Epos narodowy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje) o 06:37, 16 sty 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.

Epos narodowy, epopeja narodowa – utwór literacki (epos) o istotnym znaczeniu dla danego narodu. Określenie to przyznawane jest zwykle jednemu dziełu literatury narodowej, które według materiałów historycznych czy tradycji ma najwierniej oddawać charakterystyczne dla epoki rysy narodu lub jego warstwy, osiągając jednocześnie wysoki stopień artyzmu.

Za pierwsze eposy narodowe uznano lliadę oraz Odyseję spisane przez Homera. Przedstawiają one historie herosów walczących z przeciwnościami losu. Polskim przykładem eposu jest Pan Tadeusz autorstwa Adama Mickiewicza, gdzie mamy do czynienia z historią okupowanego narodu, który widzi nadzieję na niepodległość w nadchodzących wojskach Napoleona.

Poniższa lista przedstawia spis eposów poszczególnych narodów wraz z ich czasem powstania. Wiele spośród nich było przekazywanych ustnie z pokolenia na pokolenie, zanim zostały spisane w formie literackiej.

Eposy narodowe poszczególnych narodów
Kraj Epos Autor Powstał
Anglia Beowulf nieznany przed X wiekiem
Argentyna El gaucho Martín Fierro José Hernández 1872
Armenia Dawid z Sasunu nieznany VIII wiek
Chile Araukana Alonso de Ercilla y Zúñiga XVI wiek
Chorwacja Osman Ivan Gundulić XVII wiek
Dania Bogowie Północy Adam Gottlob Oehlenschläger XIX wiek
Estonia Kalevipoeg Friedrich Reinhold Kreutzwald 1861
Etiopia Kebra Nagast (Wspaniałość królów) nieznany XIII wiek
Finlandia Kalevala[1] Elias Lönnrot 1849
Francja Pieśń o Rolandzie nieznany XII wiek
Gruzja Rycerz w tygrysiej skórze Szota Rustaweli XIII wiek
Grecja Iliada i Odyseja Homer VIII wiek p.n.e.
Hiszpania El cantar del mío Cid nieznany XII wiek
Imperium Rzymskie Eneida Wergiliusz I wiek p.n.e.
Indie Mahabharata nieznany nieznany
Indie Ramajana Valmiki nieznany
Iran Szahname (Księga królów)[2] Ferdousi X wiek
Islandia Edda Snorri Sturluson XIII wiek
Kazachstan Kobłandy Batyr nieznany XVI-XVIII w.
Kirgistan Manas V. V. Radlow 1885
Łotwa Lāčplēsis Andrejs Pumpurs 1888
Niemcy Pieśń o Nibelungach[3] nieznany około 1200
Polska Pan Tadeusz Adam Mickiewicz 1834
Portugalia Os Lusíadas[4] Luís de Camões 1572
Rosja Słowo o wyprawie Igora[5] nieznany do końca XII wieku
Rumunia Cyganiada Ion Budai-Deleanu 1800-1812
Stany Zjednoczone Ewangelina, Pieśń o Hajawacie Henry Wadsworth Longfellow XIX wiek
Tajlandia Ramakien różne wersje XVIII wiek
Tybet Gesser Chan nieznany XI wiek
Uzbekistan Ałpamysz nieznany XVI wiek

Polskie eposy narodowe mają swój początek od tłumaczenia Jerozolimy wyzwolonej Torquato Tasso przez Piotra Kochanowskiego w XVII wieku. Ze względu na częściową parafrazę stosowaną dla spolszczenia tekstu był on uważany za ważny prototyp dla przyszłych eposów. Pierwszą większą próbą stworzenia eposu narodowego była Lechiada Macieja Kazimierza Sarbiewskiego. Eposu poeta nigdy nie dokończył. Zachowała się tylko XI pieśń. Następnie Wacław Potocki napisał pierwszy polski epos narodowy – Transakcję wojny chocimskiej. Utwór ten tworzony w latach 1669-1672 został jednakże wydany po raz pierwszy w 1850 roku. Pierwsze znane w Polsce polskie eposy narodowe to Sobiesciada (1686) Jędrzeja Ustrzyckiego i Viennis (1717) Jana Damascena Kalińskiego. Oba dotyczą zwycięstwa wiedeńskiego króla Jana III Sobieskiego. Ambitną, ale zapomnianą próbą była Jagiellonida Dyzmy Bończa-Tomaszewskiego.

Następnym polskim eposem narodowym będzie już Pan Tadeusz Mickiewicza. Do eposów polskich zalicza się również pastiszowa Monachomachia i Antymonachomachia Ignacego Krasickiego. W literaturze współczesnej Tomasz Różycki napisał również palinodię do Pana Tadeusza – Dwanaście stacji. Umownie polskimi eposami narodowymi nazywa się także dzieła prozy polskiej – między innymi Stara baśń Józefa Ignacego Kraszewskiego i Chłopi Władysława Stanisława Reymonta[6]. Określenia epos używa się także w odniesieniu do dzieł filmowych, będących przeważnie superprodukcjami, takich jak na przykład amerykański Ben Hur[7]

Przypisy

  1. ↑ Bolesław Mrozewicz: Fiński epos narodowy Kalewala. Geneza – struktura – motywy. Znaczenie dla fińskiego języka, literatury i sztuki. keko.amu.edu.pl. [dostęp 2016-11-19]. (pol.).
  2. ↑ Szahname – epos narodowy Persów. historiamniejznanaizapomniana.wordpress.com. [dostęp 2016-11-19]. (pol.).
  3. ↑ Niemcy - Nadrenia. bavaria-tours.pl. [dostęp 2016-11-19]. (pol.).
  4. ↑ The Lusiads
  5. ↑ Antonina Obrębska-Jabłońska: „Słowo o wyprawie Igora” w przekładach polskich. bazhum.muzhp.pl. [dostęp 2016-11-19]. (pol.).
  6. ↑ Obchody Reymontowskie. muzeumliteratury.pl. [dostęp 2016-11-18]. (pol.).
  7. ↑ Paweł Mossakowski: „Ben-Hur”. Zamiast wzruszenia - donośny śmiech. cojestgrane24.wyborcza.pl. [dostęp 2016-11-18]. (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Epos_narodowy&oldid=51588986”