Przejdź do zawartości

Tadeusz Kruk-Strzelecki

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tadeusz Kruk-Strzelecki
major rezerwy piechoty major rezerwy piechoty
Data i miejsce urodzenia

20 października 1895
Kamieńsk

Data i miejsce śmierci

1 września 1951
Londyn

Przebieg służby
Lata służby

1914–1945

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie
Armia Krajowa

Formacja

Legiony Polskie

Jednostki

I Brygada Legionów Polskich
27 Pułk Piechoty
83 Pułk Strzelców Poleskich
Biuro Informacji i Propagandy

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości z Mieczami Krzyż Walecznych (1920–1941, trzykrotnie) Złoty Krzyż Zasługi Srebrny Krzyż Zasługi

Tadeusz Kruk-Strzelecki[1] do roku 1920 Tadeusz Strzelecki[2] ps. „Dyrektor”, „Szczepan”, „Andrzej Kruk”, „Tadeusz Płoński”, „Józef Kowalski”, „Kruk”[2] (ur. 20 października 1895 w Kamieńsku, zm. 1 września 1951 w Londynie[3]) – major rezerwy piechoty Wojska Polskiego, działacz obozu sanacji.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w rodzinie Aleksandra (rolnika) i Aleksandry z d. Żurawska[2]. Absolwent gimnazjum w Częstochowie (1916)[2]. Należał do organizacji niepodległościowych od 1912, m.in. PMN i Drużyny Skautowej im. W. Łukasińskiego[2]. Od 15 października 1914[2] żołnierz I Brygady Legionów Polskich[a][4]. Był ranny w bitwie pod Konarami[b]. Odkomenderowany w 1917[c] do Polskiej Organizacji Wojskowej. Od 1 lipca został mianowany komendantem 2 obwodu POW w Wieluniu. Od 5 stycznia 1915 do 25 lipca 1917 był komendantem Obwodu nr V w Piotrkowie[2]. Ukończył kurs podchorążych POW (28 lutego 1917). Od marca 1918 ponownie komendant w Okręgu Va Częstochowa. Brał udział w rozbrajaniu żołnierzy niemieckich w powiecie wieluńskim i organizował tam batalion piechoty podległy 27 pułkowi piechoty. Od 1 listopada 1918 do 1 stycznia 1919 dowodził półbatalionem granicznym 27 pp, a następnie do 17 marca 1919, 11 kompanią 27 pp[2]. W maju 1919 przekazano go do dyspozycji Oddziału II NDWP[2]. 6 czerwca 1919 mianowany zastępcą komendanta i szefem wywiadu Komendy Naczelnej nr III w Kijowie[4][2]. Od 22 lipca 1919 był dowódcą oddziałów powstańczych na tyłach Armii Czerwonej. Został ranny 5 sierpnia 1919 pod Żytomierzem[2]. W Wojsku Polskim służył od 1918. W czasie wojny polsko-bolszewickiej był ranny. Oficer Oddziału VI, a później Oddziału II Naczelnego Dowództwa. W 1920 brał udział w tzw. buncie gen. Lucjana Żeligowskiego[4]. W lipcu 1920 organizował oddział lotny w sile batalionu, z którym walczył pod Grodnem i Wilnem[5]. Od 4 listopada 1921 mianowany zastępcą dowódcy grupy ochotniczej ppłka Walerego Sławka[5]. W 1922 zweryfikowany został w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919. W 1924 był oficerem rezerwy 27 pułku piechoty w Częstochowie i w tym samym roku przeniesiony do rezerwy. 14 lutego 1924 został przeniesiony do rezerwy na własną prośbę z powodu zatargu z Szefem Sztabu Generalnego WP (chodziło o inwigilację byłych żołnierzy legionistów)[5]. 13 listopada 1928 skazany sądownie na karę jednego miesiąca za „rozpowszechnianie utworów wyrażających zuchwałe nieposzanowanie władzy zwierzchniej”[5]. Dziesięć lat później, w tym samym stopniu i starszeństwie, był oficerem rezerwy 83 pułku piechoty w Kobryniu. Na stopień majora został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1939 i 26. lokatą w korpusie oficerów rezerwy piechoty[6]. Od roku 1927 do 1928 był dyrektorem kopalni nafty w Słobodzie Rangurskiej[5]. Od 1929 do 1930 był dyrektorem miejskiej komunikacji autobusowej w Częstochowie, później założył własne przedsiębiorstwo[5]. W dru­giej po­ło­wie 1934 ob­jął funk­cję dy­rek­to­ra Do­mu Żoł­nie­rza. Na tym sta­no­wi­sku pro­wa­dził dzia­łal­ność kul­tu­ral­no­-oświ­at­ową. Od 7 stycznia 1933 pra­co­wał też, praw­do­po­dob­nie krót­ko, w Woj­sko­wym In­sty­tu­cie Na­uko­wo­-Oświ­at­owym[7]. Do tego instytutu zo­stał przy­dzie­lo­ny rów­nież w 1937 – peł­nił wów­czas funk­cję se­kre­ta­rza Ko­mi­te­tu Ko­or­dy­na­cyj­ne­go tej in­sty­tu­cji. W 1937 objął stanowisko zastępcy delegata MSWojsk. przy Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego[8].

Podczas kampanii wrześniowej był zastępcą szefa Oddziału Operacyjnego w sztabie dowództwa Obrony Warszawy[9]. W początkach okupacji niemieckiej był szefem Oddziału Politycznego Dowództwa Głównego Służby Zwycięstwu Polski[10], które współtworzył[11]. Od października 1939 pełnił funkcję szefa Oddziału VI – Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej. Odsunięty od pełnienia tej funkcji po interwencjach Władysława Sikorskiego i od października 1940, zastąpiony przez płk. dypl. Jana Rzepeckiego. Był również redaktorem naczelnym pisma „Przedwiośnie” należącego do Niezależnej Socjalistycznej Partii Pracy, członkiem loży masońskiej[12]. Należał do Tymczasowej Zbiorowej Delegatury utworzonej przez płka Jana Skorobohatego-Jakubowskiego w dniu 3 lipca 1940 r.[13] 13 września 1940 Tymczasowa Delegatura została rozwiązana[14]. Wio­sną 1941 włą­czył się do konspiracyjnej dzia­łal­no­ści po­li­tycz­nej piłsudczyków, za­ini­cjo­wa­nej przez je­go by­łe­go pod­ko­mend­ne­go z BIP Zygmunta Hem­pla. Był jed­nym ze współ­za­ło­ży­cie­li pi­sma „Myśl Państwo­wa”, a w paź­dzier­ni­ku 1942 – Konwentu Organizacji Niepodległościowych[15]. W nocy z 10 na 11 listopada 1942 był omyłkowo[11] aresztowany i osadzony na Pawiaku, a zwolniony został w grudniu tego samego roku[4][11]. 11 marca 1943[d]. ponownie aresztowany i więziony przez okupanta na Pawiaku, następnie 28 kwietnia 1943 został przewieziony do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz (nr obozowe: 119127 – 119526)[16]. Przewieziony w końcu 1944 do Sachsenhausen, a następnie pod Kilonię[4]. W kwietniu 1945 uwolniony z obozu przez oddziały amerykańskie. Służył do 1947 w brytyjskiej strefie okupacyjnej Niemiec w Oddziałach Wartowniczych[4].

W drugiej połowie 1948 przybył do Wielkiej Brytanii[11]. Po zakończeniu wojny działał na emigracji w ruchu sanacyjnym. Brał udział w pracach Stowarzyszenia Polskich Kombatantów, Koła AK i Instytutu im. Józefa Piłsudskiego[4].

Zmarł w Londynie w wieku 56 lat, 1 września 1951, pochowany na cmentarzu Gunndersbury[11].

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

Żonaty od 1920 z Janiną z d. Żychowską. Mieli troje dzieci: Jerzy (ur. 1922), Anna Danuta (ur. 1925), Andrzej (ur. 1929)[11].

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Według L. Mastalskiego, początkowo otrzymał przydział do batalionu uzupełniającego 1 pułku piechoty Legionów Polskich, a następnie do 5 pułku piechoty Legionów Polskich, gdzie ukończył kurs podoficerski[2].
  2. ↑ Według L. Mastalskiego, było to 19 maja 1915 podczas ataku na Swojków[2].
  3. ↑ Według L. Mastalskiego, oddelegowano go po rekonwalescencji w październiku 1915, jako instruktora do POW w Częstochowie. Dowodził tam plutonem, a następnie kompanią[2].
  4. ↑ Według L. Mastalskiego, aresztowany 24 lutego, a 11 marca przeniesiony do Pawiaka[11].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ W ewidencji wojskowej figurował jako Tadeusz II Strzelecki, w celu odróżnienia od innych oficerów WP noszących to samo imię i nazwisko.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Mastalski 2020 ↓, s. 507.
  3. ↑ Kalendarz historyczny: ludzie i wydarzenia.
  4. ↑ a b c d e f g h Grzegorz Mazur: Biuro Informacji i Propagandy SZP-ZWZ-AK. Warszawa: 1987, s. 382.
  5. ↑ a b c d e f Mastalski 2020 ↓, s. 508.
  6. ↑ Rybka i Stepan 2004 ↓, s. XXXI, 601.
  7. ↑ Marek Gałęzowski, Kruk-Strzelecki Tadeusz [w:] idem, Wierni Polsce. Ludzie konspiracji piłsudczykowskiej 1939-1947, LTW: Warszawa 2005, s. 379.
  8. ↑ Mastalski 2020 ↓, s. 508-509.
  9. ↑ Mastalski 2020 ↓, s. 5089.
  10. ↑ Kruk-Strzelecki Tadeusz, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2007-10-08].
  11. ↑ a b c d e f g h i j k l Mastalski 2020 ↓, s. 509.
  12. ↑ Notatka Karaszewicza-Tokarzewskiego z nazwiskami szesnastki. rzeczpospolita.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-05-10)]..
  13. ↑ Polska Podziemna. III. Tymczasowy Delegat na Kraj, Delegatura Zbiorowa.. [dostęp 2007-10-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-04-08)].
  14. ↑ IPN: Delegatura Rządu RP na Kraj – nowe aspekty badawcze.
  15. ↑ Marek Gałęzowski, Kruk-Strzelecki Tadeusz [w:] idem, Wierni Polsce..., s. 382.
  16. ↑ Więźniowie Pawiaka. Lata 1939-1944. stankiewicz.e.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-20)]..
  17. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 4 stycznia 1923 roku, s. 2 „za czyny w byłej POW na Wschodzie (KN III)”.
  18. ↑ M.P. z 1937 r. nr 93, poz. 128 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  19. ↑ Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 2035 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 40, poz. 1854, s. 1563)
  20. ↑ Rozporządzenie Kierownika MSWojsk. L. 6285/22 G.M.I. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 11, s. 348)

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-09-07].
  • Marek Gałęzowski, Kruk-Strzelecki Tadeusz [w:] idem, Wierni Polsce. Ludzie konspiracji piłsudczykowskiej 1939-1947, LTW: Warszawa 2005, s. 375–384.
  • Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 190, 420.
  • Rocznik Oficerski Rezerw 1934, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1934, L.dz. 250/mob. 34, s. 10, 564.
  • Grzegorz Mazur: Biuro Informacji i Propagandy SZP-ZWZ-AK 1939–1945. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1987, s. 382. ISBN 83-211-0892-X.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1.
  • Lech Mastalski: Polska Organizacja Wojskowa. Okręg Częstochowsko-Wieluński Va/IX 1915–1918. Częstochowa: 2020. ISBN 978-83-945661-1-1.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tadeusz_Kruk-Strzelecki&oldid=74436127”