Andrzej Świerad
| pustelnik asceta | |
 Święty Świerad | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
pomiędzy 1030-1034 |
| Czczony przez | |
| Kanonizacja | |
| Wspomnienie | |
| Atrybuty |
dziupla, orzechy, łańcuch na biodrach lub w rękach |
| Patron |
diecezji nitrzańskiej i tarnowskiej, miasta Nitry i młodzieży słowackiej |
| Szczególne miejsca kultu | |
Święty Świerad (imię zakonne Andrzej; nazywany również Żurawek, Żórawek, Sierad, Świrad, Wszechrad, słow. Svorad, czes. Sverad, łac. Zoerardus; zm. pomiędzy 1030-1034) – pustelnik i święty Kościoła katolickiego, nauczyciel św. Benedykta, męczennika.
Życie
Życiorys świętego jest trudny do odtworzenia ze względu na charakter pierwszego życiorysu, w którym nie przywiązywało się wagi do dat ani wcześniejszych losów Świerada (spisany około 1064 r. przez Maura, opata benedyktyńskiego i późniejszego biskupa w Pécsu, częstego gościa w klasztorze św. Hipolita, na podstawie opowiadań świętego Benedykta, męczennika – towarzysza i ucznia Andrzeja Świerada. Późniejsze, typowe dla średniowiecznej hagiografii legendarne żywoty, nie ułatwiają wyselekcjonowania, które z opisywanych zdarzeń oparte są na rzeczywistych przekazach, a co jest wynikiem zapału autorów w udowadnianiu świętości bohatera lub oparte na ludowych podaniach powstałych po śmierci świętego).
Andrzej Świerad urodził się najprawdopodobniej w końcu X wieku w Polsce. Najczęściej żywoty przypisują mu pochodzenie z wieśniaczej rodziny z okolic Krakowa. Czasami łączy się go związkami rodzinnymi z rycerskim rodem Ośmiorogów o zawołaniu Gierałt. Niektóre, również współczesne żywoty, próbują zlokalizować dokładne miejsce urodzenia, posiłkując się imieniem Świerad, jako Sieradzice, nie ma ku temu jednak żadnych przesłanek. Imię Świerad to jedna z form Wszerada i było polskim imieniem świętego od dzieciństwa, lub przyjęte czy też nadane mu zostało później ze względu na cechy charakteru (rad każdemu). Innymi legendarnymi miejscami urodzenia Świerada są: Opatowiec nad Wisłą i Zakliczyn nad Dunajcem.
O tym, co ukształtowało Świerada do pustelniczego życia, nie wiemy. Musiał jednak dojrzewać w środowisku od dawna schrystianizowanym, co bardziej uprawdopodabniałoby niewieśniacze pochodzenie świętego. Początki chrześcijaństwa w późniejszej Małopolsce mogły sięgać nawet IX wieku (państwo wielkomorawskie), jednak pod koniec X w. chrystianizacja społeczności była jeszcze powierzchowna i dotyczyła głównie wyższych warstw. Do jej pogłębienia przyczynił się sam Świerad za życia i po śmierci.
.jpg)
Przez jakiś czas przebywał w Tropiu nad Dunajcem koło Czchowa. Tam rozpoczął się w Polsce i najsilniej przetrwał jego kult, a domniemana pustelnia jest miejscem pielgrzymowania. Jan Długosz w swych rocznikach zanotował pod rokiem 998 pobyt Świerada w Tropiu i stwierdził, że grotę, w której mieszkał, można współcześnie oglądać. Pobyt pustelnika był tam prawdopodobnie dłuższy niż rok. Wspomnienie o świątobliwym życiu eremity przetrwało wśród okolicznej ludności bardzo silnie i przejawia się w legendach. Wspominają one o uczniach Świerada, którzy mieli w okolicy mieszkać w swoich pustelniach. W Tęgoborzu przetrwała pamięć o pustelniku imieniem Just (Jodok), a w Iwkowej o Urbanie. Nie wiadomo jednak, czy to tradycja i legenda nie połączyła późniejszych okolicznych świątobliwych mężów ze świętym. Znanym uczniem i towarzyszem Świerada był męczennik, święty Benedykt. Hagiografia, a również Długosz, wskazują na ich nierozłączność już w Polsce. Bardziej prawdopodobnym jednak jest, że Benedykt był mnichem w klasztorze świętego Hipolita na górze Zobor koło Nitry i tam, po przybyciu Świerada na Słowację w 997/998[1], poznali się.
Andrzej Świerad spełniał w klasztorze różnego rodzaju posługi, a po ukończeniu czterdziestu lat poprosił o zgodę na życie pustelnicze. Zgodnie z regułą zakonu, wraz z uczniem, św. Benedyktem, co tydzień udawali się do pustelni oddalonej o pół dnia drogi i wracali na sobotni wieczór i całą niedzielę do wspólnoty. W odosobnieniu zajmowali się karczowaniem lasów.
Bardzo surowe średniowieczne praktyki ascetyczne, często dziś niezrozumiałe, były wyrazem miłości od Boga i miały na celu jak największe udręczenie ciała, które uważane było wtedy za siedzibę wszelkiego zła.
Św. Andrzej umartwiał się w następujący sposób: mimo ciężkiej fizycznej pracy pościł trzy razy w tygodniu (w poniedziałek, środę i piątek), a w czasie wielkiego postu jadł jedynie orzechy włoskie i popijał je wodą (dostawał 40 orzechów od opata na okres postu), sobotnio-niedzielne obfitsze posiłki pozwalały mu przetrwać. Spał na pniu, wokół którego były zaostrzone kije, gdy przechylał się w jakąś stronę raniły go i budziły. Na głowę zakładał drewnianą koronę z kamieniami, gdy przechylił głowę, jeden z kamieni uderzał go. Nosił na sobie mosiężny łańcuch, który po pewnym czasie wrósł w ciało. Był on przyczyną śmierci świętego, ponieważ skóra oddzielająca ciało od łańcucha pękła i wdała się gangrena. Współbracia dowiedzieli się o łańcuchu, gdy myjąc ciało przed pogrzebem zauważyli klamrę na brzuchu.
Andrzej Świerad zmarł między 1030 a 1034 rokiem. Współbracia pochowali go w kościele opackim.
Legendy
Surowy tryb życia często prowadził do omdleń i zasłabnięć świętego, legenda mówi, że, gdy pewnego razu stracił przytomność, anioł zawiózł go wozem do pustelni.
Według podań w Tropiu św. Andrzej miał uczniów (św. Justa, Urbana z Iwkowej i ośmiu innych), a źródełka (w Tropiu i Opatowcu), z których święty czerpał wodę, mają uzdrawiającą moc.
Kult
Około 1064 roku Świerad i Benedykt zostali uroczyście proklamowani przez biskupów Węgier świętymi. Wtedy zapewne przeniesiono ich ciała, z klasztoru na górze Zobor, do katedry w Nitrze, gdzie spoczywają do dzisiejszego dnia[1].
Są pierwszymi Polakami, wyniesionymi do chwały ołtarzy[2] przez Grzegorza VII. Kult świętych ogłosił legat papieski na synodzie węgierskim w Ostrzyhomiu w 1083 roku[1].
- Relikwie
Relikwie obu świętych znajdują się w srebrnej trumnie w kaplicy św. Barbary w Katedrze św. Emerama w Nitrze. Część relikwii św. Andrzeja sprowadzonych z Nitry znajduje się w katedrze w Ostrzyhomiu, zaś inna część w XI/XII-wiecznym kościółku w Tropiu.
- Patronat
Jest patronem diecezji nitrzańskiej i tarnowskiej, miasta Nitry i młodzieży słowackiej.
- Dzień obchodów
Jego wspomnienie liturgiczne w Kościele katolickim obchodzone jest 13 lipca[3], razem ze św. Benedyktem, męczennikiem. W polskich diecezjach ma rangę wspomnienia obowiązkowego.
Na Słowacji wspomnienie świętych obchodzone jest 17 lipca. Taką datę (17 lipca) zapisano wcześniej w Brewiarzu krakowskim w 1427 roku[4].
- Ikonografia
W ikonografii przedstawia się świętego jako pustelnika, często w towarzystwie św. Benedykta.
Atrybutami świętego jest dziupla, orzechy, łańcuch na biodrach lub w rękach.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c Święci Andrzej Świerad i Benedykt, pustelnicy na brewiarz.katolik.pl [ostatnia aktualizacja: 28.06.2010]
- ↑ po polskich kamedułach z eremu międzyrzeckiego: Izaaku, Mateuszu i Kryspinie, kanonizowanych przez papieża Jana XVIII (1004-1009)
- ↑ przed reformą kalendarza liturgicznego (1969) 21 lipca
- ↑ Kalendarium historyczne Parafii Tropie i Sanktuarium śś. Świerada i Benedykta. na opoka.org.pl
Bibliografia
- Święci Świerad i Benedykt nad Dunajcem oraz relikwie św Świerada i innych świętych na stronie Sanktuarium śś. Pustelników Andrzeja i Bernarda w Tropiu
Linki zewnętrzne
- Braterstwo kościołów i szkół śś. Świerada i Benedykta w Polsce i na Słowacji
- Tropie, kościół pw. śś. Andrzeja Świerada i Benedykta Pustelnika – tarnowskie kościoły
- Władysław Semkowicz, w: Polski Słownik Biograficzny. T. 1. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1935, s. 100–101. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03484-0