Zamek Książ: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
PG (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
159 897 edycji
m Wycofano edycje użytkownika 193.106.230.68 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Rybulo7.
m →‎Historia: poprawa odmiany
Linia 39: Linia 39:
W 1509 roku został oddany lub sprzedany wraz z rozległymi majątkami w dzierżawę pochodzącej z [[Miśnia|Miśni]] i osiadłej od XIV w. w okolicy Jeleniej Góry rodzinie Hobergów (która w 1714 zmieniła nazwisko na Hochberg)<ref name="Kaczyńscy2001s41" />{{odn|Czerwiński|1996|s=234}}<ref name="ksiazhistoria" />. W 1603 albo 1605 roku [[Hochberg (ród)|Hochbergowie]], przyszli właściciele Wałbrzycha, otrzymali zamek i przynależne do niego dobra jako wolną własność dziedziczną rodu{{odn|Czerwiński|1996|s=234}}<ref name="ksiazhistoria" />. W czasie [[wojna trzydziestoletnia|wojny trzydziestoletniej]] Książ kilkakrotnie ulegał częściowemu zniszczeniu i był plądrowany{{Odn|Czerwiński|1996|s=235}}. Zniszczone umocnienia przebudowano w 1648 na tarasy ogrodowe w stylu francuskim<ref name="Kaczyńscy2001s41" />. Przebudowę w stylu [[Architektura baroku|barokowym]] zlecił w latach 1705–1732 Konrad Ernst Maksymilian von Hochberg. Budowniczym był Feliks Antoni Hammerschmidt<ref name="Kaczyńscy2001s41" />.
W 1509 roku został oddany lub sprzedany wraz z rozległymi majątkami w dzierżawę pochodzącej z [[Miśnia|Miśni]] i osiadłej od XIV w. w okolicy Jeleniej Góry rodzinie Hobergów (która w 1714 zmieniła nazwisko na Hochberg)<ref name="Kaczyńscy2001s41" />{{odn|Czerwiński|1996|s=234}}<ref name="ksiazhistoria" />. W 1603 albo 1605 roku [[Hochberg (ród)|Hochbergowie]], przyszli właściciele Wałbrzycha, otrzymali zamek i przynależne do niego dobra jako wolną własność dziedziczną rodu{{odn|Czerwiński|1996|s=234}}<ref name="ksiazhistoria" />. W czasie [[wojna trzydziestoletnia|wojny trzydziestoletniej]] Książ kilkakrotnie ulegał częściowemu zniszczeniu i był plądrowany{{Odn|Czerwiński|1996|s=235}}. Zniszczone umocnienia przebudowano w 1648 na tarasy ogrodowe w stylu francuskim<ref name="Kaczyńscy2001s41" />. Przebudowę w stylu [[Architektura baroku|barokowym]] zlecił w latach 1705–1732 Konrad Ernst Maksymilian von Hochberg. Budowniczym był Feliks Antoni Hammerschmidt<ref name="Kaczyńscy2001s41" />.


W XIX i XX wieku w zamku gościło wiele sław, wśród nich [[Izabela Czartoryska]], [[Zygmunt Krasiński]], car [[Mikołaj I Romanow]], [[Winston Churchill]] i inni<ref name="Kaczyńscy2001s41" />. W latach 1909–1923 książę [[Jan Henryk XV Hochberg książę von Pless]] dokonał kolejnej przebudowy, m.in. dobudował nowe skrzydło i zmodernizował tarasy z fontannami{{Odn|Czerwiński|1996|s=235}}<ref name="Kaczyńscy2001s41" />. Przed I wojną światową wybudowano także [[Palmiarnia w Wałbrzychu|palmiarnię w Lubiechowie]] i urządzono ogród japoński{{Odn|Czerwiński|1996|s=235}}. Ostatnią z rodziny Hochbergów na zamku była [[Maria Teresa Oliwia Hochberg von Pless|Marii Teresy Oliwii Hochberg von Pless]], zmuszona w 1940 do opuszczenia Książa{{Odn|Czerwiński|1996|s=236}}. Od lat 20. XX wieku, ze względu na problemy rodzinne i finansowe Hochbergów, Książ powoli podupadał.
W XIX i XX wieku w zamku gościło wiele sław, wśród nich [[Izabela Czartoryska]], [[Zygmunt Krasiński]], car [[Mikołaj I Romanow]], [[Winston Churchill]] i inni<ref name="Kaczyńscy2001s41" />. W latach 1909–1923 książę [[Jan Henryk XV Hochberg książę von Pless]] dokonał kolejnej przebudowy, m.in. dobudował nowe skrzydło i zmodernizował tarasy z fontannami{{Odn|Czerwiński|1996|s=235}}<ref name="Kaczyńscy2001s41" />. Przed I wojną światową wybudowano także [[Palmiarnia w Wałbrzychu|palmiarnię w Lubiechowie]] i urządzono ogród japoński{{Odn|Czerwiński|1996|s=235}}. Ostatnią z rodziny Hochbergów na zamku była [[Maria Teresa Oliwia Hochberg von Pless]], zmuszona w 1940 do opuszczenia Książa{{Odn|Czerwiński|1996|s=236}}. Od lat 20. XX wieku, ze względu na problemy rodzinne i finansowe Hochbergów, Książ powoli podupadał.


W 1941 roku władze [[III Rzesza|III Rzeszy]] przejęły zamek, a [[Organizacja Todt]] przystąpiła do przekształcania zamku w jedną z kwater [[Adolf Hitler|Adolfa Hitlera]]<ref name="Kaczyńscy2001s41" />{{Odn|Czerwiński|1996|s=236}}. Przed głównym portalem wydrążono [[Szyb (budownictwo)|szyb]] windowy głębokości 40 metrów, a pod zamkiem tunele i podziemny schron<ref name="Kaczyńscy2001s41" />{{Odn|Czerwiński|1996|s=236}}. W tym czasie w zamku przechowywano część zbiorów [[Biblioteka Państwowa w Berlinie|berlińskiej Biblioteki Państwowej]]<ref name="ksiazhistoria" />.
W 1941 roku władze [[III Rzesza|III Rzeszy]] przejęły zamek, a [[Organizacja Todt]] przystąpiła do przekształcania zamku w jedną z kwater [[Adolf Hitler|Adolfa Hitlera]]<ref name="Kaczyńscy2001s41" />{{Odn|Czerwiński|1996|s=236}}. Przed głównym portalem wydrążono [[Szyb (budownictwo)|szyb]] windowy głębokości 40 metrów, a pod zamkiem tunele i podziemny schron<ref name="Kaczyńscy2001s41" />{{Odn|Czerwiński|1996|s=236}}. W tym czasie w zamku przechowywano część zbiorów [[Biblioteka Państwowa w Berlinie|berlińskiej Biblioteki Państwowej]]<ref name="ksiazhistoria" />.

Wersja z 09:39, 18 maj 2014

Zamek Książ
Symbol zabytku nr rej. A/4627/481 z 25.02.1958 i 31.12.1998
Ilustracja
Zamek Książ jesienią
Państwo

 Polska

Miejscowość

Wałbrzych - Książ

Adres

ul. Piastów Śląskich 1

Ukończenie budowy

(k. XIII) XV–XVII, 1722–24, 1908–15

Położenie na mapie Wałbrzycha
Mapa konturowa Wałbrzycha
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:building}
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Ogrody Zamku Książ

Książ (niem. Fürstenstein)[1] – zespół rezydencjalny znajdujący się w Wałbrzychu przy ulicy Piastów Śląskich 1 w dzielnicy Książ, na terenie Książańskiego Parku Krajobrazowego[2][3]. Znajduje się na Szlaku Zamków Piastowskich. Obejmuje trzeci co do wielkości zamek w Polsce (po zamku w Malborku i Zamku Królewskim na Wawelu)[4]. Jego niewielka część, w tym znajdujący się w części centralnej zamek piastowski, jest udostępniona zwiedzającym.

Historia

 Osobny artykuł: Mauzoleum Hochbergów w Wałbrzychu.

Został wybudowany w latach 1288–1292 przez księcia świdnicko-jaworskiego Bolka I Surowego, na miejscu dawnego grodu drewnianego zniszczonego w 1263 przez Przemysła Ottokara II[5][6]. Bolko I przeniósł do nowowybudowanego zamku swoją siedzibę z Lwówka[6]. Budynek rozbudował jego wnuk, Bolko II Mały[6]. Po śmierci księżnej Agnieszki w 1392 roku i wygaśnięciu linii Książ wraz z resztą księstwa przeszedł pod berło monarchy czeskiego, Wacława IV i stał się siedzibą kolejnych starostów, nie zawsze lojalnych wobec królów[6][7]. Jerzy von Stein, który na czele wojsk węgierskich i wrocławskich odbił zamek, poczynił starania o odbudowę i powiększenie zamku, co też się stało w latach 1483-1490[6][7]. W 1497 król czeski i węgierski Władysław II Jagiellończyk zdecydował się sprzedać zamek swojemu dworzaninowi, Janowi von Schellenbergowi. który następnie sprzedał go w 1503 rodzinie von Haugwitzów z Głubczyc[7].

W 1509 roku został oddany lub sprzedany wraz z rozległymi majątkami w dzierżawę pochodzącej z Miśni i osiadłej od XIV w. w okolicy Jeleniej Góry rodzinie Hobergów (która w 1714 zmieniła nazwisko na Hochberg)[6][7][8]. W 1603 albo 1605 roku Hochbergowie, przyszli właściciele Wałbrzycha, otrzymali zamek i przynależne do niego dobra jako wolną własność dziedziczną rodu[7][8]. W czasie wojny trzydziestoletniej Książ kilkakrotnie ulegał częściowemu zniszczeniu i był plądrowany[9]. Zniszczone umocnienia przebudowano w 1648 na tarasy ogrodowe w stylu francuskim[6]. Przebudowę w stylu barokowym zlecił w latach 1705–1732 Konrad Ernst Maksymilian von Hochberg. Budowniczym był Feliks Antoni Hammerschmidt[6].

W XIX i XX wieku w zamku gościło wiele sław, wśród nich Izabela Czartoryska, Zygmunt Krasiński, car Mikołaj I Romanow, Winston Churchill i inni[6]. W latach 1909–1923 książę Jan Henryk XV Hochberg książę von Pless dokonał kolejnej przebudowy, m.in. dobudował nowe skrzydło i zmodernizował tarasy z fontannami[9][6]. Przed I wojną światową wybudowano także palmiarnię w Lubiechowie i urządzono ogród japoński[9]. Ostatnią z rodziny Hochbergów na zamku była Maria Teresa Oliwia Hochberg von Pless, zmuszona w 1940 do opuszczenia Książa[10]. Od lat 20. XX wieku, ze względu na problemy rodzinne i finansowe Hochbergów, Książ powoli podupadał.

W 1941 roku władze III Rzeszy przejęły zamek, a Organizacja Todt przystąpiła do przekształcania zamku w jedną z kwater Adolfa Hitlera[6][10]. Przed głównym portalem wydrążono szyb windowy głębokości 40 metrów, a pod zamkiem tunele i podziemny schron[6][10]. W tym czasie w zamku przechowywano część zbiorów berlińskiej Biblioteki Państwowej[8].

Po drugiej wojnie światowej Książ znalazł się w granicach Polski. Zamek został zdewastowany i splądrowany przez stacjonujące w nim po przejściu frontu wojska radzieckie[6][11]. W latach 1956-1962 niszczejący Książ został zabezpieczony, a w 1974 rozpoczęto prace renowacyjne[11][8]. Od 1971 w podziemiach znajduje się Dolnośląskie Obserwatorium Geofizyczne, podległe pod Instytut Geofizyki Polskiej Akademii Nauk[11].

Do 1973 roku Książ znajdował się na terenie wsi o tej samej nazwie[12], ostatecznie włączonej w granice miasta Wałbrzycha[13].

Na przestrzeni dziejów spotykane były również następujące zapisy nazwy zamku: Fürstenberg[6], Vorstinburg, Vorstenberech, Wistenberch.

Zabytki

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są[14]:

  • zespół rezydencjonalny:
    • zamek, z końca XIII w., przebudowany w XV-XVII w., w latach 1722-24[15], w latach 1908-15
    • dwie oficyny, z lat 1722-24, 1910 r.
    • budynek bramny, z lat 1718-19, 1890 r.
    • budynek nr 5, dawny urząd podatkowy, z XIX/XX w.
    • budynek nr 6, dawny pralnia, obecnie hotel „Mariówka”, z XIX/XX w.
    • budynek nr 7, dawny areszt, obecnie hotel, z XIX/XX w.
    • budynek nr 7 a, z bramą gospodarczą wschodnią, z XIX/XX w.
    • dawna kuźnia, z XIX/XX w.
    • mury obronne, oporowe i graniczne, z basztami, bramami, mostami i tarasami, z XVI-XX w.
    • pawilon parkowy, z lat 1732-34, 1883 r.
    • brama główna, ul. Jeździecka, z lat 1722-24
    • brama parkowa, ul. Jeździecka, z lat 1722-24
    • park przy pałacu, z XVIII-XX w.
    • założenie parkowe z budynkami:
      • park romantyczny, z XVIII-XX w.
      • kuźnia, murowano-szachulcowa, ul. Jeździecka 5, z początku XX w.
      • leśniczówka, murowano-szachulcowa, ul. Jeździecka 9, z początku XX w.
      • stodoła, murowano-szachulcowa, ul. Jeździecka, z początku XX w.
    • zespół stadniny koni, z 1824 r.:
      • pięć stajni
      • ujeżdżalnia
      • wozownia
    • zamek Stary Książ, ruina romantyczna, z 1794 r.
    • budynki w zespole zamku Książ → Świebodzice, ul. Wałbrzyska 44-46:
      • domy szwajcarskie: I, II
      • brama wjazdowa na teren zespołu

Zagospodarowanie turystyczne

Zamek Książ wraz z wnętrzami jest udostępniony do zwiedzania. W kompleksie znajdują się także część gastronomiczna i hotel. W pomieszczeniach stajennych mieści się Stado Ogierów Książ.

Szlaki turystyczne[2]

Galeria

  • Fasada wschodnia zamku
    Fasada wschodnia zamku
  • Budynek bramny
    Budynek bramny
  • Komnata Maximiliana
    Komnata Maximiliana
  • Zamek „Stary Książ”, ruina romantyczna
    Zamek „Stary Książ”, ruina romantyczna
  • Książańskie tarasy
    Książańskie tarasy

Przypisy

Szablon:Przypisy-lista

Bibliografia

  • Janusz Czerwiński: Sudety. Przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1996, s. 233-240. ISBN 83-7079-677-X.

Linki zewnętrzne

Szablon:Zamki Dolnego Śląska

  1. ↑ Polska nazwa ustalona Rozporządzeniem Ministrów Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 1 czerwca 1948 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości, M.P. z 1948 r. nr 59, poz. 363
  2. ↑ a b Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie mapaplan
    BŁĄD PRZYPISÓW
  3. ↑ Wykaz urzędowych nazw miejscowości w Polsce. Warszawa: Wyd. Akcydensowe, 1980–82
  4. ↑ Czerwiński 1996 ↓, s. 233.
  5. ↑ Czerwiński 1996 ↓, s. 233-234.
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Kaczyńscy2001s41
    BŁĄD PRZYPISÓW
  7. ↑ a b c d e Czerwiński 1996 ↓, s. 234.
  8. ↑ a b c d Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie ksiazhistoria
    BŁĄD PRZYPISÓW
  9. ↑ a b c Czerwiński 1996 ↓, s. 235.
  10. ↑ a b c Czerwiński 1996 ↓, s. 236.
  11. ↑ a b c Czerwiński 1996 ↓, s. 237.
  12. ↑ Spis miejscowości Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1967
  13. ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie SGKP
    BŁĄD PRZYPISÓW
  14. ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie nid
    BŁĄD PRZYPISÓW
  15. ↑ Łuczyński Romuald M. Zamki, dwory i pałace w Sudetach, Legnica, 2008, s. 214
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zamek_Książ&oldid=39473065”