Empidonka stokowa

Empidonka stokowa
	Empidonax difficilis
	S.F. Baird, 1858
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	tyrankowce
Rodzina	tyrankowate
Podrodzina	wodopławiki
Plemię	Contopini
Rodzaj	Empidonax
Gatunek	empidonka stokowa
Podgatunki
	E. d. difficilis S.F. Baird, 1858; E. d. insulicola Oberholser, 1897; E. d. cineritius Brewster, 1888; E. d. hellmayri Brodkorb, 1935; E. d. occidentalis Nelson, 1897;
	E. d. difficilis S.F. Baird, 1858; E. d. insulicola Oberholser, 1897; E. d. cineritius Brewster, 1888; E. d. hellmayri Brodkorb, 1935; E. d. occidentalis Nelson, 1897;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; Zasięg w ujęciu systematycznym obejmującym 3 podgatunki w sezonie lęgowym występuje przez cały rok przeloty zimowiska
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Empidonka stokowa^[3] (Empidonax difficilis) – gatunek małego ptaka wędrownego z rodziny tyrankowatych (Tyrannidae). Występuje w zachodniej części Kanady i Stanów Zjednoczonych oraz w Meksyku. Nie jest zagrożony.

Zasięg występowania i środowisko[edytuj | edytuj kod]

Gniazduje wzdłuż wybrzeży Pacyfiku, od północnej Kalifornii Dolnej do południowo-wschodniej Alaski. Zimę spędza w zachodnim i południowym Meksyku, od południowej części Kalifornii Dolnej na południe poprzez nadbrzeżne niziny, aż do stanu Oaxaca. Populacje z południa zasięgu osiadłe. Spotykana na wysokości od 0 do 3500 m n.p.m.^[4]^[5]

Gniazduje w gęstych, podmokłych lasach iglastych albo w lasach mieszanych. Była widywana na daglezji zielonej (Pseudotsuga menziesii), choinie zachodniej (Tsuga heterophylla), sośnie Lamberta (Pinus lambertiana) oraz cedrzyńcu kalifornijskim (Calocedrus decurrens). Empidonki stokowe są związane z nadrzecznymi, cienistymi środowiskami. W Kolumbii Brytyjskiej została znaleziona w lasach żywotnika olbrzymiego (Thuja plicata). Zimują w rozległych lasach iglastych, lasach tropikalnych z drzewami zrzucającymi liście oraz nizinnych lasach z roślinnością wiecznie zieloną^[6].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Nie występuje dymorfizm płciowy. Empidonax difficilis ma oliwkowozielony wierzch ciała oraz żółtawy spód. Jej głowa jest duża w porównaniu do reszty ciała. Ma białe obrączki oczne oraz jasną plamkę dookoła. Posiada szeroki dziób, od żółtej do jasnoróżowej barwy. Skrzydła są ciemne z dwoma paskami o bladożółtej barwie^[7].

długość ciała: 14–17 cm^[6]
rozpiętość skrzydeł: ok. 20 cm^[8]
długość skrzydła: 6–7 cm^[6]
masa ciała: 9–12 g^[6]

Pożywienie[edytuj | edytuj kod]

Podobnie jak pozostałe empidonki, ta poluje poprzez wypatrywanie owadów siedząc na gałęzi. Może je też zjadać z liści i drzew. Preferują polowania na niskich lub średnich wysokościach. Ich główne pożywienie stanowią pszczoły, osy, mole, pająki i muchy. Czasami jedzą pokarm roślinny, np. liście bzu i jeżyn^[6].

Lęgi[edytuj | edytuj kod]

E. stokowe są w większości monogamiczne. Jedno z badań w Kolumbii Brytyjskiej wykazało, że 1 na 7 samców kopulował z dwiema samicami. Sezon lęgowy trwa od kwietnia do lipca, wielkość terytorium wynosi około 1,5–3,5 ha. W lęgu są zazwyczaj 4 jaja. Czas wysiadywania wynosi 13–16 dni, pisklęta są w pełni opierzone po 14–17 dniach. Mogą się rozmnażać, gdy skończą rok. Długość życia wynosi około 6 lat^[6].

Podgatunki[edytuj | edytuj kod]

Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia następujące podgatunki^[9]^[10]:

E. d. difficilis S.F. Baird, 1858 – empidonka stokowa^[3] – podgatunek nominatywny, występuje od południowo-wschodniej Alaski do południowej Kalifornii.
E. d. cineritius Brewster, 1888 – Sierra de la Laguna (Kalifornia Dolna Południowa).
E. d. insulicola Oberholser, 1897 – empidonka wyspowa^[3] – gniazduje na wyspach Channel w Kalifornii. Nie jest znane miejsce zimowania.
E. d. hellmayri Brodkorb, 1935 – południowo-zachodnia Kanada do północnego Meksyku.
E. d. occidentalis Nelson, 1897 – empidonka kordylierska^[3] – środkowy i południowy Meksyk.

Podgatunki hellmayri i occidentalis były wydzielane do osobnego gatunku Empidonax occidentalis (empidonka kordylierska), niektórzy autorzy nadal stosują takie ujęcie systematyczne^[5]^[11]. W 2022 roku Hopping uznał, że nie widzi przesłanek do wyróżniania dwóch gatunków i połączył je w jeden^[12]; zmiana ta została w 2023 roku zaakceptowana przez North American Classification Committee (NACC)^[4].

Status zagrożenia[edytuj | edytuj kod]

IUCN stosuje starsze ujęcie systematyczne i dzieli ten takson na dwa gatunki:

empidonka stokowa klasyfikowana jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Organizacja Partners in Flight w 2019 roku szacowała liczebność populacji na 9,5 miliona dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny^[2]^[13].
empidonka kordylierska klasyfikowana jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Organizacja Partners in Flight w 2019 roku szacowała liczebność populacji na 3,6 miliona dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny^[5].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Empidonax difficilis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Empidonax difficilis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Contopini Fitzpatrick, 2004 (wersja: 2023-10-01). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-10-17].
↑ ^a ^b R TerryR.T. Chesser R TerryR.T. i inni, Sixty-fourth Supplement to the American Ornithological Society’s Check-list of North American Birds, „Ornithology”, 140 (3), ukad023, 2023, DOI: 10.1093/ornithology/ukad023 (ang.).
↑ ^a ^b ^c Empidonax occidentalis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2023-10-17] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f William Love Anderegg: Empidonax difficilis. [w:] Animal Diversity Web [on-line]. [dostęp 2012-05-25]. (ang.).
↑ David Burni, Ben Hoare, Joseph DiCostanzo, BirdLife International (mapy wyst.), Phil Benstead i inni: Ptaki. Encyklopedia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 346. ISBN 978-83-01-15733-3.
↑ The Otter Side – "F" Images. [dostęp 2021-03-15].
↑ Pacific-slope Flycatcher (Empidonax difficilis). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-10)]. (ang.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.2). [dostęp 2023-10-17]. (ang.).
↑ P.E. Lowther, P. Pyle & M.A. Patten: Cordilleran Flycatcher (Empidonax occidentalis), version 1.0. [w:] Birds of the World (red. P.G. Rodewald) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. [dostęp 2023-10-17]. (ang.).
↑ W. Alexander Hopping. Unraveling Western Flycatchers: A Case Against the Split (North American Birds). „North American Birds”. 73 (2), s. 8–17, 2022. (ang.).
↑ Species factsheet: Empidonax difficilis. BirdLife International, 2023. [dostęp 2023-10-17]. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Zdjęcia i nagrania audiowizualne – empidonka kordylierska. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Empidonax difficilis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Empidonax difficilis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-3] P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Contopini Fitzpatrick, 2004 (wersja: 2023-10-01). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-10-17].

[nacc-4] R TerryR.T. Chesser R TerryR.T. i inni, Sixty-fourth Supplement to the American Ornithological Society’s Check-list of North American Birds, „Ornithology”, 140 (3), ukad023, 2023, DOI: 10.1093/ornithology/ukad023 (ang.).

[iucn2-5] Empidonax occidentalis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2023-10-17] (ang.).

[adw-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f William Love Anderegg: Empidonax difficilis. [w:] Animal Diversity Web [on-line]. [dostęp 2012-05-25]. (ang.).

[ep-7] David Burni, Ben Hoare, Joseph DiCostanzo, BirdLife International (mapy wyst.), Phil Benstead i inni: Ptaki. Encyklopedia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 346. ISBN 978-83-01-15733-3.

[8] The Otter Side – "F" Images. [dostęp 2021-03-15].

[ibc-9] Pacific-slope Flycatcher (Empidonax difficilis). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-10)]. (ang.).

[ioc-10] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.2). [dostęp 2023-10-17]. (ang.).

[botw2-11] P.E. Lowther, P. Pyle & M.A. Patten: Cordilleran Flycatcher (Empidonax occidentalis), version 1.0. [w:] Birds of the World (red. P.G. Rodewald) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. [dostęp 2023-10-17]. (ang.).

[hopping-12] W. Alexander Hopping. Unraveling Western Flycatchers: A Case Against the Split (North American Birds). „North American Birds”. 73 (2), s. 8–17, 2022. (ang.).

[birdlife-13] Species factsheet: Empidonax difficilis. BirdLife International, 2023. [dostęp 2023-10-17]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]