Cetula

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Cetula
wieś
Ilustracja
Kościół w Cetuli (dawna cerkiew)
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

jarosławski

Gmina

Wiązownica

Liczba ludności (2021)

520[2]

Strefa numeracyjna

16

Kod pocztowy

37-523[3]

Tablice rejestracyjne

RJA

SIMC

0612306[4]

Położenie na mapie gminy Wiązownica
Mapa konturowa gminy Wiązownica, w centrum znajduje się punkt z opisem „Cetula”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Cetula”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Cetula”
Położenie na mapie powiatu jarosławskiego
Mapa konturowa powiatu jarosławskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Cetula”
Ziemia50°06′04″N 22°48′13″E/50,101111 22,803611[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Cetula – wieś w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie jarosławskim, w gminie Wiązownica[5][4].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.

Części wsi[edytuj | edytuj kod]

Integralne części wsi Cetula[5][4]
SIMC Nazwa Rodzaj
0612341 Buczyna przysiółek
0612312 Na Górce część wsi
0612329 Pod Pastwisko część wsi
0612335 Popod Las część wsi
0612358 Skuratki przysiółek

Historia[edytuj | edytuj kod]

Wieś wzmiankowana w regestrach poborowych, które zapisali poborcy podatkowi ziemi przemyskiej z 1589 roku[6]. Wieś posiadała 5 łanów kmiecych, młyn o dwóch kamieniach, cerkiew, 6 ogrodników i 6 komorników biednych.

Wieś wzmiankowana w 1628, posiadła 4 łany[7]. W 1674 roku wieś była wzmiankowana jako Radawa et Cetula, w której było 52 domy[8]

W 1897 roku wybrano zwierzchność gminną, której naczelnikiem został Iwan Szabat. W 1902 roku, w 231 domach było 1257 mieszkańców[9]. W 1921 roku w Cetuli było 188 domów. W 1945 roku na Ukrainę wysiedlono 494 osób z 116 domów.

W II Rzeczypospolitej wieś w powiecie jaworowskim województwa lwowskiego. W latach 1944-1946 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tutaj 6 Polaków i 4 Ukraińców[10].

Kościół[edytuj | edytuj kod]

Cerkiew greckokatolicka.

Parochia w Cetuli powstała na jakiś czas przed 1589 rokiem, czyli po założeniu wsi. Ostatnia cerkiew drewniana pw. św. Michała Archanioła została zbudowana przed 1801 roku, a odnowiona i pobłogosławiona w 1859 roku. Do parochii należała też cerkiew w Radawie pw. św. Michała Archanioła, zbudowana i pobłogosławiona w 1868 roku. Cerkiew w Cetuli spłonęła podczas I wojny światowej. W 1920 roku zbudowano tymczasową kaplicę. W latach 1935-1939 zbudowano cerkiew murowaną.

Parochami w Cetuli byli: Aleksy Borowiec (zm. 23 listopada 1800), Daniel Maksymowicz, Michał Rejnarowicz, Jan Drzymalik, Antoni Petryszak (zm. 6 stycznia 1878), Józef Kordasiewicz (zm. 26 czerwca 1903), Józef Karanowicz (od 1904), Michał Tarnoszyn (od 1914), Lew Tychowski (od 1923), Iwan Bury (administrator od 1934).

Kościół rzymskokatolicki.

Po wysiedleniu grekokatolików, cerkiew była nieużywana. Dopiero w 1958 roku została przejęta przez parafię w Radawie, na kościół filialny pw. św. Antoniego Padewskiego.

Oświata[edytuj | edytuj kod]

Początki szkolnictwa parafialnego w Cetuli są datowane na początek XIX wieku, gdy przy cerkwi pw. św. Michała Archanioła powstała szkoła parafialna Schola parochialis[11].

W 1871 roku w Cetuli powstała szkoła trywialna, a jej pierwszym nauczycielem został Józef Smolnicki. Przydatnym źródłem archiwalnym do poznawanie historii szkolnictwa w Galicji są austriackie Szematyzmy Galicji i Lodomerii, które podają wykaz szkół ludowych, wraz z nazwiskami ich nauczycieli. W latach 1873–1874 szkoła była ludowa, a w latach 1874–1914 szkoła była 1-klasowa. W 1914 roku szkoła stała się 2-klasowa. Szkoły wiejskie początkowo były tylko męskie, a od 1895 roku zostały zmienione na "mieszane" (koedukacyjne). Od 1909 roku szkoła posiadała nauczycieli pomocniczych, którymi byli: Maria Kiczura (1909–1910), Kazimierz Chmaj (1910–1911), Emilia Buchtalerz (1912–1914?).

Nauczyciele kierujący i kierownicy
1871–1873. Józef Smolnicki[12].
1873–1876. Posada nieobsadzona[13].
1876–1879. Stanisław Krasicki[14].
1879–1880. Antoni Szwed[15].
1880–1881. Helena Praczyńska[16].
1881–1884. Antoni Stupnicki[17].
1884–1885. Jan Kmicikiewicz[18].
1885–1886. Posada opróżniona[19].
1886–1891. Stanisław Krasicki[20].
1891–1896. Henryk Friedmann[21].
1896–1897. Kazimiera Radzikowska[22].
1897–1898. Bogumiła Veitówna[23].
1898–1899. Jan Mila[24].
1899–1900. Władysław Górecki[25].
1900–1902. Józefa Płożyńska[26].
1902–1904. Michał Czura[27].
1904–1914(?). Włodzimierz Dorosz[28].
? – ?. Michał Hałań.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 14865
  2. ↑ Wieś Cetula w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-20], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 138 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
  5. ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. ↑ Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa. Aleksander Jabłonowski. Źródła dziejowe. Tom XVIII, część I. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Tom VII, część 1. Ziemie Ruskie, Ruś Czerwona Warszawa 1902. (str. 5) [dostęp 2018-02-23]
    [Cytat: Cetula, lan. 5, pop ¼, taber. ⅜, mol. 2 rot., hort. c. agr. 6, inq. paup. 6.]
  7. ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe tom I, część 1. Rejestr poborowy ziemi przemyskiej 1628 Wydawnictwo WSP Rzeszów 1997 ISBN 83-87288-55-1 (str. 181)
    [Cytat: Cetula: de laneis 4 per gr 30; pop de 1 quarta agri gr 7/9; idem de sinagoga fl. 2; tabernatir de 1 cum madia quarta agri gr 11/9; idem de taberna annualis gr 12; molendinum korzecnik 2 rotarium per gr 12; hortulani in agris residentes 6 per gr 6; inquilini pauperes 6 per gr 2 .........9/13/0.]
  8. ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe tom I, część 4. Rejestr pogłównego ziemi przemyskiej 1674. Wydawnictwo WSP Rzeszów 2000. ISBN 83-87288-55-1 (str. 143)
    [Cytat: Radawa et Cetula: a personis subditorum utriusque sexus n[umer]o quinquaginta duo in summa [fl.] ............52/0.]
  9. ↑ Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa Skorowidz Powiatu Jarosławskiego na rok 1902 (str. 49) [dostęp 2018-02-23]
  10. ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 252, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
  11. ↑ Schematismus Universi Venerabilis Cleri Dioeceseos Graeco Catholicae Premisliensis pro Anno Domini M.D.CCC.XXX (str. 29-30) [dostęp 2018-02-26]
  12. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1872 (s. 389) [dostęp 2018-02-27]
  13. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1874 (s.423) [dostęp 2018-02-27]
  14. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1877 (s. 411) [dostęp 2018-02-27]
  15. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1880 (s. 397) [dostęp 2018-02-27]
  16. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1881 (s. 405) [dostęp 2018-02-27]
  17. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1882 (s. 405) [dostęp 2018-02-27]
  18. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1885 (s. 384) [dostęp 2018-02-27]
  19. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1886 (s. 384) [dostęp 2018-02-27]
  20. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1887 (s. 385) [dostęp 2018-02-27]
  21. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1892 (s. 436) [dostęp 2018-02-27]
  22. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1897 (s. 437) [dostęp 2018-02-27]
  23. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1898 (s. 522) [dostęp 2018-02-27]
  24. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1899 (s. 522) [dostęp 2018-02-27]
  25. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1900 (s. 522) [dostęp 2018-02-27]
  26. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1901 (2) (s. 522) [dostęp 2018-02-27]
  27. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1903 (s. 565) [dostęp 2018-02-27]
  28. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1905 (s. 562) [dostęp 2018-02-27]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Gmina Wiązownica
Wsie
Osady
Osada leśna
Części wsi
  • Baty
  • Bednarowo (Nielepkowice)
  • Bednarowo (Wiązownica)
  • Buchta
  • Buczyna
  • Cegielnia
  • Czeterboki
  • Dół
  • Folwark
  • Galuchy
  • Goryle
  • Góra
  • Grobla
  • Hojsaki
  • Kąty
  • Koguty
  • Kopina
  • Kościelne
  • Krzewnosy
  • Kubachy
  • Kudryki w Lesie
  • Kudryki za Potokiem
  • Maje
  • Murowanka
  • Na Górce
  • Nadsanie
  • Nazarki
  • Pod Pastwisko
  • Popod Las
  • Setna
  • Sidory
  • Skibiaki
  • Stawy
  • Szówsko Duże
  • Szówsko Małe
  • Tarnawiec
  • Wola
  • Zadworze
  • Zagrobelne
  • Zarzecze
Kolonia wsi
  • Surmaczów-Kolonia
Przysiółki wsi
Pozostałe
miejscowości

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Cetula&oldid=72535381”