Ujsoły (gmina)
| gmina wiejska | |||
| |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Siedziba | |||
| Wójt |
Tadeusz Piętka (2000) | ||
| Powierzchnia |
109,95 km² | ||
| Populacja (30.06.2016) • liczba ludności |
| ||
| • gęstość |
41,5 os./km² | ||
| Nr kierunkowy |
33 | ||
| Tablice rejestracyjne |
SZY | ||
Adres urzędu: Gminna 134-371 Ujsoły | |||
Położenie na mapie powiatu
| |||
| 49°28′56″N 19°08′20″E/49,482222 19,138889 | |||
| Strona internetowa | |||
| Biuletyn Informacji Publicznej | |||
Ujsoły – gmina wiejska w województwie śląskim, w powiecie żywieckim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie bielskim.
Gmina Ujsoły położona jest w południowej części województwa śląskiego, w Beskidzie Żywieckim, tuż przy granicy ze Słowacją[2]. Gmina ma charakter typowo górski, zajmuje obszar prawie 11 tysięcy ha podzielony na cztery sołectwa: Ujsoły, Glinka, Złatna, Soblówka zamieszkiwane przez prawie 5 tysięcy osób.
Siedziba gminy to Ujsoły.
Ujsoły to jeden z najbardziej dziewiczych zakątków Polski. Największym bogactwem tej ziemi są lasy zajmujące ponad 70% powierzchni całej gminy. W celu ochrony tego cennego przyrodniczo terenu włączono cały obszar gminy w obręb Żywieckiego Parku Krajobrazowego i utworzono 3 rezerwaty przyrody: Oszast, Muńcuł, Dziobaki chroniące pozostałości prastarej puszczy karpackiej.
Według danych z 30 czerwca 2004[3] gminę zamieszkiwało 4686 osób. Natomiast według danych z 31 grudnia 2019 roku[4] gminę zamieszkiwało 4541 osób.
Struktura powierzchni
Według danych z roku 2002[5] gmina Ujsoły ma obszar 109,95 km², w tym:
- użytki rolne: 25%
- użytki leśne: 70%
Gmina stanowi 10,57% powierzchni powiatu.
Demografia
Dane z 30 czerwca 2004[3]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| populacja | 4686 | 100 | 2327 | 49,7 | 2359 | 50,3 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
42,6 | 21,2 | 21,5 | |||
Folklor góralski
Początki gospodarowania na tym terenie sięgają wieku XV. Pierwszymi osadnikami byli pasterze napływający z terenu Karpat Wschodnich, którzy wykorzystywali dobre warunki do wypasu bydła i osiedlali się na okolicznych halach. Początkowo osadnicy byli ludźmi wolnymi, później wraz z wprowadzaniem gospodarki folwarcznej oraz zmuszaniem do odrabiania pańszczyzny ich swoboda była ograniczana, wobec czego okazywali swój sprzeciw w zbójnictwie.
- Piramida wieku mieszkańców gminy Ujsoły w 2014 roku[1].
Turystyka
Przez tereny obecnej gminy przechodził historyczny szlak handlowy prowadzący na słowacką Orawę i dalej do Wiednia.
Wytyczono tu ponad 80 km szlaków pieszych i 70 km szlaków rowerowych biegnących po najbardziej atrakcyjnych widokowo szczytach górskich. W Złatnej na Śmierdzącym Potoku znajduje się źródełko wody siarkowej zwane Źródłem Matki Boskiej, a ostre górskie powietrze stwarza tu specyficzny mikroklimat[potrzebny przypis].
Turyści mogą przenocować w schroniskach górskich na Hali Lipowskiej, Hali Rysianka, Rycerzowej i Krawcowym Wierchu oraz w pensjonatach prywatnych.
Zabytki
- Pozostałości dawnego budownictwa drewnianego z II połowy XIX wieku – Ujsoły, Złatna
- Przydrożne kapliczki
- kapliczka w Ujsołach, Smreków, Wajdów Groń
- Leśniczówka w Złatnej
- Trudne warunki życia, kamieniste gleby, surowy klimat oraz wielkie przestrzenie zmuszały mieszkańców do bycia samowystarczalnymi. Do dziś przetrwały ślady kunsztu budowlanego górali, którego przykładem jest zabytkowa leśniczówka w Złatnej.
- Pozostałości huty szkła w Złatnej – Huta
- Na początku XIX wieku powstały pierwsze zakłady przemysłowe: tartak napędzany energią wodną oraz huta szkła, pozostałości której można zobaczyć dziś w Złatnej.
- Kamienny krzyż z 1833 r. – Złatna Huta
Kultura
Izba regionalna w Glince gromadzi stare, ręcznie wykonane sprzęty użytku domowego oraz dawniej używane sprzęty rolnicze stanowiące o pracowitości i trudzie mieszkańców. Przodkowie pozostawili po sobie bogate dziedzictwo kulturowe: zwyczaje, język, stroje starannie chronione przez współczesnych mieszkańców wsi doceniających mądrość i dorobek ojców. Na terenie gminy działają zespoły folklorystyczne kultywujące stare tradycje: "Juhas", "Młode Juhasy", "Jedlicka" oraz "Cichowianie" z Soblówki.
Zespół pieśni i tańca Juhas może się poszczycić występami w wielu krajach świata i udziałem w licznych festiwalach folklorystycznych. Dziecięcy zespół folklorystyczny nosi nazwę Tęczowe kropelki.
Huda
Tylko w Ujsołach przetrwał niespotykany nigdzie indziej zwyczaj palenia "hud" czyli wielkich ognisk w noc świętego Wawrzyńca. Zwyczaj ten stał się okazją do obchodów corocznego święta gromadzącego liczne rzesze miłośników gór i góralskich tradycji.
Cykliczne imprezy promocyjne:
- Koncert Kolęd i Pastorałek - styczeń
- Skuter Cross - luty (zawody skuterów śnieżnych)
- Konkurs palm wielkanocnych - kwiecień
- Majówka na sportowo - maj
- Gminny Dzień Dziecka – 1 czerwca
- Zwyk Bacowski - czerwiec (impreza pasterska)
- Turniej Piłki Kamieńcowej o Puchar Wójta Gminy Ujsoły - lipiec
- Koncertowe Lato w Ujsołach - lipiec
- "Wawrzyńcowe Hudy" – sierpień (impreza folklorystyczna w ramach Tygodnia Kultury Beskidzkiej)
- Turystyczny Przegląd Piosenki Studenckiej - sierpień
- Gminne Dożynki - wrzesień
- Sylwester "Pod Gwiazdami" - 31 grudnia
Legenda
Najbardziej znanym zbójnikiem był Marcin Portasz i to być może właśnie on wraz z kamratami nocował w piwnicach na Muńcole. Dziś zabłąkany turysta może trafić na zbójnickie skarby w tych piwnicach schowane, które tylko w dzień Bożego Ciała stają otworem. A może znajdzie skarby na Zbójnickich Dolinach pod Halą Bieguńską, gdzie niegdyś była chata samego hetmana zbójnickiego Sebastiana Burego?[potrzebny przypis]
Miejscowości wchodzące w skład gminy
- Glinka
- Soblówka, przysiółki wsi: Cicha, Kiełbasówka, Królowa, Młado Hora, Petkówka, Smereków Wielki, Słonkówka, Szczytkówka, Śliwkówka
- Ujsoły, przysiółki wsi: Danielka, Kręcichłosty, Stawiska
- Złatna, przysiółki wsi: Herdula, Jakubków, Kotrysia Polana, Lora, Okrągłe, Zagroń, Zapolanka
Sąsiednie gminy
Jeleśnia, Milówka, Rajcza, Węgierska Górka. Gmina sąsiaduje ze Słowacją.
Przypisy
- ↑ a b Gmina Ujsoły w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-16], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Stanisław Figiel, Piotr Krzywda: Beskid Żywiecki. Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2006. ISBN 83-89188-59-7.
- ↑ a b Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Gmina Ujsoły w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-04-16], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
