Łubin trwały

Łubin trwały
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Podrodzina	bobowate właściwe
Rodzaj	łubin
Gatunek	łubin trwały
	Nazwa systematyczna
	Lupinus polyphyllus L.; Sp. Pl. 721-722. 1753
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Łubin trwały (Lupinus polyphyllus L.) – gatunek rośliny z rodziny bobowatych. Pochodzi z zachodniej i północno-wschodniej części Ameryki Północnej^[4]. Rozprzestrzeniony został jako roślina pastewna lub ozdobna (liczne kultywary) ze względu na barwne kwiaty. Jako gatunek introdukowany rośnie w Europie, Azji, Ameryce Południowej, w południowej Australii i w Nowej Zelandii^[4]. W Polsce jest dość pospolity^[5], lokalnie tylko jest rzadszy w Polsce Środkowej i Karpatach^[6].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Łodyga: Prosta, wzniesiona o wysokości do 150 cm.
Liście: Dłoniastodzielne, składające się z 9–17 (13–15^[5]) lancetowatych listków.
Kwiaty: Zebrane w duże grono w górnej części łodygi. Górna warga kielicha jest całobrzega. Kwiaty grzbieciste, duże. Przeważnie fioletowo-niebieskie (od ciemnobłękitnych, przez fioletowe do fioletowopurpurowych), z białym żagielkiem w środku. 10 pręcików zrośniętych w rurkę wokół pojedynczego słupka.
Owoc: Owłosiony strąk zawierający 5–9 nasion. Nasiona lśniące, plamiste, o elipsoidalnym kształcie^[5].

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Bylina, hemikryptofit. Rośnie na suchych stanowiskach, w pobliżu lasów, na polanach i bezdrożach. Kwitnie od czerwca do lipca. Roślina lekko trująca z powodu zawartości alkaloidów. Istnieją odmiany nietrujące.

Zmienność[edytuj | edytuj kod]

Gatunek należy do podrodzaju Platycarpos. W obrębie gatunku wyróżnia się 5 odmian:

L. polyphyllus var. burkei
L. polyphyllus var. humicola
L. polyphyllus var. pallidipes
L. polyphyllus var. polyphyllus
L. polyphyllus var. prunophilus

oraz liczne kultywary. Tworzy także mieszańce.

Nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]

Dawniej, w niektórych regionach łubinem trwałym nazywano niektóre gatunki innych roślin. Według większości XIX-wiecznych autorów, nazwa łubin stosowana była na Litwie dla rzodkwi świrzepy, łubinem nazywano również gorczycę polną, tzw. ognichę, o złocistożółtych kwiatach. Prawdopodobnie w tym ostatnim znaczeniu użył tej nazwy Adam Mickiewicz w Panu Tadeuszu. Nazwą "łubin" określano niekiedy dziki, żółtokwitnący gatunek koniczyny.

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Często uprawiany jako roślina ozdobna, głównie odmiany o wielobarwnych i dużych kwiatach. Nadaje się na rabaty, do parków, na kwiat cięty (jednak jest krótkotrwały).
Odmiany z niską zawartością alkaloidów uprawiane są jako rośliny pastewne.
Czasami zasiewany na polanach i w lasach na paszę dla dzikich zwierząt.
W dawnych czasach z nasion łubinu, po usunięciu goryczki wytwarzano mąkę.

Uprawa[edytuj | edytuj kod]

Lubi miejsca słoneczne, gleby piaszczyste i próchniczne, suche, lub średnio wilgotne. Nie toleruje dużej ilości wapnia w glebie^[7]. Uprawia się go z nasion, jest łatwy w uprawie. Po przekwitnięciu rośliny należy ją ściąć, wówczas zakwitnie drugi raz jesienią^[7].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-01] (ang.).
↑ Lupinus polyphyllus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Lupinus polyphyllus Lindl., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-08-27] .
↑ ^a ^b ^c Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 341, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
↑ ^a ^b Bolesław Chlebowski, Kazimierz Mynett: Kwiaciarstwo. Warszawa: PWRiL, 1983. ISBN 83-09-00544-X.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Lupins – geography, classification, genetic resources and breeding (ang.)
Classification of Lupins. koti.mbnet.fi. [zarchiwizowane z tego adresu (2002-08-15)]. (ang.)

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-01] (ang.).

[iucn-3] Lupinus polyphyllus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[powo-4] Lupinus polyphyllus Lindl., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-08-27] .

[Szweykowscy-5] Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.

[6] Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 341, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .

[A-7] Bolesław Chlebowski, Kazimierz Mynett: Kwiaciarstwo. Warszawa: PWRiL, 1983. ISBN 83-09-00544-X.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]