Dzięcioł czerwonoplamy
| Veniliornis affinis[1] | |||
| (Swainson, 1821) | |||
_(cropped).JPG) Samiec | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
dzięcioł czerwonoplamy | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Dzięcioł czerwonoplamy[4][5] (Veniliornis affinis) – gatunek małego ptaka z rodziny dzięciołowatych (Picidae). Jest gatunkiem dosyć pospolitym, występującym na niemal całym obszarze Amazonii oraz na wschodnim wybrzeżu Brazylii. Jego głównym habitatem jest wilgotny las równikowy. Nie jest zagrożony[6].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał William Swainson, nadając mu nazwę Picus affinis. Opis ukazał się w 1821 roku w Zoological illustrations, or, Original figures and descriptions of new, rare, or interesting animals : selected chiefly from the classes of ornithology, entomology, and conchology, and arranged on the principles of Cuvier and other modern zoologists.[2][7] Holotyp pochodzi z prowincji Bahia w Brazylii[2][7]. W 2019 roku James Van Remsen Jr. zaproponował dołączenie Veniliornis i Leuconotopicus do rodzaju Dryobates. Ta propozycja została zaakceptowana przez South American Classification Committee (SACC), choć niejednogłośnie[8]. Część autorów przyjęła to ujęcie systematyczne i np. serwis Birds of the World umieszcza wszystkie gatunki rodzaju Veniliornis w Dryobates[9]. Inni, np. autorzy Kompletnej listy ptaków świata[4], listy ptaków świata opracowywanej we współpracy BirdLife International z autorami Handbook of the Birds of the World (6. wersja online: grudzień 2021)[10] oraz Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC)[11], nadal jednak uznają rodzaj Veniliornis i zaliczają doń dzięcioła czerwonoplamego. IOC wyróżnia cztery podgatunki V. affinis[11]:
- V. a. affinis (Swainson, 1821)
- V. a. hilaris (Cabanis & Heine, 1863)
- V. a. orenocensis Berlepsch & E. Hartert, 1902
- V. a. ruficeps (Spix, 1824).
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Veniliornis: rodzaj Venilia Bonaparte, 1850 (dzięcioł); gr. ορνις ornis, ορνιθος ornithos „ptak”[12].
- affinis: łac. adfinis, affinis – pokrewny, podobny[13].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Mały dzięcioł o dosyć długim, spiczastym, prostym, szerokim u nasady dziobie, którego górna część jest czarniawa, a dolna nieco jaśniejsza, ciemnoszara. Tęczówki w kolorze od czerwonobrązowego do brązowego. Nogi silne, od oliwkowoszarych do zielonoszarych. U samca pióra czoła i górnej części głowy tworzą cynamonowoczerwoną czapeczkę z czarnymi plamami na przedniej części i jaśniejszą w tylnej, które przechodzą w złotożółte pióra w górnej części szyi. Policzki, okolice oczu i uszu płowożółte z oliwkowatymi smugami. Podbródek i gardło płowe. Samica ma ciemną oliwkowobrązową czapeczkę przechodzącą w złocisty kark. Pokrywy skrzydeł oliwkowożółtawe z czerwonawymi końcami, lotki ciemnobrązowe i zielone, płowobiałe prążki na lotkach pierwszego i drugiego rzędu. Ogon ciemnobrązowy, prążkowany z ciemno oliwkowo-brązowymi przebarwieniami. Dolna część ciała od płowożółtej do białawej z ciemnobrązowymi prążkami, mocniej zaznaczonymi w górnej części. Młode osobniki ubarwione są jak dorosłe z niewielkimi różnicami: bardziej intensywne barwy, obie płcie mają czerwoną czapeczkę, u samic ograniczoną tylko do części centralnej głowy. Podgatunek V. a. orenocensis jest bardziej zielony z mniejszymi czerwonymi zabarwieniami głowy. V. a. hilaris jest nieco większy z wyraźnymi czerwonymi końcówkami na pokrywach skrzydeł. V. a. ruficeps ma wyraźniejsze czerwonawe przebarwienia na skrzydłach. Długość ciała około 15–18 cm, masa ciała wynosi 32–44 g[6].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Dzięcioł czerwonoplamy występuje na niemal całym obszarze Amazonii oraz na wschodnim wybrzeżu Brazylii. Zasiedla obszary od wysokości 100 do 1300 m n.p.m. W Wenezueli od 100 do 500 m n.p.m., do wysokości 850 m n.p.m. w Ekwadorze i do wysokości 1300 m n.p.m. w Peru. Jest gatunkiem osiadłym[3][14][15]. Poszczególne podgatunki występują[6][15]:
- V. a. affinis – we wschodniej Brazylii w stanach Alagoas, Pernambuco i wschodniej części stanu Bahia. Jest podgatunkiem, którego zasięg występowania jest najbardziej wysunięty na wschód.
- V. a. hilaris – we wschodnich częściach Peru i Ekwadoru oraz w zachodniej Brazylii, na wschód do rzeki Madeira, na południe do północnej Boliwii i zachodniej części stanu Mato Grosso,
- V. a. orenocensis – w południowo-wschodniej Kolumbii w departamentach Meta, Caquetá, Putumayo i Vaupés, w południowej Wenezueli i północnej Brazylii na północ od Amazonki,
- V. a. ruficeps – w środkowej i północno-wschodniej Brazylii na południe od Amazonki (na wschód od rzeki Madeira) i na południe do Mato Grosso[6].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Jego głównym habitatem są wysokie lasy deszczowe, rzadziej częściowo zalesione tereny z wtórnym zalesieniem i zarośla. Podstawą pożywienia są stawonogi uzupełniane dietą z owoców[6]. Żeruje głównie pojedynczo, sporadycznie parami. Regularnie spotykany jest w mieszanych stadach z innymi gatunkami ptaków. Żeruje głównie w wysokich i średnich partiach lasu, rzadko w niskich, zwłaszcza na skrajach lasów[6].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Sezon lęgowy prawdopodobnie trwa w okresie od stycznia do września. Brak innych informacji na temat rozmnażania i wychowywania piskląt[6].
Status[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN dzięcioł czerwonoplamy klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (od 1988 roku LR/LC – Lower Risk/Least Concern, od 2004 roku LC – Least Concern). Zasięg jego występowania według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 9,29 mln km²[14]. Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten jest opisywany jako dosyć pospolity. Trend liczebności populacji uznawany jest obecnie za stabilny, jednak ze względu na wylesianie Amazonii szacuje się, że jego liczebność może spadać[3][14].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Veniliornis affinis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e Denis Lepage: Red-stained Woodpecker Veniliornis affinis (Swainson, 1821). Avibase. [dostęp 2022-03-27]. (ang.).
- ↑ a b c Veniliornis affinis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Picidae Leach, 1820 - dzięciołowate - Woodpeckers (wersja: 2020-09-15). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-03-28].
- ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 185, 1999.
- ↑ a b c d e f g Hans Winkler & David Christie: Red-stained Woodpecker Dryobates affinis, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2022-03-27]. (ang.).
- ↑ a b William Swainson: Zoological illustrations, or, Original figures and descriptions of new, rare, or interesting animals : selected chiefly from the classes of ornithology, entomology, and conchology, and arranged on the principles of Cuvier and other modern zoologists. T. 2. Londyn: Baldwin, Cradock, and Joy; and W. Wood, 1821–2, s. Pl 78. (ang.).
- ↑ James Van Remsen jr., Proposal (830) to South American Classification Committee. Transfer Picoides fumigatus and all Veniliornis to Dryobates [online], South American Classification Committee, 2019 [dostęp 2022-03-19].
- ↑ David W. Winkler, Shawn M. Billerman & Irby J. Lovette: FAMILY Picidae Woodpeckers , version 1.0. [w:] Birds of the World (J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana, Editors) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2022-03-19]. (ang.).
- ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 6 [online], grudzień 2021 [dostęp 2022-03-30].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Woodpeckers. IOC World Bird List (v12.1). [dostęp 2022-03-25]. (ang.).
- ↑ Veniliornis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-03-27] (ang.).
- ↑ affinis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-03-27] (ang.).
- ↑ a b c Red-stained Woodpecker Veniliornis affinis, Data table and detailed info. BirdLife International, 2022. [dostęp 2022-03-28]. (ang.).
- ↑ a b Josep del Hoyo, Andrew Elliott & Jordi Sargatal (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 7: Jacamars to Woodpeckers. Barcelona: Lynx Edicions, 2002, s. 502–503. ISBN 84-87334-37-7. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].