Serwal sawannowy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Felis serval)
Serwal sawannowy
Leptailurus serval[1]
(Schreber, 1776)[2][3]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

drapieżne

Podrząd

kotokształtne

Infrarząd

Feloidea

Rodzina

kotowate

Podrodzina

koty

Rodzaj

serwal

Gatunek

serwal sawannowy

Podgatunki[32]
  • L. s. serval (Schreber, 1776)[2][3]
  • L. s. constantinus (Forster, 1780)[4]
  • L. s. lipostictus (Pocock, 1907)[19]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[33]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Serwal w Parku Narodowym Serengeti

Serwal sawannowy[34], serwal[35][a] (Leptailurus serval) – gatunek drapieżnego ssaka z podrodziny kotów (Felinae) w obrębie rodziny kotowatych (Felidae).

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1776 roku niemiecki przyrodnik Johann Christian Daniel von Schreber nadając mu nazwę Felis serval[2][3]. Jako miejsce typowe Schreber wskazał „wschodnie Indie i Tybet na terenach górskich, być może także na Przylądku Dobrej Nadziei i w gorącej Afryce”[3]; ograniczone w 1924 roku przez J.A. Allena do „regionu Przylądku Dobrej Nadziei w Południowej Afryce”[36]. Jedyny żyjący przedstawiciel rodzaju serwal[34] (Leptailurus)[32].

Taksonomia dotycząca podgatunków wymaga rewizji przy użyciu analiz molekularnych[32]. Tradycyjnie rozpoznawanych jest od siedmiu[37] do osiemnastu podgatunków[38], ale badania oparte głównie o względy geograficzne uznają tylko trzy podgatunki[32][39].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Leptailurus: gr. λεπτος leptos „delikatny, drobny”; αιλουρος ailouros „kot”[40].
  • serval: fr. serval „serwal”, od port. cerval „ryś iberyjski”, od łac. cervus „jeleń”[41].
  • constantinus: Konstantyna, Algieria[4].
  • lipostictus: gr. λιπο- lipo- „bez”, od λειπω leipō „chcieć”[42]; στικτος stiktos „cętkowany”, od στιζω stizō „tatuować”[43].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Serwal sawannowy występuje w Afryce, zamieszkując w zależności od podgatunku[32]:

  • L. serval serval – południowa Afryka.
  • L. serval constantinus – północne Maroko, Algieria oraz zachodnia i środkowo-północna Czarna Afryka.
  • L. serval lipostictus – wschodnia Afryka od Sudanu do północnego Mozambiku.

Siedlisko[edytuj | edytuj kod]

Najchętniej żyją na terenach porośniętych wysoką trawą (głównie obszary stepowe), z łatwym dostępem do wody. Nie występuje w lesie tropikalnym ani na terenach pustynnych.

Charakterystyka ogólna[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 59–92 cm, długość ogona 20–38 cm; masa ciała 7–13,5 kg; dorosłe samce są nieco większe i cięższe od dorosłych samic[37]. Jest kotem średniej wielkości. Ma smukłe ciało osadzone na długich kończynach. Na małej głowie, osadzonej na długiej szyi, znajdują się duże uszy, które wychwytują każdy dźwięk. Sierść serwala jest jasnożółta, ozdobiona czarnymi cętkami. Dość krótki, sięgający pięt ogon zdobią czarne plamki i pierścienie. Nogi serwala przypominają kończyny geparda, ale mają inne zadanie do spełnienia. Są one najdłuższe w stosunku do wielkości ciała u kotów. Gepard posiada długie kości przedramienia, które sprawiają, że jest świetnym sprinterem. Serwal za to ma długie stopy, co czyni z tego kota wspaniałego skoczka, a także zwiększa zakres widoczności w bardzo wysokich trawach, w których czuje się zdecydowanie najlepiej.

Pokarm[edytuj | edytuj kod]

Żywi się gryzoniami i innymi drobnymi kręgowcami (zającowate, wiewiórkowate, góralki, kretoszczury), a także ptakami (flamingami, wikłaczami czerwonodziobymi, cyraneczkami), łowi ryby i nie gardzi małymi gadami i płazami oraz owadami (w tym szarańczą)[44]. Dietę uzupełniają świeżą trawą i owocami. Poluje prawie wyłącznie z ziemi. Atakuje skacząc wysoko, odrywając wszystkie 4 kończyny. Skacze także w celu wypłoszenia zwierzyny z gęstej roślinności. Gdy poluje na większą zwierzynę, atakuje wszystkimi czterema kończynami, gryzie i odskakuje. Serwal, aby zdobyć pokarm potrafi nawet kopać, aby wygrzebać ofiarę z podziemnego tunelu (np. po kretoszczura).

Tryb życia[edytuj | edytuj kod]

Prowadzi samotniczy tryb życia. Samce mają zazwyczaj większe rewiry niż samice. Zdarza się, że terytoria kilku kotek nakładają się na siebie, jednak rzadko można spotkać dwa dorosłe osobniki chętnie przebywające ze sobą. Terytorium samca może nakładać się na rewiry kilku samic. Granice są utrzymywane przez częste znakowanie zapachowe i drapanie pni. Komunikują się za pomocą ostrych krzyków, warczenia, syczenia i mruczenia.

Rozród[edytuj | edytuj kod]

Gody odbywają się w różnych porach roku. Po których następuje ciąża trwająca od 67 do 77 dni (około 2-2,5 miesiąca), a po niej rodzi się 1-5 młodych (ważą ok. 250 gramów), najczęściej troje. Rodzą się w opuszczonej norze lub szczelinie skalnej. Zaraz po porodzie samica większość czasu przebywa w gnieździe. Mleko ssą przez 4-7 tygodni. Samica z młodymi musi polować dwa razy więcej by wykarmić młode. Potomstwo zostaje z matką przez około rok (9-12 miesięcy). W tym czasie uczą się od niej. Samica z młodymi poluje zazwyczaj w dzień, chowając przedtem młode w norze lub w wysokiej, gęstej trawie, często zmieniając kryjówkę. Toleruje własnych synów tylko do chwili, gdy mogą się usamodzielnić, córki mogą przebywać na terenie matki dłużej, bo aż do osiągnięcia dojrzałości płciowej (osiągają ją po 2 latach).

Ochrona[edytuj | edytuj kod]

Dawniej był obiektem polowań. Obecnie jest chroniony przepisami Konwencji Waszyngtońskiej (CITES). Pod ochroną znajduje się 13 podgatunków (w tym jeden jest na granicy wymarcia), ale tylko 9 na 41 krajów, w których występuje, obowiązuje całkowity zakaz polowania.

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Nazwa serwal używana jest również w odniesieniu do rodzaju Leptailurus.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Leptailurus serval, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b c d J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper'schen Schmetterlingswerkes, 1776, s. ryc. 108. (niem.).
  3. ↑ a b c d e J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Erlangen: Expedition des Schreber'schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1777, s. 407. (niem.).
  4. ↑ a b c G. Forster: Herrn von Buffons Naturgeschichte der vierfüssigen Thiere. Cz. 6. Berlin: Bey Joachim Pauli, Buchhändler, 1780, s. 313. (niem.).
  5. ↑ G. Forster. Natural History and Description of the Tyger-cat of the Cape of Good Hope. „Philosophical transactions of the Royal Society of London”. 71 (1), s. 4, 1781. (ang.). 
  6. ↑ A.G. Desmarest: Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères. Paris: Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire, 1820, s. 227. (fr.).
  7. ↑ J.B. Fischer: Synopsis Mammalium. Stuttgardtiae: J. G. Cottae, 1830, s. 210. (łac.).
  8. ↑ W. Ogilby. Observations on a Collection of Skins from Sierra Leone, exhibited by Mr. Garnett. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 7, s. 94, 1839. (ang.). 
  9. ↑ R. Lesson. Mammifères. „Magasin de zoologie, d’anatomie comparée et de palaeontologie”. 2 (1), s. ryc. 10 i tekst, 1839. (fr.). 
  10. ↑ J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 2. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1841, s. 547. (niem.).
  11. ↑ H.R. Schinz: Systematisches Verzeichniss aller bis jetzt bekannten Säugethiere oder Synopsis Mammalium nach dem Cuvier’schen System. Cz. 1. Solothurn: Verlag von Jent und Bakmann, 1845, s. 469. (niem.).
  12. ↑ A.E. Brehm: Führer durch den Zoologischen Garten zu Hamburg: eine kurze Beschreibung der in ihm zur Schau gestellten Thiere. Wyd. 16. Hamburg: Verlag der Zoologischen Gesellschaft, 1864, s. 53. (niem.).
  13. ↑ T. von Heuglin & L. Fitzinger. Systematische Übersicht der Säugethiere Nordost - Afrika’s mit Einschluß der arabischen Küste, des rothen Meeres, der Somáli- und der Nilquellen-Länder, südwärts bis zum vierten Grade nördlicher Breite. „Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe”. 54 (1), s. 557, 1866. (niem.). 
  14. ↑ J.E. Gray. Notes on the Skulls of the Cats (Felidæ). „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1867, s. 272, 1867. (ang.). 
  15. ↑ P. Matschie. Über auscheinend neue Afrikanische Säugethiere. „Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin”. Jahrgang 1893, s. 109, 1893. (niem.). 
  16. ↑ C. Greve. Die geographische Verbreitung der jetzt lebeuden Raubthieree. „Nova acta Academiae Caesareae Leopoldino-Carolinae Germanicae Naturae Curiosorum”. 63, s. 76, 1895. (niem.). 
  17. ↑ E. Lönnberg. Ueber eine melanistische Varietät vom Serval nebst Bemerkungen über andere melanistische Säugethiere. „Zoologische Jahrbücher. Abteilung für Systematik, Geographie und Biologie der Tiere”. 10, s. 571, 1898. (ang.). 
  18. ↑ a b Pocock 1907 ↓, s. 665.
  19. ↑ a b Pocock 1907 ↓, s. 666.
  20. ↑ Wroughton 1910 ↓, s. 205.
  21. ↑ a b Wroughton 1910 ↓, s. 206.
  22. ↑ a b Á. Cabrera. Sobre los nombres específicos y subespecificos de algunos «Felis». „Boletín de la Real Sociedad Española de Historia Natural”. 10, s. 427, 1910. (hiszp.). 
  23. ↑ O. Thomas. Some new Ferœ from Asia and Africa. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 12, s. 91, 1913. (ang.). 
  24. ↑ G.M. Allen. Mammals from the Blue Nile valley. „Bulletin of the Museum of Comparative Zoology at Harvard College”. 58, s. 337, 1914. (ang.). 
  25. ↑ E. Lönnberg. Remarks on some Congo mammals. „Revue Zoologique Africaine”. 7, s. 242, 1919–1920. (ang.). 
  26. ↑ Allen 1924 ↓, s. 267.
  27. ↑ O. de Beaux. Mammiferi della Somalia Italiana. Descrizione di due nuove sottospecie di Carnivori e di una nuova sottospecie di antilope. „Atti della Società Italiana di Scienze Naturali e del Museo Civico di Storia Naturale in Milano”. 63 (1), s. 4, 1924. (wł.). 
  28. ↑ A. Roberts. New forms of South African mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 14 (3), s. 227, 1931. (ang.). 
  29. ↑ A. Roberts. Preliminary description of fifty-seven new forms of South African mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 15 (1), s. 7, 1932. (ang.). 
  30. ↑ R.I. Pocock. Three races, one new, of the serval (Leptailurus) from North Africa. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eleventh series. 11, s. 694, 1944. DOI: 10.1080/00222934408527466. (ang.). 
  31. ↑ J.R. Ellerman, T.C.S. Morrison-Scott & R.W. Hayman: Southern African mammals 1758 to 1951: a reclassification. London: British Museum (Natural History), 1953, s. 148. (ang.).
  32. ↑ a b c d e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 398. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  33. ↑ C Thiel, Leptailurus serval, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2015.1 [dostęp 2015-06-28] (ang.).
  34. ↑ a b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 136. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  35. ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 327, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  36. ↑ Allen 1924 ↓, s. 266.
  37. ↑ a b M.E. & F.C. Sunquist: Family Felidae (Cats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 141–142. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
  38. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Leptailurus serval. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-03-31].
  39. ↑ A.C. Kitchener, C. Breitenmoser-Würsten, E. Eizirik, A. Gentry, L. Werdelin, LA. Wilting, N. Yamaguchi, A.V. Abramov, P. Christiansen, C. Driscoll, J.W. Duckworth, W.E. Johnson, S.J. Luo, E. Meijaard, P O’Donoghue, J. Sanderson, K. Seymour, M. Bruford, C. Groves, M. Hoffmann, K. Nowell, Z. Timmons & S. Tobe. A revised taxonomy of the Felidae : The final report of the Cat Classification Task Force of the IUCN Cat Specialist Group. „Cat News”. Special Issue (80), s. 58–60, 2017. (ang.). 
  40. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 370, 1904. (ang.). 
  41. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 211.
  42. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 125.
  43. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 221.
  44. ↑ Walentynki w ZOO pod znakiem Światowego Dnia Kota, Herold Gdański nr 2/2017

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Serwal_sawannowy&oldid=72690867”