Stefan Bryła

Stefan Bryła

Stefan Władysław Bryła (ur. 17 sierpnia 1886 w Krakowie, zm. 3 grudnia 1943 w Warszawie) – polski inżynier budowlany, pionier spawalnictwa, polityk lwowskiej chadecji i poseł na sejm II RP

Kariera zawodowa

Od 1921 wykładał budowę mostów na Politechnice Lwowskiej, od 1934 budownictwo na politechnice w Warszawie. Autor wielu poważnych konstrukcji, m.in. pierwszego na świecie drogowego mostu spawanego na rzece Słudwi w Maurzycach pod Łowiczem (1929) i wieżowca Prudential w Warszawie (1934). W 1928 roku opracował dla Ministerstwa Robót Publicznych pierwsze na świecie przepisy spawania konstrukcji stalowych w budownictwie. Stały się one wzorem dla podobnych przepisów w innych krajach. W 1929 został powołany na członka stałej międzynarodowej komisji mostów i konstrukcji inżynierskich. Napisał ok. 250 prac naukowych, podręczników i artykułów. Był cenionym inżynierem oraz teoretykiem spawalnictwa o międzynarodowym uznaniu współpracował min. przy budowie wieżowców w USA, m.in. Woolworth Building w Nowym Jorku (wówczas najwyższego budynku na świecie).

Działalność polityczna

Stefan Bryła zajmował się również polityką. W latach 1923-26 szefował lwowskiemu oddziałowi chrześcijańskiej demokracji. Piastował mandat posła na sejm I, II i III kadencji (1926-35) z okręgu Lwów. Był zwolennikiem porozumienia się z sanacją, w 1934 roku dokonał rozłamu w ChD powołując propiłsudczykowskie Zjednoczenie Chrześcijańsko-Społeczne.

Działalność w czasie okupacji

Od 1939 roku i w czasie okupacji niemieckiej pełnił funkcję dziekana tajnego Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. W strukturach podziemnego państwa polskiego w Biurze Delegata Rządu na Kraj był szefem komórki Robót Publicznych i Odbudowy. Opracował w nim min. 10-letni plan powojennej odbudowy Polski ze zniszczeń wojennych oraz instrukcję dla Kedywu AK — "Jak niszczyć stalowe mosty". Za organizowanie tajnego nauczania został wraz z całą rodziną aresztowany przez Niemców (16 listopada 1943) i rozstrzelany 3 grudnia 1943 u zbiegu ul. Puławskiej i Goworka. Jego symboliczny grób znajduje się na Warszawskich Powązkach.

Polski Związek Inżynierów i Techników Budownictwa ustanowił w roku 1964 nagrodę PZITB im. Stefana Bryły, która jest przyznawana corocznie, indywidualnie i jednorazowo za osiągnięcia naukowo-badawcze lub naukowo-techniczne w dziedzinie konstrukcji budowlanych. Nagroda ta cieszy się wysokim prestiżem w środowisku inżyniersko-budowlanym.

W 1995 American Welding Society uhonorowało dorobek Stefana Bryły nagrodą Historic Welded Structure Award za spawany most na Słudwi.

Konstrukcje Stefana Bryły

pierwszy na świecie drogowy spawany most na rzece Słudwi

Dom bez kantów w Warszawie

Prudential w Warszawie

• kompleks budynków Muzeum Narodowego i Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie,
• hale Fabryki Parowozów w Warszawie (1922),
• Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych (Warszawa) na rogu ul. Kopernika i ul. Sewerynów (1928),
• pierwszy na świecie drogowy spawany most na rzece Słudwi - (Maurzyce) (1928-1929),
• drugi most spawany na rzece Słudwi (Redki) (1931),
• budynek biurowy PKO (Poczty Głównej) przy ul. Świętokrzyskiej w Warszawie wysokości 8 kondygnacji (1930-1932),
• gmach Urzędu Skarbowego w Katowicach (drapacz chmur, tzw. mister Katowic) wysokości 14 kondygnacji (1930-1932),
• budynek mieszkalno-biurowy Towarzystwa "Prudential" (Hotel Warszawa) przy Placu Powstańców Warszawy wysokości 17 kondygnacji (1931-1934),
• budynek Biblioteki Jagiellońskiej przy al. Mickiewicza w Krakowie wysokości 9 kondygnacji (1934),
• gmach Marynarki Wojennej w Warszawie przy ul. Wawelskiej wysokości 5 kondygnacji (1934),
• budynek mieszkalny Funduszu Kwaterunku Wojskowego (Dom Bez Kantów) przy Krakowskim Przedmieściu w Warszawie wysokości 8 kondygnacji (1934-1935),
• Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych w Łodzi (1935),
• Hala Targowa w Katowicach (długości 126 m) przy ul. Piotra Skargi (1935),
• budynek Komunalnej Kasy Oszczędności przy ul. Wolności w Chorzowie wysokości 10 kondygnacji (1935-37),
• Szpital Okręgowy im. marszałka Józefa Piłsudskiego w Warszawie (1939).

Publikacje Stefana Bryły

• Podręcznik budownictwa żelaznego,
• Przepisy dotyczące obliczeń statycznych w budownictwie lądowym,
• Przepisy projektowania i wykonywania stalowych konstrukcji spawalnych w budownictwie,
• Beton i żelbet,
• Statyka budowli,
• Podręcznik inżynierski 1925 (Lwów-Warszawa).

Wydana przez PAN monografia obejmująca wykaz jego publikacji obejmuje 265 pozycji.

Stefan Bryła opublikował także książki o tematyce podróżniczej:

• Jeden dzień w Jokohamie. Kartki z podróży do Japonii (1913)
• Daleki Wschód (1923)

Upamiętnienie inż. Bryły

W roku 1994 Rada Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej nadała jednej z sal Gmachu Architektury przy ul. Koszykowej 55 imię profesora Stefana Bryły - dziekana od 1939 r. do śmierci w 1943 r. W Warszawie jego imieniem nazwano także ulicę. Ponadto imię Stefana Bryły nosi:

• XCIII Liceum Ogólnokształcące im. prof. Stefana Bryły
• Technikum Budowlane nr 5 im. prof. Stefana Bryły
• Zespół Szkół nr 24 im. prof. Stefana Bryły