József Antall
Data i miejsce urodzenia |
8 kwietnia 1932 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
12 grudnia 1993 |
Premier Węgier | |
Okres |
od 23 maja 1990 |
Przynależność polityczna | |
Poprzednik | |
Następca | |
Odznaczenia | |
József Antall (wym. [joːʒɛf ɒntɒl]; ur. 8 kwietnia 1932 w Budapeszcie, zm. 12 grudnia 1993 tamże[1]) – węgierski polityk, działacz opozycyjny, uczestnik Trójkątnego Stołu, pierwszy premier demokratycznych Węgier (1990–1993).
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Syn Irén Szűcs oraz Józsefa Antalla[2], węgierskiego polityka, Sprawiedliwego wśród Narodów Świata. Ukończył studia z zakresu filologii węgierskiej oraz historii na Uniwersytecie Loránda Eötvösa. Obronił następnie doktorat. Pracował w archiwum państwowym, instytucie pedagogicznym oraz jako nauczyciel[2].
W trakcie powstania węgierskiego w 1956 przewodniczył jednemu z komitetów rewolucyjnych. Po jego zdławieniu został w 1957 na krótko aresztowany[1][3]. Objęty zakazem publikacji, a od 1959 również zakazem pracy w zawodzie nauczyciela. Był zatrudniony jako archiwista w bibliotece, później podjął pracę w muzeum medycyny (Semmelweis Orvostörténeti Múzeum)[3]. Był tam badaczem i zastępcą dyrektora[2], a w 1974 objął stanowisko dyrektora tej instytucji[3].
W 1988 wstąpił do Węgierskiego Forum Demokratycznego[1]. W tym samym roku został przewodniczącym tego ugrupowania, którym kierował do czasu swojej śmierci[4]. Stał się jednym z liderów środowisk demokratycznych w trakcie rozmów Trójkątnego Stołu, które doprowadziły do pierwszych wolnych wyborów w 1990[1]. Forum zajęło pierwsze miejsce w tych wyborach, jego lider uzyskał wówczas mandat posła do Zgromadzenia Narodowego[5].
Został wówczas kandydatem na premiera[5]. Urząd ten objął 23 maja tegoż roku[4], stając na czele koalicji tworzonej przez MDF, Niezależną Partię Drobnych Rolników oraz Chrześcijańsko-Demokratyczną Partię Ludową. Zawarł także zapewniające stabilność rządu porozumienie ze Związkiem Wolnych Demokratów[2]. Jego gabinet w tym samym roku zadeklarował zamiar wystąpienia z Układu Warszawskiego[3]. Rozpoczął także reformy w kierunku wprowadzenia gospodarki rynkowej i pozyskania zagranicznych inwestycji[1].
Jego rząd i zaplecze polityczne stopniowo traciły poparcie[3]. Sam premier przez wiele miesięcy zmagał się z chorobą nowotworową[6]. Zmarł w trakcie pełnienia funkcji premiera[1].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Był żonaty z Klárą Fülepp, miał dwoje dzieci[2].
Odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Wielki Orderu Zasługi Republiki Węgierskiej (1993)[7]
- Krzyż Wielki I Klasy Odznaki Honorowej za Zasługi (1993, Austria)[8]
- Krzyż Wielki Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej (1993, Polska)[9]
- Wielki Order Królowej Jeleny (2002, Chorwacja)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f Antall, József. rulers.org. [dostęp 2020-02-26]. (ang.).
- ↑ a b c d e The Life of József Antall. ajtk.hu. [dostęp 2020-02-26]. (ang.).
- ↑ a b c d e Antall, József (1932–1993). wyborcza.pl, 13 grudnia 1993. [dostęp 2020-02-26].
- ↑ a b Leaders of Hungary. zarate.eu. [dostęp 2020-02-26]. (ang.).
- ↑ a b Profil na stronie Zgromadzenia Narodowego. [dostęp 2020-02-26]. (węg.).
- ↑ Premier Węgier na leczeniu w Kolonii. rp.pl, 7 października 1993. [dostęp 2020-02-26].
- ↑ Péter Boross, András Sereg: Boross. Hadapródiskolától a miniszterelnöki székig. Budapeszt: Magyar Hivatalos Közlönykiadó, 2007, s. 98. (węg.).
- ↑ 10542/AB XXIV. GP – Anfragebeantwortung (elektr. übermittelte Version). parlament.gv.at, 23 kwietnia 2012. [dostęp 2016-03-27]. (niem.).
- ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 16 grudnia 1993 r. o nadaniu orderu (M.P. z 1994 r. nr 11, poz. 88).
- Premierzy Węgier
- Politycy Węgierskiego Forum Demokratycznego
- Węgierscy parlamentarzyści
- Odznaczeni Krzyżem Wielkim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej
- Odznaczeni Odznaką Honorową za Zasługi dla Republiki Austrii
- Odznaczeni Orderem Zasługi (Węgry)
- Odznaczeni Wielkim Orderem Królowej Jeleny
- Ludzie urodzeni w Budapeszcie
- Urodzeni w 1932
- Zmarli w 1993