Dom Opatów Pelplińskich w Gdańsku

Dom Opatów Pelplińskich/Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego

nr rej. 290 z 24 lutego 1967
Państwo	Polska
Miejscowość	Gdańsk
Adres	ul. Elżbietańska 3 vel. ul. Bielańska 5
Typ budynku	kamienica
Styl architektoniczny	manieryzm
Architekt	Abraham van den Blocke
Kondygnacje	5
Ukończenie budowy	1612
Ważniejsze przebudowy	2 poł. XX wieku
Właściciel	Instytut Historii Sztuki – Wydział Historyczny – Uniwersytet Gdański w Gdańsku
Położenie na mapie Gdańska Dom Opatów Pelplińskich/Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego
Położenie na mapie Polski Dom Opatów Pelplińskich/Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego
Położenie na mapie województwa pomorskiego Dom Opatów Pelplińskich/Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego
54°21′12,84″N 18°38′49,73″E
Strona internetowa

Dom Opatów Pelplińskich – kamienica w Gdańsku, jeden z nielicznych zachowanych zabytków Starego Miasta. Siedziba Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego.

Dzieje budynku

• Zbudowany przez nieznanego architekta (przypuszcza się, że autorem projektu mógł być Abraham van den Blocke) w stylu niderlandzkiego renesansu, na początku XVII wieku (przyjmuje się datę 1612 rok).
• Od 1686 należał do opactwa cysterskiego w Pelplinie (aby ominąć przepisy zakazujące zakonnikom posiadania domów w mieście, formalnie kamienicę kupił wojewoda pomorski Władysław Stanisław Łoś). Aż do kasaty opactwa pelplińskiego w 1823 r. cystersi wykorzystywali kamieniczkę jako zajazd.
• W 1912 popadający w ruinę dom został wykupiony z rąk prywatnych przez władze miasta. Przeprowadzono wówczas gruntowny remont, m.in. zastępując zniszczone siedemnastowieczne elementy dekoracji kamieniarskiej ich wiernymi kopiami. Szczęśliwie kamieniczka jako jedna z niewielu przetrwała działania wojenne w 1945.

Opis architektoniczny

• Boczna elewacja, wznosząca się nad kanałem Raduni, posiada skromny wystrój. Bogaciej dekorowana jest natomiast fasada, w której wykorzystano kontrast między elementami kamiennymi a ceglanym licem muru. Szczyt zdobi typowa dla niderlandzkiego manieryzmu siatka kamiennych taśm imitujących metalowe okucia (ornament okuciowy), a jego kontury tworzą esownice wzbogacone obeliskami i szyszkami. Całość wieńczy, dodany w 1912, wzlatujący orzeł. W dolnej części szczytu, pomiędzy oknami, znajdują się trzy kamienne rzeźby, w środku w formie popiersia, po bokach głowy ukazane z profilu. Gzymsy międzykondygnacyjne oparte są na rzeźbionych popiersiach ludzkich. Godny uwagi jest również kamienny portal z nadświetlem.
• Sala nr 116 na trzeciej kondygnacji nosi imię zmarłego profesora historii sztuki Konstantego Kalinowskiego
• Częściowo oryginalne jest wnętrze domu, przede wszystkim piękna balustrada drewnianych schodów z przedstawieniem Zuzanny i starców.

Zarządca

Obecnie w Domu Opatów Pelplińskich mieści się Instytut Historii Sztuki Wydziału Historycznego Uniwersytetu Gdańskiego. Gościnnie z sal budynku korzystają również studenci Instytutu Archeologii Uniwersytetu Gdańskiego, Zakładu Etnologii UG i Pracowni Religioznawstwa UG oraz koła naukowe tychże jednostek.

• 
  Fasada
• 
  Portal wejścia głównego
• 
  Dom opatów z powojenną dobudową

Literatura

• J. Friedrich, Gdańskie zabytki architektury do końca XVIII w., Gdańsk 1995, ISBN 83-7017-606-2
• Dom Opatów Pelplińskich [w:] Encyklopedia Gdańska, Gdańsk 2012, ISBN 978-83-929932-5-4