Ulica Józefa Piłsudskiego w Radomiu
Na mapach: 51,399161°N 21,152543°E/51,399161 21,152543
| Śródmieście | |||||||||||||||||||
.jpg) Widok ulicy w kierunku północnym. Budynek na końcu to kościół garnizonowy św. Stanisława. | |||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||
| Długość |
ok. 310 m | ||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Radomia  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||||||||||||||||||
| 51,399161°N 21,152543°E/51,399161 21,152543 | |||||||||||||||||||
Ulica Józefa Piłsudskiego – ulica w dzielnicy Śródmieście w Radomiu.
Łączy ulicę Traugutta z placem Konstytucji 3 Maja (a poprzez plac ul. Żeromskiego)[1]. Krzyżuje się z ulicą Sienkiewicza[1]. Ulica ma status drogi gminnej[1]. Długość ulicy to około 310 m[2]. Ulica ma charakter reprezentacyjny – znajdują się na niej liczne ciekawe architektonicznie i bogate w detale kamienice[3].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Ulicę przewidzianą w Planie regulacyjnym Radomia z 1822 roku oddano do użytku w październiku 1888. W 1901 roku zyskała oświetlenie elektryczne[4].
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Historyczne zdjęcia obiektów usytuowanych przy ulicy Piłsudskiego i w jej najbliższym otoczeniu.
.jpg)
Nazwa ulicy wielokrotnie ulegała zmianom[4]:
- 1888 – 1919: ul. Szeroka (nazwa podkreślała szerokość ulicy, większą niż w przypadku pozostałych ulic dziewiętnastowiecznej części radomskiego Śródmieścia),
- 1919 – 1942: ul. Józefa Piłsudskiego,
- 1942 – 1945: Kastanienallee (niem. al. Kasztanowa – nazwa nawiązująca do kasztanowców, których szpalery ozdabiają ulicę),
- 1945 – 1948: ul. Józefa Piłsudskiego,
- 1948 – 1990: ul. Marcelego Nowotki,
- od 1990: ul. Józefa Piłsudskiego.
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Zabudowa ulicy powstała niemal w całości w XIX wieku i jest spójna architektonicznie.
- Rejestr zabytków
Do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa wpisane są następujące obiekty[5]:
- nr 1 – dom, po 1890[5]
- nr 2 (róg z ul. Traugutta 40) – secesyjny dom Zajdensznirów z 1911, w którym 5 listopada 1918 rozpoczęto proces przejmowania władzy z rąk austriackich okupantów, zakończony proklamacją Republiki Radomskiej[6].
- nr 4 – eklektyczna kamienica z końca XIX w. W okresie międzywojennym siedziba m.in. radomskiego oddziału Banku Związku Ziemian w Warszawie,
- nr 3/5 – kamienica, XIX/XX w.[5]
- nr 6 – dom, 1. ćw. XIX w.[5]
- nr 7 – eklektyczna kamienica z 1895, wyróżniająca się bogatą dekoracją fasady. W okresie międzywojennym parter zajmowała kawiarnia Tomasza Wolańskiego[7]. Na ścianie kamienicy znajdują się tablice pamiątkowe poświęcone Adolfowi Tochtermanowi i Stanisławowi Wernerowi[8].
- nr 8 – dom, po 1890[5]
- nr 9 – dom Krystyny z Brandtów Tyszkiewiczowej[9], córki Józefa Brandta, gdzie malarz przebywał i zmarł. Na elewacji umieszczono w 1926 tablicę upamiętniającą artystę.
- nr 10 (róg z ul. Sienkiewicza) – neorenesansowy gmach z 1894. W okresie międzywojennym siedziba Okręgowej Dyrekcji Kolei Państwowych[10]. Obecnie siedziba Sądu Okręgowego.
- nr 11 – neoklasycystyczna kamienica z końca XIX w. W okresie międzywojennym siedziba m.in. tygodnika „Radomianin”[11],
- nr 12 – willa Włodzimierza Kulczyckiego – neoklasycystyczna willa ogrodowa z czterokolumnowym portykiem. W okresie międzywojennym siedziba radomskiego oddziału Banku Handlowego w Łodzi[12] oraz przejściowo redakcji dziennika „Gazeta Radomska”[11]. Obecnie główny budynek Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Andrzeja i Józefa Załuskich.
- nr 13 – eklektyczna kamienica z II poł. XIX, wyróżniająca się bogatą dekoracją fasady.
- nr 15 – budynek dawnej Kasy Pożyczkowej Przemysłowców Radomskich z 1897, w stylu neogotyckim z zachowanym pierwotnym wystrojem wnętrz. W okresie międzywojennym siedziba m.in. radomskiego oddziału Banku Gospodarstwa Krajowego[13], Radomskiego Towarzystwa Kredytowego Miejskiego i innych instytucji finansowych[14].
- nr 19 – dom, 1. ćw. XIX w.[5]
- Gminna ewidencja zabytków
Do Gminnej Ewidencji Zabytków Miasta Radomia, oprócz obiektów z rejestru zabytków, wpisane są też budynki[15]:
- nr 17 – dom murowany, 4. ćw. XIX w.
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Neobarokowa kamienica z 1895 roku. -
Eklektyczna kamienica pod nr 9, w której w 1915 roku zmarł Józef Brandt. -
Tablica upamiętniająca Józefa Brandta na fasadzie kamienicy pod nrem 9. -
Neorenesansowy gmach dawnej Dyrekcji Kolei Państwowych, obecnie sąd okręgowy. -
Neorenesansowa willa Kulczyckiego, obecnie siedziba Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Załuskich – widok z 1975 roku. -
Neogotycki gmach dawnej Kasy Przemysłowców Radomskich. -
Detale ryzalitu gmachu dawnej Kasy Przemysłowców Radomskich. Nad portalem widoczny herb Guberni radomskiej. -
Tablica upamiętniająca proklamację Republiki Radomskiej
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Wykaz oraz przebieg dróg krajowych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych na terenie Radomia. Miejski Zarząd Dróg i Komunikacji w Radomiu, 2019-04. [dostęp 2019-10-17].
- ↑ Geoportal. [dostęp 2019-10-31].
- ↑ Spacerkiem po Radomiu 2015 ↓, s. 35.
- ↑ a b J. Sekulski, Encyklopedia Radomia, Radom 2009, s. 278–279
- ↑ a b c d e f Rejestr zabytków nieruchomych – województwo mazowieckie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2019-10-15].
- ↑ Piotr A. Tusiński, Republika Radomska w listopadzie 1918 roku, Radom 2018
- ↑ R. Metzger, Radom między wojnami: Opowieść o życiu miasta 1918 – 1939, Łódź – Radom 2012, s. 106
- ↑ Spacerkiem po Radomiu 2015 ↓, s. 37.
- ↑ J. Sekulski, Encyklopedia Radomia, s. 201–202
- ↑ R. Metzger, Radom między wojnami: Opowieść o życiu miasta 1918 – 1939, s. 56
- ↑ a b R. Metzger, Radom między wojnami: Opowieść o życiu miasta 1918 – 1939, s. 81
- ↑ A. Sawicki, Radom: Zabytki architektury, Radom 2013, s. 82
- ↑ red. M. Szczepaniak, Radom na starej pocztówce i prasa Radomia w latach 1811 – 1918, s. 208
- ↑ R. Metzger, Radom między wojnami: Opowieść o życiu miasta 1918 – 1939, s. 94
- ↑ Gminny program opieki nad zabytkami dla gminy miasta Radomia na lata 2017–2020 2017 ↓, s. 70.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Gminny program opieki nad zabytkami dla gminy miasta Radomia na lata 2017–2020. Urząd Miejski w Radomiu. [dostęp 2019-10-18].
- Spacerkiem po Radomiu. Informator turystyczny. Ewa Kutyła (tekst, zdjęcia), Remigiusz Kutyła (zdjęcia). Wyd. IV. Radom: Gmina Miasta Radomia. Biuro Sportu i Turystyki, 2015.