Kępa Potocka (Warszawa)
52°16′19″N 20°59′36″E/52,271944 20,993333
| osiedle Warszawy | |
 Widok na wszystkie cztery budynki osiedla od strony wschodniej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| W granicach Warszawy | |
| Powierzchnia |
0,029 km² |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
| 52°16′19″N 20°59′36″E/52,271944 20,993333
| |
Kępa Potocka – osiedle mieszkaniowe w dzielnicy Żoliborz w Warszawie.
Zostało wzniesione w okresie 1964–1969. W jego skład wchodzą cztery bloki mieszkalne zaprojektowane przez Bogusława Chylińskiego i Hannę Graf-Chylińską: trzy wysokie punktowce i podłużny budynek przy ul. Promyka 5, Mister Warszawy 1969, wpisany w 2019 do gminnej ewidencji zabytków.
Położenie i charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Osiedle Kępa Potocka położone jest na stołecznym Żoliborzu[3], na północy obszaru Miejskiego Systemu Informacji Stary Żoliborz[4][5]. Jest usytuowane między ulicami: Kajetana Koźmiana, Zygmunta Krasińskiego, Wybrzeże Gdyńskie (fragmentem Wisłostrady), Gwiaździstą i Kazimierza Promyka[6][5], w pobliżu parku Kępa Potocka[7] urządzonego w miejscu byłej wyspy na Wiśle o tej samej nazwie[8]. Określenie Kępa Potocka wywodzi się od dawnej miejscowości Potok[9].
Osiedle obejmuje cztery budynki wielorodzinne pod adresami: ul. Promyka 1, 3 i 5 oraz Koźmiana 2[5]: trzy osiemnastokondygnacyjne punktowce[10] i jeden podłużny budynek jedenastokondygnacyjny[8]. Zabudowę uzupełniają garaże[11], a także niewielki pawilon usługowy przy ul. Koźmiana 12[12][3]. Osiedle wzniesiono w latach 1964–1969[8][13]. Jego głównymi projektantami byli Bogusław Chyliński i Hanna Graf-Chylińska[13]. Zespół autorski uzupełniali Zbigniew Pawłowski (konstrukcja), Zbigniew Tokarski (konstrukcja), Piotr Chomczyk (konstrukcja ślizgu), Władysław Sieradzki (technologia)[10], Barbara Tucholska (architektura zieleni)[13], Z. Nowicki (instalacje sanitarne), H. Gładkowski (instalacje sanitarne) i J. Nowakowski (instalacje elektryczne) z Biura Projektów Typowych i Studiów Budownictwa Miejskiego[7]. Łącznie powstało 720 mieszkań[8], które zaplanowano na ok. 2000[7]–2200 mieszkańców[8]. Za inwestycję odpowiadała Dyrekcja Rozbudowy Miasta „Północ”[11]. Zasób mieszkaniowy znalazł się w zarządzie Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej[6]. Według stanu na 2022 rok bloki przy ul. Promyka 1, 3 i 5 znajdują się w zasobach Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej „Żoliborz Centralny” w ramach Kolonii Kępa Potocka[14]. Mieszkańcy bloku przy ul. Koźmiana 2 utworzyli w 1998 roku wspólnotę mieszkaniową[15]. Powierzchnia osiedla wynosi ok. 2,9 hektara[8].
Wstępny projekt architektoniczny tego rejonu miasta powstał przed 1962 rokiem przy okazji planowania powojennej zabudowy Powiśla[16]. Oprócz głównych projektantów osiedla nad pierwotną koncepcją pracowali także Ewa Chodaczek i Mieczysław Chodaczek[10]. Finalnie nie powstały planowane wtedy: wolnostojąca kawiarnia oraz przedszkole z rozległym placem zabaw[11]. Osiedle powstało w miejscu, w którym istniał wcześniej usypany z powojennych gruzów kopiec[6]. Jego pozostałością są tarasy ziemne, które wkomponowano w układ urbanistyczny[6]. Przed wojną w miejscu osiedla znajdował się fort[13] – Bateria Nadbrzeżna im. Franciszka Rymkiewicza, jeden z fortów Cytadeli Warszawskiej, powstały w latach 1844–1850[17].
W 1970 roku Kępa Potocka zajęła 6. miejsce wśród 34 osiedli w konkursie na „przodujące osiedla spółdzielcze”[18].
Według „Encyklopedii Warszawy” (1994) osiedle „stanowi ważny akcent w panoramie północnej części miasta oglądanej z prawego brzegu Wisły”[8], „Atlas architektury Warszawy” (1977) wskazuje, że jest jednym z „najbardziej malowniczo usytuowanych i skomponowanych osiedli w Warszawie”[13], a w tygodniku „Stolica” określono je jako jedno z najładniej położonych, „tworzące harmonijną sylwetę w części miasta bogatą w zieleń i wolną przestrzeń” (1972)[18].
Budynki mieszkalne[edytuj | edytuj kod]
Budynek przy ul. Promyka 5[edytuj | edytuj kod]
Blok mieszkalny przy ul. Promyka 5 nazywany jest potocznie „deską”[19][11]. Powstał w technologii monolitycznej z zastosowaniem wielkowymiarowych i przestawnych szalowań[7]. Generalnym wykonawcą było Przedsiębiorstwo Budownictwa Uprzemysłowionego „Północ”, a za roboty wykończeniowe odpowiadało Przedsiębiorstwo Robót Wykończeniowych „Muranów”[19]. Oprócz architektów odpowiedzialnych za całe osiedle w zespole zajmującym się konstrukcją znalazł się Jerzy Zoller[19][13]. Wznoszenie budynku rozpoczęło się w 1967 roku[11], a do użytku został oddany 30 czerwca 1969 roku[19].
Budynek ma jedenaście kondygnacji[7] (niektóre źródła podają dziesięć kondygnacji[8]) i wyróżnia się podłużną, 110-metrową fasadą[11]. Powstał mniej więcej na osi północ-południe; znajdujące się po obu jego stronach długie balkony układają się w pasy[11][19]. Nad ostatnią kondygnacją znajduje się ażurowy, betonowy dach, który jest elementem sprawiającym, że cała bryła budynku nawiązuje do brutalizmu[11]. W bloku znajduje się 196 mieszkań rozmieszczonych w układzie klatkowym w typach M-1, M-2. M-4 i M-5[19]. W części parterowej zaplanowano wysokie i przeszklone lokale usługowe (w tym klub osiedlowy), pomieszczenia administracyjne, a także garaże[19][11]. Kubatura budynku wynosi 39 718 m³[19]. Na tyłach, od strony zachodniej, pod adresami ul. Promyka 4, 6, 8, 10 i 10A, powstały budynki garaży z szarej cegły w układzie uskokowym[11][5].
Blok uzyskał tytuł Mistera Warszawy 1969 w kategorii budownictwa mieszkaniowego w konkursie organizowanym przez dziennik „Życie Warszawy”[19]. Wśród powodów przyznania nagrody wskazano funkcjonalne mieszkania, walory urbanistyczne oraz położenie w malowniczym miejscu w otoczeniu wyższych budynków sąsiednich[19]. W finałowej dziesiątce bezpośrednimi konkurentami w ramach kategorii były budynki przy ul. Markowskiej 6 i Zabłociańskiej 8[19]. W 1969 roku tytuł Mistera Warszawy przyznany został wyjątkowo trzem obiektom z okazji 25-lecia konkursu − blok przy ul. Promyka 5 uzyskał go ex aequo z Dworcem Wschodnim i przedszkolem przy ul. Jasielskiej 3[19].
W 2019 roku powstała książka poświęcona budynkowi i jego mieszkańcom pt. „Czuły Modernizm. Społeczna historia Mistera Warszawy. 50 lat razem” pod redakcją historyków sztuki Emilii Kiecko i Wiktorii Szczupackiej[20][21].
18 października 2019 roku budynek został wpisany do gminnej ewidencji zabytków m.st. Warszawy (ID: ZOL35259)[22] jako wartościowy przykład powojennego modernizmu[23].
Trzy punktowce[edytuj | edytuj kod]
Na osiedlu znajdują się trzy powtarzalne budynki mieszkalne wielorodzinne o osiemnastu kondygnacjach[19]. Ich adresy to ul. Promyka 1 i 3 oraz Koźmiana 2[5]. Punktowce powstały w technologii monolitycznej z użyciem metody ślizgowej[8]. Proces projektowania, a następnie budowa były eksperymentem w zakresie możliwości wznoszenia wyższych niż dotychczas obiektów z użyciem tej metody, a także możliwości wykorzystania prefabrykowanych elementów elewacji[10]. W pierwszych latach eksploatacji bloków występowały problemy związane z przeciekaniem ścian oraz dachu[6]. Spowodowało to m.in. konieczność wymiany dachów[6]. Powtarzalny projekt przetestowany na Kępie Potockiej został następnie zaadaptowany i wykorzystany przy projektowaniu budynku dla pracowników kopalni Staszic w Katowicach (Górnik I)[10][24].
Budynki mają po ok. 175 mieszkań w typie M-2, M-3 i M-4 z przewagą M-3[10]. Łączna powierzchnia mieszkań w każdym bloku to ok. 4600 m², a kubatura każdego budynku to ok. 27 400 m³[10]. Są one wyposażone w trzy dźwigi osobowe[10]. Jeden z budynków posadowiono bezpośrednio na gruncie, dwa zakotwiczono za pomocą pali[10]. Na poziomie parteru, oprócz mieszkań, znajdują się także garaże, komórki lokatorskie i pomieszczenia techniczne[10]. Na kondygnacjach szczytowych także zaprojektowano funkcje techniczne: suszarnie i zbiorniki wody[10]. Elewacje mają charakter maksymalnie uproszczony − z dwóch stron są okna a z dwóch ściany pełne, zaprojektowano jednak również urozmaicający detal w postaci nieregularnie rozmieszczonych loggi[10].
Na południowej elewacji budynku przy ul. Promyka 3 w latach 80. XX w. powstało graffiti w postaci dwóch symboli Solidarności Walczącej[25]. Zostały one potem częściowo zamalowane i przykryte zaprawą cementową, a później osłonięte płytą z tworzywa sztucznego w celu zachowania[25]. W styczniu 2019 Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków wydał decyzję o wpisie obu pozostałości malowideł do rejestru zabytków ruchomych ze względu na ich unikalny charakter i dużą wartość historyczną[25].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
|
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rozporządzenie dot. rozszerzenia warszawskiego okręgu miejskiego i wykonania planu dla zabudowania miasta Warszawy (Dziennik Rozporządzeń dla Jenerał-Gubernatorstwa Warszawskiego 1916 nr 29 poz 79)
- ↑ Rozporządzenie dot. ustanowienia granic miejskich Warszawy Dziennik Rozporządzeń dla Jenerał-Gubernatorstwa Warszawskiego 1917 nr 63 poz 259
- ↑ a b Rada miasta stołecznego Warszawy, Uchwała nr XXV/697/2020 Rady miasta stołecznego Warszawy z dnia 16 stycznia 2020 r. w sprawie zasad i warunków sytuowania obiektów małej architektury, tablic reklamowych i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego”, 30 stycznia 2020, s. 61.
- ↑ Dzielnica Żoliborz - Zarząd Dróg Miejskich w Warszawie [online] [dostęp 2022-03-24].
- ↑ a b c d e Główny Urząd Geodezji i Kartografii: Geoportal krajowy. geoportal.gov.pl. [dostęp 2022-03-24].
- ↑ a b c d e f Lech Chmielewski: Przewodnik warszawski. Gawęda o nowej Warszawie. Warszawa: Agencja Omnipress i Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnicze „Rzeczpospolita”, 1987, s. 121–122. ISBN 83-85028-56-0.
- ↑ a b c d e Krystyna Krzyżakowa, „Kępa Potocka”, „Stolica” (47 (1041)), Warszawa, 19 listopada 1967, s. 2, ISSN 0039-1689.
- ↑ a b c d e f g h i Barbara Petrozolin-Skowrońska (red.), Encyklopedia Warszawy, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 331, ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 165. ISBN 978-83-62189-08-3.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Bogusław Chyliński, Zbigniew Pawłowski, Realizacja wysokich budynków mieszkalnych w technologii ślizgu na przykładzie osiedla „Kępa Potocka” w Warszawie oraz budynku „Górnik 1” w Katowicach, „Architektura” (208 (3/65)), Warszawa: Stowarzyszenie Architektów Polskich, 1965, s. 101–108, ISSN 0003-8814.
- ↑ a b c d e f g h i j Magdalena Piwowar, Michał Krasucki, Monika Powalisz, Żol. Ilustrowany atlas architektury Żoliborza, wyd. trzecie poprawione, Warszawa: Fundacja Centrum Architektury, 2021, s. 54, ISBN 978-83-961764-2-4.
- ↑ Pawilon Koźmiana 12 obok Promyka 5 [online], Powojenny modernizm [dostęp 2022-11-15].
- ↑ a b c d e f Juliusz A. Chrościcki, Andrzej Rottermund: Atlas architektury Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1977, s. 72. OCLC 831027217.
- ↑ Nasza Spółdzielnia [online], Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa "Żoliborz Centralny" [dostęp 2022-11-15].
- ↑ Główny Urząd Statystyczny, Baza Internetowa Regon [online], Regon 013245540 [dostęp 2022-11-18].
- ↑ Jan Gajda, Sylwester Werbliński, Powiśle nie może czekać dłużej; Co i kiedy na Powiślu; Konieczność rozszerzenia śródmieścia, „Stolica” (17 (803) dodatek), Warszawa, 28 kwietnia 1963, s. 1–2, ISSN 0039-1689.
- ↑ Lech Królikowski, Twierdza Warszawa, Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2002, s. 276–277, ISBN 83-11-09356-3.
- ↑ a b Krystyna Krzyżakowa, Kępa Potocka, „Stolica” (27 (1282)), Warszawa, 2 lipca 1972, s. 11, ISSN 0039-1689.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Krystyna Krzyżakowa, Mister Warszawy po raz jedenasty, „Stolica” (5 (1156)), Warszawa, 1 lutego 1970, s. 2, ISSN 0039-1689.
- ↑ Czuły Modernizm [online] [dostęp 2022-11-14].
- ↑ Czuły modernizm. Społeczna historia Mistera Warszawy. 50 lat razem [online] [dostęp 2022-11-14].
- ↑ Gminna ewidencja zabytków m.st. Warszawy [online] [dostęp 2022-11-15].
- ↑ Kolejne żoliborskie "perełki" pod ochroną [online], Żoliborz Dzielnica m.st. Warszawy, 4 listopada 2019 [dostęp 2022-11-15].
- ↑ Aneta Borowik: Nowe Katowice. Forma i ideologia polskiej architektury powojennej na przykładzie Katowic 1945–1980. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2019, s. 378–380. ISBN 978-83-66018-10-5.
- ↑ a b c Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków w Warszawie, Cenna pamiątka stanu wojennego wpisana do rejestru zabytków [online] [dostęp 2022-11-14].
