, w 1925 – 53 892, a w 1939 56 255 osób<ref>''Morąg – z dziejów miasta i powiatu'', Pojezierze, Olsztyn 1973.</ref>. |
W latach 1918-1939 (1944) powiat morąski należał do rejencji królewieckiej. Jako jeden z nielicznych powiatów [[Prusy Wschodnie|Prus Wschodnich]] uniknął zniszczeń w czasie pierwszej wojny światowej (był jedynie punktem etapowym dla uciekinierów z terenów okupowanych lub objętych działaniami wojennymi). W 1925 r. powiat liczący 112 gmin (w tym 3 miasta: Morąg, [[Zalewo]], [[Miłakowo]]) zajmował obszar 1265 km², w tym 877 km² stanowiły użytki rolne. W 1910 roku w powiedzie odnotowano 51 396 mieszkańców, w 1925 – 53 892, a w 1939 56 255 osób<ref>''Morąg – z dziejów miasta i powiatu'', Pojezierze, Olsztyn 1973.</ref>. |
||
W 1945 roku, po włączeniu części dawnych Prus Wschodnich do Polski, zachowano dawne granice powiatu morąskiego (sprzed 1944 r.). W czerwcu 1945 r. starosta morąski dokonał podziału powiatu na 7 gmin (oraz miasto powiatowe Morąg): [[Morąg (gmina)|Morąg]], [[gmina Słonecznik|Słonecznik]], [[gmina Zalewo|Zalewo]], [[ |
W 1945 roku, po włączeniu części dawnych Prus Wschodnich do Polski, zachowano dawne granice powiatu morąskiego (sprzed 1944 r.). W czerwcu 1945 r. starosta morąski dokonał podziału powiatu na 7 gmin (oraz miasto powiatowe Morąg): [[Morąg (gmina)|Morąg]], [[gmina Słonecznik|Słonecznik]], [[gmina Zalewo|Zalewo]], [[Stary Dzierzgoń (gmina)|Stary Dzierzgoń]] (przez pewien czas siedziba była w Starym Mieście), [[gmina Zajezierzyce|Zajezierzyce]], [[gmina Myślice|Myślice]] i [[Miłakowo (gmina)|Miłakowo]]. W 1946 r. wydzielono kolejne gminy: [[gmina Boreczno|Boreczno]], [[gmina Boguchwały|Boguchwały]], [[gmina Bramka|Bramka]] (siedziba mieściła się okresowo w Bogaczewie), natomiast siedzibę gminy Morąg przeniesiono do Królewa (powstała [[gmina Królewo]]). Podział na 190 gmin utrzymał się do 1954 r. Podział gmin na gromady ustabilizował się w 1948: w skład gmin wchodziło 108 gromad. W 1950 liczba gromad wzrosła do 116. |
||
Zgodnie z ustawa z dnia 25 września 1954 r. (o reformie podziału administracyjnego), Wojewódzka Rada Narodowa w Olsztynie podzieliła powiat morąski na 30 gromad: [[Bogaczewo (powiat ostródzki)|Bogaczewo]], [[Boguchwały]], Barty, Boreczno, Bramka, Brzydowo, Dobrocin, Dobrzyki, Janiki Wielkie, Jerzwałd, Jurki, Królewo, Książnik, Morąg, Liksajny, Lubochowo, Małdyty, [[Miłakowo]], [[Myślice]], Przezmark, Słonecznik, [[Stary Dzierzgoń]], Stare Miasto, [[Strużyna (województwo warmińsko-mazurskie)|Strużyna]], [[Szynowo]], [[Warkałki]], Włodowo, Wielki Dwór, [[Zalewo]], [[Żabi Róg]]. |
Zgodnie z ustawa z dnia 25 września 1954 r. (o reformie podziału administracyjnego), Wojewódzka Rada Narodowa w Olsztynie podzieliła powiat morąski na 30 gromad: [[Bogaczewo (powiat ostródzki)|Bogaczewo]], [[Boguchwały]], Barty, Boreczno, Bramka, Brzydowo, Dobrocin, Dobrzyki, Janiki Wielkie, Jerzwałd, Jurki, Królewo, Książnik, Morąg, Liksajny, Lubochowo, Małdyty, [[Miłakowo]], [[Myślice]], Przezmark, Słonecznik, [[Stary Dzierzgoń]], Stare Miasto, [[Strużyna (województwo warmińsko-mazurskie)|Strużyna]], [[Szynowo]], [[Warkałki]], Włodowo, Wielki Dwór, [[Zalewo]], [[Żabi Róg]]. |
||
Wersja z 12:13, 22 cze 2013
Szablon:Powiat infobox Powiat morąski – powiat istniejący do roku 1975 na terenie obecnych powiatów ostródzkiego, iławskiego (woj. warmińsko-mazurskie) i sztumskiego (woj. pomorskie). Jego ośrodkiem administracyjnym był Morąg. W skład byłego powiatu oprócz Morąga wchodziły Zalewo i Miłakowo (wówczas wsie) oraz gminy Małdyty i Stary Dzierzgoń. Powiat wchodził w skład województwa olsztyńskiego.
Po reformie administracyjnej w 1975 roku terytorium powiatu zostało podzielone przez nowe (mniejsze) województwo olsztyńskie oraz województwo elbląskie.
W związku z prowadzonymi w 1998 roku pracami nad reformą administracyjną rada miejska w Morągu zaproponowała utworzenie powiatu morąskiego, w granicach którego znalazłyby się gminy: Morąg, Łukta, Małdyty, Miłakowo z powiatu ostródzkiego oraz gmina Zalewo z powiatu iławskiego. Wniosek ten nie znalazł jednak poparcia. Powiatu nie przywrócono a sam Morąg włączono do powiatu ostródzkiego.
Historia
W XVI wieku Prusy Górne stanowiły powiat Prus Książęcych, ze starostwami w: Pasłęku, Miłakowie, Morągu, Przezmarku, Kwidzynie, Prabutach, Szymbarku, Iławie, Miłomłynie, Ostródzie, Olsztynku, Dąbrównie, Działdowie, Nidzicy i Szczytnie. Od północy graniczyły z Warmią, od zachodu z powiatem Natangia.
W okresie późniejszym część starostw dawnych Prus Górnych znalazło się w prowincji Prusy Zachodnie. Morąg i Pasłęk (powiat morąski) stanowiły zachodnią część Prus Wschodnich, graniczących z Prusami Zachodnimi i Warmią (od północy). W latach 1772-1807 powiat morąski zajmował większy obszar. W XX w. był już podzielony na dwie części – północną powiat pasłęcki, i południowa – powiat morąski[1]
W latach 1918-1939 (1944) powiat morąski należał do rejencji królewieckiej. Jako jeden z nielicznych powiatów Prus Wschodnich uniknął zniszczeń w czasie pierwszej wojny światowej (był jedynie punktem etapowym dla uciekinierów z terenów okupowanych lub objętych działaniami wojennymi). W 1925 r. powiat liczący 112 gmin (w tym 3 miasta: Morąg, Zalewo, Miłakowo) zajmował obszar 1265 km², w tym 877 km² stanowiły użytki rolne. W 1910 roku w powiedzie odnotowano 51 396 mieszkańców, w 1925 – 53 892, a w 1939 56 255 osób[2].
W 1945 roku, po włączeniu części dawnych Prus Wschodnich do Polski, zachowano dawne granice powiatu morąskiego (sprzed 1944 r.). W czerwcu 1945 r. starosta morąski dokonał podziału powiatu na 7 gmin (oraz miasto powiatowe Morąg): Morąg, Słonecznik, Zalewo, Stary Dzierzgoń (przez pewien czas siedziba była w Starym Mieście), Zajezierzyce, Myślice i Miłakowo. W 1946 r. wydzielono kolejne gminy: Boreczno, Boguchwały, Bramka (siedziba mieściła się okresowo w Bogaczewie), natomiast siedzibę gminy Morąg przeniesiono do Królewa (powstała gmina Królewo). Podział na 190 gmin utrzymał się do 1954 r. Podział gmin na gromady ustabilizował się w 1948: w skład gmin wchodziło 108 gromad. W 1950 liczba gromad wzrosła do 116.
Zgodnie z ustawa z dnia 25 września 1954 r. (o reformie podziału administracyjnego), Wojewódzka Rada Narodowa w Olsztynie podzieliła powiat morąski na 30 gromad: Bogaczewo, Boguchwały, Barty, Boreczno, Bramka, Brzydowo, Dobrocin, Dobrzyki, Janiki Wielkie, Jerzwałd, Jurki, Królewo, Książnik, Morąg, Liksajny, Lubochowo, Małdyty, Miłakowo, Myślice, Przezmark, Słonecznik, Stary Dzierzgoń, Stare Miasto, Strużyna, Szynowo, Warkałki, Włodowo, Wielki Dwór, Zalewo, Żabi Róg.
W 1957 r. w ramach łączenia zbyt małych jednostek administracyjnych zlikwidowano gromady: Brzydowo, Książnik, Bogaczewo, Bramka, Dobrzyki, Dobrocin, Warkałki, Barty. Na mocy rozporządzenia z dnia 29 listopada 1957 r. do powiatu morąskiego włączono gromadę Mostkowo z powiatu ostródzkiego. W 1959 r. zlikwidowano kolejne gromady (włączając do sąsiednich): Janiki Wielkie, Liksajny, Lubochowo, Przezmark, Stare Miasto, Strużyna, Włodowo. W 1961 roku wyłączono z powiatu morąskiego Mostkowo i ponownie włączono do powiatu ostródzkiego. Zlikwidowano także gromadę w Jerzwałdzie.
W 1967 r. zmieniono granice kilku gromad, m.in., wyłączając z gromady Małdyty część obszaru PGR Wenecja i włączono do gromady Słonecznik. W roku 1968 zniesiono gromady: Jurki, Wielki Dwór.
Zobacz też
Bibliografia
- Morąg – z dziejów miasta i powiatu, Pojezierze, Olsztyn 1973.