Wilhelm von Humboldt

Wilhelm von Humboldt

Imię i nazwisko urodzenia	Fryderyk Wilhelm Christian Karol Ferdynand von Humboldt
Data i miejsce urodzenia	22 czerwca 1767 Poczdam
Data i miejsce śmierci	8 kwietnia 1835 Tegel
Zawód, zajęcie	filozof, językoznawca
Narodowość	niemiecka
Alma Mater	Universität Viadrina
Rodzice	Alexander Georg von Humboldt, Maria Elizabeth Colomb
Krewni i powinowaci	Alexander – brat
Odznaczenia

Tablica pamięci Wilhelma von Humboldta na Zamku w Otmuchowie

Postać uwieczniona na znaczku pocztowym

Fryderyk Wilhelm Christian Karol Ferdynand von Humboldt (ur. 22 czerwca 1767 w Poczdamie, zm. 8 kwietnia 1835 w Tegel) – niemiecki filozof, językoznawca, polityk, przedstawiciel neohumanizmu, brat Alexandra.

Życiorys

Urodził się w rodzinie o brandenburskich i pruskich tradycjach urzędniczych i wojskowych sięgających XVI wieku. Ojciec, Aleksander Georg von Humboldt, pan na włościach Hadersleben i Ringenwalde, wybrał karierę wojskową. W 1762, z powodu odniesionych ran, przeniesiono go w stan spoczynku i w 1764 został szambelanem na dworze księżniczki Elżbiety von Braunschweig. W 1766 poślubił, młodszą o dwadzieścia jeden lat, bogatą wdowę Marię Elżbietę z domu Colomb (z pierwszego małżeństwa von Holwede), pochodzącą z rodziny francuskich hugenotów o dużych aspiracjach kulturalnych i naukowych. W posagu wniosła ona, między innymi, posiadłość Tegel (obecnie w granicach Berlina), gdzie Wilhelm spędził dzieciństwo.

Kariera

Studiował we Frankfurcie nad Odrą. W latach 1801–1808 był rezydentem pruskim w Rzymie, gdzie obcował ze światem naukowo-artystycznym i uprawiał studia filozoficzne, filologiczne i archeologiczne. W 1809 został kierownikiem pruskiego ministerstwa wyznań i oświecenia. Podczas pracy na tym stanowisku stał się merytorycznym założycielem Uniwersytetu Berlińskiego i zreformował cały ówczesny pruski system edukacji. W ramach reformy stworzył instytucje gimnazjum humanistycznego, które było fundamentem niemieckiego systemu edukacji przez całe stulecie.

W 1810 został ministrem stanu i został wysłany jako przedstawiciel Prus do stolicy Austrii, Wiednia. Między 1813 a 1815 był czynny dyplomatycznie przy wciągnięciu Austrii do Koalicji i zawieraniu pokoju z Francją, na kongresie wiedeńskim starał się o zjednoczenie Niemiec, w 1817 odbył misję nadzwyczajną do Londynu, a rok później reprezentował Królestwo Prus na kongresie akwizgrańskim. W 1819 ustąpił ze służby państwowej, gdyż nie udało mu się nakłonić króla do nadania Prusom konstytucji. W dalszym ciągu wywierał znaczny wpływ, ale już tylko na życie artystyczne, przez organizację muzeum berlińskiego.

Poglądy

Przeciwstawiał się scjentyzmowi. Podkreślał specyfikę i metodologiczną odrębność nauk humanistycznych jako badających wytwory ducha. Za główny cel człowieka uznawał harmonijny rozwój z uwzględnieniem indywidualnych dyspozycji i uzdolnień. Powoływał się przy tym na ideały starożytnej Grecji, gdzie według niego realizowano to założenie najlepiej. Sformułował tezę o istnieniu wewnętrznej formy językowej, co czyniło z języka element aktywny. Uważał, że każdy naród i społeczność kształtuje swój język, tworząc tym samym ducha narodu. Zajmował się również problemami relatywizmu językowego.

Odznaczenia

• Order Orła Czarnego (Prusy, 1830)
• Order Orła Czerwonego I klasy z liśćmi dębu (Prusy)
• Krzyż Żelazny I klasy na białej wstędze (Prusy, 1814)
• Krzyż Wielki Orderu Danebroga (Dania, 1815)
• Krzyż Wielki Orderu Wierności (Badenia)
• Krzyż Wielki Orderu Zasługi Korony (Bawaria)
• Krzyż Wielki Orderu Gwelfów (Hanower)
• Krzyż Wielki Orderu Lwa Niderlandzkiego (Holandia)
• Krzyż Wielki Orderu Leopolda (Austria)
• Krzyż Wielki Orderu Świętej Anny (Rosja)
• Krzyż Wielki Orderu Sokoła Białego (Weimar)

Prace

Pisał prace z dziedziny krytyki literackiej (o Goethem, Schillerze, z którym utrzymywał bliskie stosunki); większe znaczenie posiadają jego studia z zakresu językoznawstwa porównawczego. Krytyczne wydanie jego zbiorowych dzieł sporządziła Pruska Akademia Umiejętności (1903–1918, 15 tomów).

Bibliografia

• Elżbieta M. Kowalska: Wilhelm von Humboldt. Życie, dzieło, mit. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2006. ISBN 978-83-7338-202-2.
• Bolesław Andrzejewski: Wilhelm von Humboldt. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1989. ISBN 83-214-0595-9. Zawiera także fragmenty utworów W. von Humboldta w tł. z niem. B. Andrzejewskiego.

Linki zewnętrzne

• KurtK. Mueller-Vollmer KurtK., MarkusM. Messling MarkusM., Wilhelm von Humboldt, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy [online], CSLI, Stanford University, 4 czerwca 2016, ISSN 1095-5054 [dostęp 2017-12-31]  (ang.).