Tropie (województwo małopolskie)
49°48′00″N 20°42′12″E/49,800000 20,703333| wieś | |
 Kościół | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
495[2] |
| Strefa numeracyjna |
18 |
| Kod pocztowy |
33-316[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KNS |
| SIMC |
0426644 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego  | |
Położenie na mapie gminy Gródek nad Dunajcem  | |
| 49°48′00″N 20°42′12″E/49,800000 20,703333[1]
| |
Tropie – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Gródek nad Dunajcem. Od południa wieś graniczy przez Dunajec z Witowicami Dolnymi, a od zachodu z Wytrzyszczką.
Historyczne nazwy wsi: de Tropstin (1231), de Tropstyn albo Tropie (1240). Co najmniej od VIII wieku miejscowość (jako miejsce przeprawy przez Dunajec) stanowiła część szlaku łączącego drogi biegnące z Bizancjum z Bałtykiem. Była to tzw. Brama sądecka.
Tradycja ludowa przechowała wzmiankę, że obecny kościół św. Świerada i sw. Benedykta (jedna z najstarszych budowli sakralnych w Polsce, której budowa przypada na XI w.) oraz pustelnię św. Świerada zlokalizowano w miejscu świętego gaju i świątyni Słowian.
Po przeciwnej stronie Dunajca znajduje się odbudowany w XX w. zamek Tropsztyn.
Historia
[edytuj | edytuj kod]W 1158 roku Gejza II obdarzył dotacjami kościół pw. św. Emmerama w Tropiu. W dokumentach sprzedaży dóbr Tropsztyna z 1535 roku, kościół wzmiankowany jest jako pw. św. Geralda, a od 1556 do 1603 służy protestantom jako zbór kalwiński. Na początku XVII w. kościół został przejęty na zbór braci polskich[4].
W pobliżu zamku Tropsztyn osiedlił się pustelnik, zapewne jeden z pierwszych szerzycieli chrześcijaństwa na tych ziemiach – Świrad. Koło jego pustelni wytworzyła się następnie osada, która w dokumencie z 1282 roku (Kod. Dyp. Małopolski III.343) nosi nazwę Swirad (Swiradz). Jeszcze w XVI w. nazwa osady Swiradz utrzymywała się, ale tylko jako nazwa parafii. Prawdopodobnie pierwotna nazwa wsi Tropie obejmowała rozległy obszar leśny, na którym z czasem powstały niwy, a następnie wsie takie jak Swiradz, Wytrzeszczka, Parkoszówka, Wiatrowice, Witowice i inne.
Pierwszymi osadnikami byli poszukiwacze złota oraz innych kruszców i minerałów przybywający z obszarów niemieckich, zaproszeni przez królów Gejzę II, a następnie Belę IV oraz Wacława I[potrzebny przypis] po 1241 roku. Wznosili obronne zamki, mające chronić północną granicę królestwa Węgier, podobnie jak zamki spiskie, a których okoliczne nazwy świadczą o pochodzeniu właścicieli: pobliski zamek w Melsztynie czy zamek w Rytrze. Prawdopodobnie nazwa wsi nawiązuje do niemieckiej nazwy miasta Opawy (niem. Troppau, staropol. Tropawa), skąd mogli przybyć pierwsi osadnicy.
W 1241 roku wieś i parafie spustoszyli Mongołowie. Dopiero w 1347 roku Piotr Brandis odbudował świątynię i uposażył parafię.
Pierwsza pisemna wzmianka o murowanym zamku w Tropiu/Tropsztynie (=Trop + stein kamień) pochodzi z 1382 roku. Z zapisów wynika, że zamek był własnością rycerskiego rodu Gierałtów-Ośmiorogów (z niem. Geraldów).
W Rożnowie, 5 km na południe od Tropia, znajdują się ruiny zamku, którego właścicielem przez był m.in. Zawisza Czarny. Natomiast 6 km na północ od wsi znajdują się ruiny średniowiecznego zamku w Czchowie.
Na początku XX wieku do wsi przyłączono miejscowości Wiatrowice oraz Habalina. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie nowosądeckim.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[5]:
- Kościół św. Andrzeja i św. Benedykta;
- dąb św. Świerada.
Inne zabytki
[edytuj | edytuj kod]- Kostnica z XVIII wieku;
- dzwonnica z XIX wieku;
- pustelnia św. Świerada;
- cmentarz choleryczny z 510 pochowanymi;
- źródło Świętego Świerada[6].
Turystyka
[edytuj | edytuj kod]W Tropiu znajduje się Tropikalna Skała, na której uprawiana jest wspinaczka skalna[7] i dwie niewielkie jaskinie: Schronisko w Tropiu Pierwsze i Schronisko w Tropiu Drugie[6].
Osoby związane z miejscowością
[edytuj | edytuj kod]- Władysław Bobowski, polski duchowny katolicki, biskup tarnowski.
-
Kościół pustelników Świerada i Benedykta -
Chrzcielnica w kościele, w ścianie za drzwiczkami -
Pustelnia św. Świerada -
Kaplica cmentarna na cmentarzu -
Cmentarz choleryczny -
Tropie widziane z zamku Tropsztyn. Pośrodku kościółek w Tropiu
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 140503
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1308 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Tropie. Gmina Gródek nad Dunajcem. [dostęp 2014-03-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-08)].
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-10].
- ↑ a b Geoportal. Mapa lotnicza [online] [dostęp 2022-09-12].
- ↑ Tropikalna Skała [online], Fundacja Wspinka [dostęp 0122-10-09].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Tropie, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 502.
- Święty Andrzej Świerad – zapomniany święty