Tomsk

Tomsk
Toмcк
Herb	Flaga
Państwo	Rosja
Obwód	tomski
Mer	Iwan Klein
Powierzchnia	294,6 km²
Wysokość	80 m n.p.m.
Populacja (2020); • liczba ludności; • gęstość	; 576 624; 1957,31 os./km²
Nr kierunkowy	+7 (38 22)
Kod pocztowy	634000–634999
Tablice rejestracyjne	70
	Położenie na mapie obwodu tomskiego Tomsk
	Położenie na mapie Rosji Tomsk
	56°30′N 84°58′E/56,500000 84,966667
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Tomsk (ros. Томск) – miasto w Rosji, położone na Nizinie Zachodniosyberyjskiej, nad rzeką Tom (70 km od jej ujścia do Obu), liczące 576,6 tys. mieszkańców (2020). Miasto jest ważnym ośrodkiem naukowym, w którym istnieje 7 szkół wyższych, w tym najstarsza uczelnia Syberii, Narodowy Badawczy Tomski Uniwersytet Państwowy założony w 1878 roku, ośrodkiem przemysłu spożywczego, drzewnego, elektromaszynowego i chemicznego.

Historia

Miasto zostało założone w 1604 roku, a w 1804 zostało stolicą guberni. Rozwinął się jako duży ośrodek handlowy, w związku z rozwojem wydobycia złota w guberniach tomskiej i jenisejskiej.

Od XVII w. miejsce zesłania. Pod koniec XIX wieku stracił na znaczeniu w związku z tym, że ominął go szlak Kolei Transsyberyjskiej.

W grudniu 1917 powołano tu Syberyjską Dumę Obwodową^[1].

W latach 1918–1919 pod rządami Korpusu Czechosłowackiego, zdobyty przez bolszewików w grudniu 1919 roku. W 1944 stał się stolicą obwodu tomskiego. W 1966 miasto liczyło 311 tys. mieszkańców.

Na północ od Tomska usytuowano tzw. Tomsk-7 (obecnie Siewiersk), zamknięte miasto, w którym dokonywano m.in. wzbogacania paliwa atomowego.

Tomsk był jednym z miejsc, gdzie w czasie I wojny światowej i po niej, w obozach jenieckich przebywało wielu Polaków – jeńców, którzy dostali się do niewoli w mundurach niemieckich. Byli to Polacy z zaboru pruskiego, wcieleni do wojska wbrew swej woli.

Demografia

Skład narodowościowy i etniczny na przestrzeni lat na podstawie danych rosyjskich:

1897^[2]:

Rosjanie: 45 106 (86,39%)
Żydzi: 3016 (5,78%)
Tatarzy: 1624 (3,11%)
Polacy: 1184 (2,27%)
Niemcy: 417 (0,80%)
Ukraińcy: 355 (0,68%)

2002:

Rosjanie: 445 225 (91,26%)
Tatarzy: 9900 (2,03%)
Ukraińcy: 6681 (1,37%)
Niemcy: 5653 (1,16%)
Azerowie: 2899 (0,59%)
Białorusini: 2049 (0,42%)
Ormianie: 1530 (0,31%)
Czuwasze: 1231 (0,25%)

2010:

Rosjanie: 474 810 (91,76%)
Tatarzy: 8896 (1,72%)
Ukraińcy: 5093 (0,98%)
Niemcy: 3816 (0,74%)
Uzbecy: 3264 (0,63%)
Azerowie: 2894 (0,56%)
Ormianie: 2124 (0,41%)
Białorusini: 1434 (0,28%)

Zabytki

Zachowało się wiele zabytków z XIX wieku: zdobione budynki mieszkalne, budynki użyteczności publicznej, cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego (XVIII-XIX wiek). W mieście znajduje się wiele zabytków należących do różnych epok, w tym unikalne zabytki architektury drewnianej^[3].

Transport

W mieście znajdują się dwie stacje kolejowe Tomsk I i Tomsk II, duży port rzeczny oraz lotnisko.

Sport

Tom Tomsk – klub piłkarski

Polonica

Tomsk był jednym z miejsc zsyłek Polaków na Syberię. W Tomsku znajduje się parafia oraz kościół katolicki, zwany Kościołem Polskim, wzniesiony w 1833 przez polskich zesłańców jako pierwszy katolicki kościół zachodniej Syberii.

Z tym tematem związana jest kategoria: Polscy zesłańcy do Tomska.

W Tomsku urodzili się Polacy:

1875 – Aleksander Maciesza, lekarz, antropolog, fotografik, prezydent Płocka
1878 – Adolf Maciesza, lekarz patolog, doktor nauk medycznych, podpułkownik piechoty Wojska Polskiego
1888 – Zygmunt Balicki, polski inżynier, polityk
1888 – Kazimierz Zieleniewski, malarz
1889 – Borys Łapicki, prawnik, wykładowca uniwersytecki
1893 – Jan Stanisławski, filolog angielski, wykładowca uniwersytecki
1897 – Andrzej Witold Kownacki, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, oficer Armii Krajowej
1910 – Kazimierz Strycharzewski, trener siatkarski, selekcjoner reprezentacji Polski siatkarek
1916 – Cezary Nowodworski, oficer Armii Krajowej, cichociemny
1920 – Władysław Skonecki, tenisista