Anita Augspurg

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Anita Augspurg
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

22 września 1857
Verden

Data i miejsce śmierci

20 grudnia 1943
Zurych

Zawód, zajęcie

prawniczka, dziennikarka, pisarka, feministka, pacyfistka i działaczka na rzecz praw kobiet

Multimedia w Wikimedia Commons

Anita Theodora Johanna Sophie Augspurg (ur. 22 września 1857 w Verden, zm. 20 grudnia 1943 w Zurychu) – niemiecka prawniczka, dziennikarka, pisarka, feministka, pacyfistka i działaczka na rzecz praw kobiet.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Była najmłodszą córką prawnika Wilhelma Augsburga[1] i Auguste z domu Langenbeck[2]. Ojciec był Landgerichtsratem (starszym urzędnikiem wymiaru sprawiedliwości) i notariuszem. Anita była wychowywana w duchu liberalnym[3]. W latach 1864–1873 uczęszczała do prywatnej żeńskiej szkoły. Potem, od osiągnięcia pełnoletności, pracowała w kancelarii adwokackiej ojca. W 1879, po odbyciu prywatnego kursu w Berlinie, zdała egzamin państwowy dla nauczycieli w Höhere Mädchenschule. Niedługo potem zdała podobny egzamin, który pozwolił jej pracować jako nauczycielka gimnastyki. Nigdy jednak nie wykonywała zawodu nauczycielki[4]. Pobierała lekcje aktorstwa u Minony Frieb-Blumauer. W latach 1881–1882 była uczennicą Meiningen Ensemble. Brała udział w trasach koncertowych po Niemczech, Holandii i Litwie. Od 1884 pracowała jako stała członkini Landestheater Altenburg. Występowała w Meiningen, Augsburgu i Amsterdamie[2].

Po 5 latach kariery aktorskiej wyjechała z przyjaciółką Sophią Goudstikker do Monachium. W 1887 otworzyły studio fotograficzne „Elvira”. Przyjaciółki nosiły krótkie włosy, niekonwencjonalne stroje i publicznie wspierały ruch kobiecy[5]. Jeździły na rowerach i siedziały na koniach okrakiem zamiast „po damsku”[3]. Augspurg była narażona na ataki antyfeministek[5]. Niemniej zakład zyskał uznanie wśród wyższych sfer Monachium i Bawarii. Dzięki zamówieniom na reprezentacyjne portrety i prywatne zdjęcia księżniczek i książąt Bawarii, jak również portrety gwiazd teatru, Augspurg zdobyła rozpoznawalność[6].

Od 1890 Augspurg mocno angażowała się w ruch na rzecz praw kobiet. Występowała jako mówczyni. Jako współzałożycielka stowarzyszenia kobiet „Frauenwohl” pracowała nad petycją w sprawie umożliwienia kobietom studiów na uniwersytetach. W nadziei na promowanie prawa kobiet do głosowania w 1893 rozpoczęła studia prawnicze w Szwajcarii (kobiety nie mogły studiować w Niemczech)[7]. Obok Róży Luksemburg, z którą łączyła ją burzliwa relacja, była jedną z założycielek Międzynarodowego Stowarzyszenia Studentek (Internationaler Studentinnenverein). W Zurychu była współzałożycielką Szwajcarskiego Stowarzyszenia na rzecz Reformy Edukacji Kobiet[8]. Między innymi dzięki staraniom Augspurg w 1893 w Karlsruhe otwarto pierwsze gimnazjum dla dziewcząt. Zdany tam egzamin maturalny uprawniał do studiów na wszystkich uczelniach niemieckich. Augspurg doktoryzowała się w 1897 na podstawie pracy pt. O powstaniu i praktyce parlamentu w Anglii (Über die Entstehung und Praxis der Volksvertretung in England)[9]. Błędnie uważa się, że była pierwszą doktorką w Niemczech[9]. W 1908 Augspurg oddała studio fotograficzne w Monachium w dzierżawę, by poświęcać więcej czasu na prowadzenie poradni prawnej[6].

W 1895 nawiązała współpracę z gazetą „Die Frauenbewegung” („Ruch Kobiet”) wydawaną przez jej przyjaciółkę Wilhelmine Theodore Marie Cauer. Pisała teksty potępiające dyskryminację, szczególnie małżeństwo jako formę zalegalizowanej prostytucji. W 1896 wzięła udział w Międzynarodowej Konferencji Kobiet w Berlinie[10], gdzie poznała radykalną feministkę Lidę Gustavę Heymann, która stała się towarzyszką jej życia[11].

Augspurg prowadziła kampanię na rzecz praw kobiet w niemieckim kodeksie cywilnym. Z przyjaciółkami Wilhelmine Theodore Marie Cauer i Marią Raschke przygotowała petycje w sprawie nowego prawa małżeńskiego i rodzinnego. W 1905 opublikowała sensacyjny „List otwarty”, w którym zaapelowała o zmianę patriarchalnego prawa małżeńskiego, aby umożliwić zawarcie „wolnego małżeństwa”. Zinterpretowano to jako wezwanie do bojkotu małżeństwa i wywołało oburzenie. W 1902 obie należały do grupy założycielskiej Niemieckiego Stowarzyszenia dla Praw Wyborczych Kobiet (Deutscher Verband für Frauenstimmrecht, DFV) z siedzibą w Hamburgu, który był pierwszą organizacją na rzecz prawa wyborczego kobiet w Niemczech[10][12]. Powstał, ponieważ Auspurg odkryła lukę prawną pozwalającą utworzyć ogólnokrajową organizację w kraju związkowym, w którym organizacjom kobiecym nie zakazywano działalności politycznej. Augspurg została przewodniczącą związku. W 1904 zmieniono nazwę organizacji na Związek dla Praw Wyborczych Kobiet. W 1907 Heymann i Augspurg zaczęły wydawać „Czasopismo walki o prawo głosu dla kobiet”[6].

Około 1905 Augspurg przeniosła się do Bawarii, gdzie wcześniej co roku spędzały lato we własnym gospodarstwie w dolinie rzeki Izary[13][14]. Do ich otwartego domu zjeżdżały na odpoczynek ich przyjaciółki[15].

W 1908 krótko, wraz z partnerką, należała do Freisinnige Volkspartei [16]. Wraz z innymi działaczkami z Niemiec uczestniczyła w marszu protestacyjnym, który w czerwcu 1908 zgromadził w Londynie 750 000 sufrażystek. Była to największa demonstracja w Anglii wszech czasów[17]. W 1912 Heymann i Augspurg zrezygnowały z przewodniczenia Niemieckiemu Stowarzyszeniu na rzecz Wyborów Kobiet[16]. Działaczki kontynuowały kampanię na rzecz praw kobiet i w 1912 zorganizowały demonstrację w Monachium[13]. W 1913 partnerki opuściły Niemiecki Związek Wyborów Kobiet, by założyć radykalną Niemiecką Ligę Sufrażystek (Deutscher Frauenstimmrechtsbund)[10].

Po wybuchu I wojny światowej Heymann i Augspurg zobowiązały się do radykalnego pacyfizmu[18]. Proponowała formy aktywnego bojkotu. Popierała zniesienie kapitalizmu i zorganizowania matriarchatu jako podstawy przyszłego społeczeństwa. Walczyła z wszelkimi formami dyskryminacji ze względu na płeć i narodowość. Była zwolenniczką niepodległości narodów uciskanych przez kolonializm. Była przeciwna antysemityzmowi i rodzącemu się nazizmowi. Partnerki postrzegały wojnę między narodami jako niezgodę między zdominowanymi przez mężczyzn rządami, którym zabrakło empatii i zrozumienia. Walka o prawa polityczne kobiet była walką o pacyfizm[19].

W latach 1914–1919 Augspurg pisała do organu Federacji na rzecz Praw Kobiet, czasopisma „Bundesmitteilungen”, na łamach którego nawoływała do natychmiastowego zakończenia wojny. W latach 1919–1933 Augspurg odpowiadała za redakcję czasopism „Die Frau im Staat” i „Zeitschrift für Frauenstimmrecht”, choć faktyczną redaktorką naczelną była Heymann[4]. W gazetach ukazywały się teksty pacyfistyczne, demokratyczne i feministyczne[16]. Teksty Heymann i Augspurg podpisywano skrótem AniLid (Anita i Lida). Pseudonim stał się ich znakiem firmowym. Tak też były nazywane przez przyjaciółki podczas spotkań i w korespondencji[15].

Heymann i Augspurg organizowały nielegalne spotkania kobiet w mieszkaniu w Monachium[20]. Były głównymi organizatorkami Międzynarodowego Kongresu Kobiet, który odbył się osiem miesięcy po rozpoczęciu wojny w Hadze (28 kwietnia–1 maja 1915). Wzięło w nim udział 1100 przedstawicieli z dwunastu różnych krajów. Heymann i Augspurg zorganizowały kongres w odpowiedzi na odwołanie międzynarodowego kongresu kobiet w Berlinie. Uchwały kończące zjazd w Hadze zostały przesłane do rządów państw europejskich, z których 14 było gotowych na przyjęcie delegacji[18]. Nie udało się wcielić w życie postanowień zjazdu, ale możliwe jest, że stanowiły podstawę 14-punktowego programu Thomasa Woodrowa Wilsona[21]. Na Kongresie Pokoju Kobiet w Hadze zapoczątkowano działalność Internationaler Frauenausschuss für dauernden Frieden (IFDF)[13]. Rząd niemiecki próbował ograniczył działalność organizacji. W 1916 została rozwiązana. Heymann i Augspurg musiały się ukrywać, aby uniknąć więzienia[10]. W 1919 IFDF na wniosek Augspurg przemianowano na Internationalen Frauenliga für Frieden und Freiheit (Międzynarodową Ligę Kobiet o Pokój i Wolności, IFFF)[6], która istnieje do dziś[16]. IFFF była pierwszą międzynarodową organizacją, która zaprotestowała przeciwko traktatowi wersalskiemu[13].

Kiedy w czasie rewolucji socjalistycznej w dniu 8 listopada 1918 w Monachium proklamowano Republikę Bawarską i wprowadzono prawo wyborcze kobiet w Bawarii, była członkinią Tymczasowej Rady Narodowej w Bawarii[6]. Kandydowała (bezskutecznie) do parlamentu Bawarii z listy Niezależnej Partii Socjaldemokratycznej. Była członkinią Bawarskiego Kongresu Robotniczego rad chłopskich i żołnierskich[4]. Współpracowała z Kurtem Eisnerem[7]. Do 1922 zgodnie z ustawodawstwem niemieckie nie mogła wykonywać zawodu prawniczki, ale nowe ustawodawstwo Republiki Weimarskiej dotyczące równości, zgodnie z konstytucją weimarską, umożliwiło jej praktykę. Zawodu jednak nie wykonywała[4].

Po śmierci Kurta Eisnera i upadku pierwszego demokratycznego rządu w 1919 Heymann i Augspurg żyły w odosobnieniu w Bawarii[3]. W 1923, po puczu monachijskim, zażądały wydalenia Adolfa Hitlera z Niemiec[17]. W kolejnych latach Augspurg była często atakowana przez nacjonalistów z powodu żydowskiego pochodzenia[7].

Kiedy Hitler przejął władzę, Heymann i Augspurg były na Majorce. Ponieważ jak wiele radykalnych feministek były zagrożone aresztowaniem i prześladowaniami, postanowiły nie wracać do kraju. Osiadły w Zurychu[17].

W 1934 jej majątek w Niemczech został skonfiskowany[13]. Zaginęła biblioteka i wszystkie materiały dokumentujące pracę Heymann i Augspurg w krajowym i międzynarodowym ruchu kobiecym[16][21].

Kiedy w 1937 Anita Augspurg ciężko zachorowała[22], Lida Heymann wycofała się z życia polityczno-publicznego i opiekowała się partnerką jak pielęgniarka[15].

Razem spisały wspomnienia zatytułowane Erlebtes – Erschautes: Deutsche Frauen kämpfen für Freiheit, Recht und Frieden 1850–1940, wydane w 1941[16].

Po śmierci Heymann Anita Augspurg napisała do zaprzyjaźnionego z partnerką Paula Geheeba o uczuciu, które je łączyło przez 40 lat. Wcześniej nigdy otwarcie nie mówiły o swoim związku[15]. Zmarła kilka miesięcy po partnerce i została pochowana na tym samym cmentarzu, we Fluntern[22].

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

W 1993 władze miasta Zurych zaleciły wzniesienie kamienia pamiątkowego na cmentarzu Fluntern poświęconego Heymann i Augspurg[23].

W latach 2009–2015, by uwidocznić i docenić publicznie pracę lesbijek przeciwko dyskryminacji, Państwowa Grupa Robocza ds. Lesbijek w Nadrenii Północnej-Westfalii przyznawała Nagrodę im. Augspurg-Heymann. Od 2017, po przeorganizowaniu rady, nagroda przyznawana jest jako „CouLe – Nagroda dla odważnych lesbijek”[24].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Christopher Scharnhop, Das Lüneburger Notariat im 19. Jahrhundert eine Untersuchung zum öffentlichen Notariat unter besonderer Berücksichtigung der Notariatsinstrumente, Berlin 2011, ISBN 978-3-8305-1936-2, OCLC 748693389 [dostęp 2021-12-25].
  2. ↑ a b Deutsche Biographie, Augspurg, Anita – Deutsche Biographie [online], www.deutsche-biographie.de [dostęp 2021-12-25] (niem.).
  3. ↑ a b c Hiltrud Schroeder, ANITA AUGSPURG [online], 25 grudnia 2021.
  4. ↑ a b c d Susanne Kinnebrock, Anita Augspurg [online], 25 grudnia 2021.
  5. ↑ a b Stephan Meder, Familienrecht von der Antike bis zur Gegenwart, Köln [u.a.]: Böhlau, 2013, ISBN 978-3-8252-3901-5, OCLC 879583823 [dostęp 2021-12-25].
  6. ↑ a b c d e Marian B. Michalik, Maria Żmigrodzka, Kronika kobiet, wyd. 1, Warszawa: Wyd. „Kronika”, 1993, ISBN 83-900331-5-1, OCLC 49931249 [dostęp 2021-12-25].
  7. ↑ a b c German Resistance Memorial Center – Biographie [online], www.gdw-berlin.de [dostęp 2021-12-25].
  8. ↑ Stephan Meder, Die Rechtsstellung der Frau um 1900 eine kommentierte Quellensammlung, Köln 2010, ISBN 978-3-412-20577-5, OCLC 646152703 [dostęp 2021-12-25].
  9. ↑ a b Marion Röwekamp, Die ersten deutschen Juristinnen. Eine Geschichte ihrer Professionalisierung und Emanzipation (1900-1945), wyd. 1, Köln: Böhlau Köln, 2010, ISBN 978-3-412-20532-4, OCLC 633947728 [dostęp 2021-12-25].
  10. ↑ a b c d Lida Gustava Heymann (1868-1943) | Towards Emancipation? [online], hist259.web.unc.edu [dostęp 2021-12-25].
  11. ↑ Susanne Kinnebrock, Anita Augspurg (1857–1943): Feministin und Pazifistin zwischen Journalismus und Politik: eine kommunikationshistorische Biographie, Herbolzheim 2005.
  12. ↑ Stiftung Deutsches Historisches Museum, Gerade auf LeMO gesehen: LeMO Biografie [online], www.dhm.de [dostęp 2021-12-25] (niem.).
  13. ↑ a b c d e Lida Gustava Heymann [online] [dostęp 2021-12-25].
  14. ↑ Anita Augspurg in Icking [online], www.literaturportal-bayern.de [dostęp 2021-12-25] (niem.).
  15. ↑ a b c d Iwona Dadej, AniLid: A. Augspurg i L. Gustava Heymann –feministki i pacyfistki z przełomu wieków jako patronki współczesnego ruchu lesbijskiego w Niemczech, „InterAlia: Pismo poświęcone studiom queer” (5), 2010, s. 1–18.
  16. ↑ a b c d e f Stiftung Deutsches Historisches Museum, Gerade auf LeMO gesehen: LeMO Biografie [online], www.dhm.de [dostęp 2021-12-25] (niem.).
  17. ↑ a b c FMT – Lida Gustava Heymann [online], FMT, 18 kwietnia 2018 [dostęp 2021-12-25] (niem.).
  18. ↑ a b Anne-Laure Briatte, Bevormundete Staatsbürgerinnen die „radikale” Frauenbewegung im Deutschen Kaiserreich, Frankfurt 2020, ISBN 978-3-593-50827-6, OCLC 1062345542 [dostęp 2021-12-25].
  19. ↑ Augspurg, Anita | Encyclopedia.com [online], www.encyclopedia.com [dostęp 2021-12-25].
  20. ↑ Anita Augspurg [online], www.zeit.de [dostęp 2021-12-25].
  21. ↑ a b Lida Gustava Heymann, Erlebtes – Erschautes deutsche Frauen kämpfen für Freiheit, Recht und Frieden 1850 – 1940, wyd. Neuausg, Frankfurt/M 1992, ISBN 978-3-927164-43-7, OCLC 246961864 [dostęp 2021-12-25].
  22. ↑ a b Christiane Henke, Anita Augspurg, wyd. Orig.-Ausg, Reinbek bei Hamburg 2000, ISBN 978-3-499-50423-5, OCLC 231864323 [dostęp 2021-12-25].
  23. ↑ sonstige 30 [online], www.knerger.de [dostęp 2021-12-25].
  24. ↑ CLAdmina, CouLe [online], CouLe [dostęp 2021-12-25] (niem.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Anita_Augspurg&oldid=71800008”