Budynek Starostwa Powiatowego w Katowicach
 nr rej. :- A/1222/23 z 10 lipca 2023 (woj. śląskie)[1] - A/1488/92 z 11 sierpnia 1992 (woj. katowickie) | |
 Budynek od frontu (2021) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
Ul. Warszawska 45, |
| Typ budynku |
dawny gmach Starostwa Powiatowego w Katowicach |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt |
Hannig |
| Kondygnacje |
5+1 |
| Powierzchnia użytkowa |
1937,90 m² |
| Ukończenie budowy |
1876 |
| Ważniejsze przebudowy |
1925 lub 1936 |
| Właściciel | |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°15′26,97″N 19°01′55,65″E/50,257492 19,032125
| |
Budynek Starostwa Powiatowego w Katowicach – dawna siedziba Starostwa Powiatowego w Katowicach, a współcześnie gmach Pionu Cywilnego Sądu Rejonowego Katowice-Zachód w Katowicach, położony przy ulicy Warszawskiej 45 w Katowicach, w dzielnicy Śródmieście.
Powstał on w 1876 roku prawdopodobnie według projektu Hanniga, natomiast w 1925 bądź 1936 roku został przebudowany na styl neorenesansowy. Gmach ten wyróżnia się dwoma bonitowanymi ryzalitami zwieńczonymi attykami i wpisany jest on do rejestru zabytków.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Gmach przy obecnej ulicy Warszawskiej 45 został wybudowany w 1876 roku prawdopodobnie według projektu Hanniga, który zaprojektował go w 1875 roku. Powstał on jako siedziba władz powołanego w 1873 roku powiatu katowickiego. W gmachu tym znajdowały się: urząd powiatowy (landratura), mieszkania służbowe naczelnika powiatu (landrata) oraz urząd stanu cywilnego. W 1919 roku gmach został nadbudowany o jedno piętro[2].
W okresie międzywojennym gmach zajmowały: Starostwo Powiatowe w Katowicach, Powiatowy Sąd Pracy, Powiatowy Bank Budowlany oraz Powiatowa Kasa Komunalna. W 1925[3] bądź 1936[4][2] roku gmach Starostwa Powiatowego w Katowicach został przebudowany, zyskując styl neorenesansowy. Na parterze znajdowały się wówczas: biura, pokój dozorcy, informacja, westybul i kasa powiatowa, na pierwszym piętrze: pokoje, biura, kuchnia i sala zebrań, na drugim piętrze: sala posiedzeń, biura starosty i wicestarosty, pokoje i kuchnia, na trzecim biura i laboratorium[2]. Projekt tej przebudowy opracował architekt Franciszek Krzywda-Polkowski, ograniczając się jedynie do nadania nowego kształtu fasadzie[3].
27 i 28 sierpnia 1922 roku w gmachu gościł i nocował marszałek Józef Piłsudski, który przybył do Katowic na uroczystości wręczenia odznaczeń powstańcom śląskim. W latach 1927–1932 mieszkał tutaj dr Tadeusz Saloni – ówczesny wicewojewoda śląski[5].
W okresie niemieckiej okupacji Polski w czasie II wojny światowej budynek dalej pełnił siedzibę starostwa powiatowego. W tym okresie planowano niewielkie przebudowy we wnętrzach[5].
W 1945 roku gmach przejęła polska administracja. Do 1951 roku w gmachu działało Starostwo Powiatowe w Katowicach, które zostało zlikwidowane wraz ze zniesieniem powiatu katowickiego. Omawiany gmach stał się później siedzibą sądu[5].
11 sierpnia 1992 roku dawny gmach Starostwa Powiatowego w Katowicach wpisano do rejestru zabytków, a w latach 1994–1996 został on wyremontowany. W ramach tych prac dokonano m.in. konserwacji sali zebrań. Wówczas w gmachu mieściły się Sąd Pracy oraz Powiatowy Urząd Pracy[5]. W 2005 roku miasto Katowice przekazało gmach w akcie darowizny na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Katowicach. W 2010 roku dokonano renowacji attyk, rok później zaś wykonano malowanie wewnątrz gmachu[5].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Dawny gmach Starostwa Powiatowego w Katowicach położony jest przy ulicy Warszawskiej 45 w Katowicach, w granicach dzielnicy Śródmieście. Znajduje się on w południowej pierzei ulicy, w zwartym kwartale zabudowy[6]. Gmach ten jest siedzibą Pionu Cywilnego Sądu Rejonowego Katowice-Zachód w Katowicach[7].
Powstał on na planie litery „L”[2]. Powierzchnia użytkowa gmachu wynosi 1937,90 m², a powierzchnia zabudowy 771 m². Ma pięć kondygnacji nadziemnych i podpiwniczenie[6].
Dawny gmach Starostwa Powiatowego w Katowicach jest obiektem w stylu neorenesansowym z mocno podkreślonymi akcentami „narodowymi” z uwagi na jego przeznaczenie jako siedziby władz polskich[3]. Przypomina ona fasady włoskich renesansowych pałaców, co najbardziej widoczne jest na pierwszej kondygnacji, która nawiązuje do pałacu Pitti we Florencji. Ponadto jego fasada nawiązuje do renesansowych polskich kamienic[3].
Dwunastoosiowa fasada kamienicy[2], zaakcentowana jest słabo uwydatnionymi bocznymi trzyosiowymi pseudoryzalitami, przy czym zachodni obejmuje osie 9–11. W skrajnej, dwunastej osi znajduje się brama wjazdowa. W części środkowej budynku fasada podzielona jest na pięć nieregularnych osi; w środkowej znajduje się brama wjazdowa. Okna parteru zamknięte są półkoliście[2]. Na drugiej kondygnacji, w części ryzalitowej, znajdują się potrójne okna otoczone bogatymi obramowaniami zwieńczonymi nadprożami w formie trójkątnych frontów[3]. W ryzalicie zachodnim na trzeciej kondygnacji brak jest okien – ich miejsce zajmuje dekoracyjny medalion[2]. Ryzality wieńczą wysokie attyki grzebieniowe[3]. Część parterowa budynku oraz oba pseudoryzality na całej wysokości są boniowane[3].
W dwukondygnacyjnej sali zebrań zachowały się złocone polichromie z lat 80. XIX wieku, drewniany kasetonowy strop oraz fryz z niszami, w których umieszczono w 1936 roku obrazy autorstwa Felicjana Szczęsnego Kowarskiego[2].
Gmach ten wpisany jest do rejestru zabytków pod numerem A/1488/92[4]. Wpisany jest także, wspólnie z budynkami o numerach 47 i 49, do gminnej ewidencji zabytków miasta Katowice[8].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Spis obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków z terenu województwa śląskiego (stan na 24 sierpnia 2023 r.) (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2023-08-28]
- ↑ a b c d e f g h Bulsa, Grzegorek i Witaszczyk 2013 ↓, s. 32.
- ↑ a b c d e f g Odorowski 2013 ↓, s. 96.
- ↑ a b Narodowy Instytut Dziedzictwa: Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków. Województwo śląskie. nid.pl. [dostęp 2022-10-11]. (pol.).
- ↑ a b c d e Bulsa, Grzegorek i Witaszczyk 2013 ↓, s. 33.
- ↑ a b Miejski System Zarządzania-Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. Urząd Miasta Katowice. [dostęp 2022-10-11]. (pol.).
- ↑ Sąd Rejonowy Katowice-Zachód w Katowicach. katowice-zachod.sr.gov.pl. [dostęp 2022-10-11]. (pol.).
- ↑ Urząd Miasta Katowice: GMINNA EWIDENCJA ZABYTKÓW. Wyszukiwanie Zabytku Nieruchomego. bip.katowice.eu. [dostęp 2022-10-11]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Michał Bulsa, Grzegorz Grzegorek, Beata Witaszczyk, Domy i gmachy Katowic, Katowice: Wydawnictwo Prasa i Książka, 2013, ISBN 978-83-63780-00-5 (pol.).
- Waldemar Odorowski, Architektura Katowic w latach międzywojennych 1922-1939, wyd. drugie, Katowice: Muzeum Śląskie w Katowicach, 2013, ISBN 978-83-62593-44-6 (pol.).
